چرا فقر در حال گسترش است؟

اقتصاد۲۴- وضعیت فقر در جهان ظرف سه سال گذشته بسیار نگران‌کننده شده است. در فاصله سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳ حدود ۱۶۵ میلیون نفر در جهان به فقر مبتلا شدند. در این بین، از جمعیت حدود هشت میلیاردی کره زمین، ۱.۱ میلیارد نفر در فقر چندوجهی یا چندبعدی زندگی می‌کنند. ناگفته نماند که که از ۶ فقیر هم یک نفر در صحرای بزرگ آفریقا زندگی می‌کند؛ یعنی ۵۳۴ میلیون فقیر! همچنین ۳۸۹ میلیون فقیر هم در شرق آسیا سکونت دارند.

همزمان با بدتر شدن وضعیت فقر در جهان، این پدیده در ایران هم در حال گسترش است. از آنجایی‌که منابع رسمی از اعلام نرخ فقر خودداری می‌کنند، برخی از کارشناسان می‌گویند نیمی از جمعیت کشور در فقر مطلق به سر می‌برند. هرچند سال گذشته بود که وزیر کار مدعی شد که فقر مطلق در کشور نداریم. این ادعا برای دو بار هم از زبان صولت مرتضوی شنیده شد. هرچند او امسال برخلاف رویه‌ای که سال قبل در پیش گرفته بود، طی سخنانی خبر داده که رفع فقر مطلق در دستور کار دولت است.

به هر حال آنچه نمی‌توان منکر آن شد، رشد فقر در کشورمان است. در حالی که پیشتر حجت میرزایی- استاد دانشگاه- از رشد فقر خشن در ایران خبر داده بود، حالا حسین راغفر- اقتصاددان- می‌گوید طبقه متوسط در ایران به طبقه فقیر منتقل شده و مادون طبقه شکل گرفته است؛ این یعنی گروهی در جامعه از خلق شغل عقیم شده‌اند. گسترش این طبقه هم هزینه‌های بزرگی را به اقتصاد تحمیل می‌کند. ضمن اینکه این امر نشانه آشکار شیوع فساد در کشور است. مادون طبقه، اساسا هویت طبقاتی ندارند و نوعا اشتغال‌ناپذیرند.

سقوط به چاه فقر؛ کلام متناقض مسئولان

سال‌هاست که کارشناسان زنگ خطر بحرانی شدن وضعیت اقتصادی ایران را به صدا درآورده‌اند. دهه ۹۰ نیز وضعیت مطلوبی به لحاظ رشد اقتصادی و دیگر متغیر‌ها نداشت. رشد اقتصادی پایین و منفی و تورم بالا در یک دهه، موجب شده تا نرخ فقر از ۱۹ به ۳۰.۴ درصد در سال ۱۴۰۰ برسد. در عین حال این وضعیت باعث شده تا ایران که از سال ۲۰۰۸ جزو کشور‌های با درآمد بالاتر از متوسط قرار گرفته بود، به چاه کشور‌های با درآمد پایین‌تر از متوسط سقوط کند.

بیشتر بخوانید:نیمی از جمعیت ایران زیر خط فقر مطلق قرار دارند

با این وجود مقامات اقتصادی دولت سیزدهم از رشد اقتصادی و جذب سرمایه می‌گویند. به‌تازگی هم داوود منظور- رئیس سازمان برنامه و بودجه- از رشد اقتصادی هشت درصدی و ایجاد ۸۰۰ هزار شغل جدید خبر داده است. ولی اقتصاددانان می‌گویند رشد اقتصادی به سرمایه‌گذاری بیشتر یا استفاده بیشتر از سرمایه‌های موجود نیازمند است. در این مسیر، بنگاه‌های بیشتری شروع به کار می‌کنند، افزایش ظرفیت می‌دهند، نیروی انسانی بیشتری استخدام می‌کنند که این امور هم به معنای کاهش نرخ بیکاری است. اما آیا در اقتصاد مبتلا به تحریم و امراض دیگر، تحقق این هدف شدنی است؟ خلاصه کلام اینکه، راهکار گروهی از اقتصاددانان، تغییر در چینش فعالان اقتصادی و رفع موانع خلق ثروت در سطح اقتصاد است.