آشنایی با فنول و کاربردهای آن

اقتصاد۲۴- فنول یک ترکیب شیمیایی آلی متشکل از گروه هیدروکسیل و یک حلقه آروماتیک است که توسط کربن اتم به یکدیگر متصل شده اند . اصطلاح فنول ساده ترین نامی است که می توان به این گروه نسبت داد اما با این وجود این ترکیب به نام های دیگری مانند مونو هیدروکسی بنزن و کربولیک اسید نیز معرفی شده اند . این ماده شیمیایی یک محصول شیمیایی از مشتقات بنزن است که انواع مختلفی داشته و به طور گسترده در صنایع مختلف به عنوان یک ماده اولیه مورد استفاده قرار می گیرد. این ترکیب بسیار شبیه به الکلها است با این تفاوت که پیوند هیدروژنی آن نسبت به الکل قوی تر و نقطه جوش و میزان حلالیت در آب آن نیز بیشتر از الکل است . این ترکیب از قدیمی ترین مواد شیمیایی پاک کننده و ضدعفونی کننده محسوب میشده است . فنول به طور معمول در دمای اتاق به صورت مایع بی رنگ و یا جامد سفید رنگ و سوزنی شکل است .

این ماده از جمله ترکیبات بسیار کاربردی به شمار میرود. این ترکیب جزئی از ترکیبات آلی محسوب می شود که دارای خاصیت آروماتیک نیز می باشد.

فنول ها محصولی را به بازار عرضه می نماید که یکی از مشتقات نفتی است و در صنعت به طور عمده از اکسیداسیون جزئی ایزو پروپیل بنزن به دست می آیند .

قابل ذکر است وجود گروه هیدروکسی و به ِویژه هیدروژن آن  سبب ویژگی های شیمیایی و فیزیکی این ماده شیمیایی آلی شده است. در حقیقت وجود هیدروژن گروه هیدروکسیل سبب خاصیت اسیدی فنول شده است تا فروش فنول ها برای ساخت  محصولات خانگی به عنوان واسطه رونق زیادی داشته باشد.

کاربردهای فنول عبارتند از :

کاربرد در صنعت :

امروزه با توجه به رشد صنایع مختلف در جوامع میزان تولید و مصرف پلاستیک نیز روز به روز بیشتر شده است . اگر چه این محصول آسیب های جبران ناپذیری به چرخه زیستی وارد می کند اما با این وجود سالانه بیش از 300 میلیون تن پلاستیک در جهان تولید می شود . فنول یکی از پیش ماده های مهم در صنعت پلاستیک سازی و لاستیک سازی ، اپوکسی ها و علف کش ها است که بیش از دو سوم تولیدات فنل در جهان در این صنایع استفاده می شود.

کاربرد در پزشکی و داروسازی:

از این ترکیب به جهت خاصیت ضدعفونی کنندگی ای که دارد در صنایع پزشکی و ساخت داروها استفاده فراوانی میشود . برای مثال در ترکیب داروی آسپرین این ماده وجود دارد.

کاربرد در صنایع آرایشی و بهداشتی:

از فنل ها و همچنین بنزالدهید ها به جهت دارا بودن بوی مخصوص در تولید انواع عطر، ادکلن و محصولات مراقبت بهداشتی استفاده زیادی میکنند . همچنین به علت خاصیت ضدعفونی کنندگی از آن در تولید شوینده های خانگی و دهانشویه های بهداشتی نیز استفاده می ‌شود.

کاربرد در صنایع شیمیایی :

این ترکیب به جهت خاصیت گند زدایی ، یک ماده اولیه و یک عامل واسطه در تولید بسیاری از مواد شیمیایی مانند انواع پلاستیک ، نایلون ها، رنگ ها و ... به شمار میرود. همچنین از این ترکیب به عنوان حلال آلی نیز در صنایع استفاده می شود .

کاربرد در محصولات دارای خاصیت پاک کنندگی :

این ماده شیمیایی خاصیت پاک کنندگی و ضد عفونی کنندگی بسیار خوبی دارد و از گذشته تا به امروز به عنوان یک ضدعفونی کننده خانگی موثر مورد استفاده قرار می گرفته است . این ترکیب در غلظت های بسیار کم می تواند در صنایع تولیدی به عنوان ماده اولیه تولید دهان شویه ها و یا سایر مواد پاک کننده مورد استفاده قرار بگیرد.

کاربرد در صنعت پلاستیک :

می توان گفت که بیشترین کاربرد فنل در صنعت پلاستیک سازی می باشد . در واقع می ‌توان گفت که بیش از نصف فنول تولید شده، در صنعت تولید پلاستیک استفاده می شود . از این ماده در صنعت تولید پلیمر، تولید رزین های اپوکسی و همچنین تولید پلی کربن ها استفاده می شود .

فنول در لوازم آرایشی و بهداشتی:

یکی از کاربردهای این ماده شیمیایی در صنایع آرایشی و بهداشتی می باشد . از این ترکیب شیمیایی برای تهیه و تولید انواع کرم ها همچون کرم های روشن کننده و کرم های ضد آفتاب و انواع رنگ موها استفاده می شود.  این ترکیب در نوع  آزمایشگاهی را میتوان از مراکز خرید مواد شیمیایی آزمایشگاهی تهیه کرد .

روش تهیه :

فنول ها در دو نوع آزمایشگاهی و صنعتی در کارخانه های بزرگ تولید مواد شیمیایی تولید میشوند و به بازارهای جهانی ارائه میگردند . این دسته از محصولات از خلوص و کیفیت بالاتری نسبت به نوع صنعتی برخوردارند . مواد شیمیایی آزمایشگاهی در بسته بندی های کوچک هم تولید میگردند .