چرا دو حادثه امنیتی به فاصله کم در شیراز رخ داد؟

اقتصاد۲۴- دومین حادثه تروریستی در شاهچراغ اتفاق افتاد. این‌بار یک نفر جان خود را از دست داد؛ حادثه‌ای که مشابه آن کمتر از یک سال پیش رخ داده بود. هربار نیز به سرعت عاملان جنایت دستگیر شده‌اند. حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، نماینده مجلس دهم بر ضعف کارآمدی وزارت کشور در حوزه مسائل امنیتی و نظارت بر اتباع بیگانه تاکید می‌کند.

مسعود سپهر، فعال سیاسی و استاد دانشگاه نیز با تاکید براینکه حادثه شاهچراغ قابل پیشگیری نبود تاکید کرد که اعدام در ملأعام دو عامل تروریستی قبلی نتوانست پیشگیرانه باشد. کمتر از یک سال از اولین حمله تروریستی به حرم حضرت احمدبن‌موسی (شاهچراغ) می‌گذرد. چهارم آبان‌ماه ۱۴۰۱ و در چهلمین روز از مرگ مهسا امینی بود که این حمله تروریستی رخ داد. دو تن از تروریست‌ها دستگیر و ۱۷ تیرماه امسال این دو نفر در ملأعام اعدام شدند. اما این اعدام نتوانست از حمله تروریستی بعدی به شاهچراغ ممانعت کند.

شبانگاه ۲۲ مرداد۱۴۰۲ و در آستانه سالگرد مهسا امینی بار دیگر زوار شاهچراغ شاهد یک حمله تروریستی دیگر بودند. براساس اخبار منتشرشده در این حادثه یک نفر به شهادت رسید و ۸ تن دیگر نیز مجروح شدند. موسوی، رئیس‌کل دادگستری استان فارس از دستگیری ۱۰ نفر از عناصر مظنون به ارتباط با حادثه تروریستی خبر داد و گفت: «فرد دستگیرشده در تحقیقات اولیه خود را رحمت‌الله نوروزف معرفی کرده و تبعه تاجیکستان است.»

واکنش مقامات به حادثه شاهچراغ

این حادثه واکنش مقامات ارشد کشور را به‌دنبال داشت. ابراهیم رئیسی، رئیس دولت نیز در پیام تسلیت خود تاکید کرد: «وزارت اطلاعات و سایر دستگاه‌های مسئول اطلاعاتی، امنیتی و انتظامی و قضایی باید با سرعت و دقت، دست‌های آشکار و پنهان این جنایت شقاوت‌آمیز را شناسایی و به سرپنجه عدالت بسپارند تا به مجازات جنایات ننگین خود برسند.» محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس نیز در این باره گفت: «ملت ایران از دستگاه قضا انتظار دارند عاملان این جنایت هولناک و مسببان آن را با قید فوریت به اشد مجازات برسانند.»

غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه نیز عنوان کرد: «به مقامات قضایی در استان فارس دستور مؤکد صادر کرده‌ایم که اولاً با کمک نیرو‌های نظامی و امنیتی و انتظامی به‌طور کامل امنیت مردم و زائران اماکن مقدس را فراهم آورند و ثانیاً همه تلاش خود را به کارگیرند تا علاوه بر مباشر این اقدام جنایتکارانه که دستگیر شده، همه عناصر و عوامل دخیل در این حادثه تروریستی اعم از معاونان و مسببان و کسانی که به تروریست جانی مخفیگاه و سلاح و آموزش دادند را شناسایی و دستگیر کنند و پس از تکمیل دقیق و سریع پرونده آن‌ها و ارسال به دادگاه نیز در محکمه منطبق با قانون و با فوریت، مجازات شایسته برای این افراد درنظر گرفته شود.»

بیشتر بخوانید:شنیده‌ها درباره هویت تروریست دستگیرشده

نماینده، ولی فقیه در فارس و جامعه روحانیت شیراز، در بیانیه مشترکی ضمن محکومیت این اقدام تروریستی، خواستار برخورد قاطع و پشیمان‌کننده نسبت به این حرکت از سوی دستگاه‌های مسئول شدند. احمد وحیدی، وزیر کشور نیز در سفر روز گذشته خود به استان فارس برای بررسی ابعاد حادثه بیان کرد: «متاسفانه تروریست هدایت‌شده از فرای مرز‌ها که در قالب یک شبکه هدایت‌شده و به قصد انجام عمل تروریستی در این حرم مطهر حضور یافته، اقدام به تیراندازی می‌کند.»

علی لاریجانی، مشاور مقام رهبری و مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در پی وقوع این حادثه تروریستی پیام تسلیتی صادر کرد. حسین امیرعبداللهیان، وزیرامورخارجه نیز در پیامی نوشت: «عاقبت دردناکی در انتظار عاملین، آمرین و پشتیبانان این جنایت خواهد بود.»

واکنش کشور‌ها به حادثه تروریستی شیراز

بعد از وقوع دومین حادثه تروریستی در شاهچراغ برخی کشور‌ها این حادثه را به مردم ایران تسلیت گفتند. عمان از جمله این کشور‌ها بود. هیثم بن‌طارق‌آل‌سعید، سلطان عمان، در پیامی صمیمانه به شهادت رسیدن قربانیان حمله تروریستی شاهچراغ را به جمهوری اسلامی ایران تسلیت گفت. وزارت امور خارجه عمان در بیانیه‌ای بر موضع همیشگی خود در محکومیت تمامی اشکال و انگیزه‌های تروریسم تاکید کرد. عراق نیز دیگر کشوری بود که این حادثه را به مردم ایران تسلیت گفت.

وزارت خارجه جمهوری آذربایجان نیز این حمله تروریستی را محکوم کرد و به خانواده‌های قربانیان این حمله و دولت و مردم ایران تسلیت گفت. هر دو حادثه تروریستی مشابه در یک مکان واحد یعنی حرم شاهچراغ در کمتر از یک سال برای بار دوم رخ داده است. عملکرد نهاد‌های امنیتی و انتظامی و حتی پیشتر از آن عملکرد وزارت کشور در این خصوص جای سوال دارد.

این موضوع را نیز نباید از یاد برد که نمایندگان در این‌باره وظایفی مهم‌تر از محکوم کردن و توئیت زدن درباره این حادثه تلخ دارند. شاید کمترین وظیفه در این مسیر آن باشد که با دعوت مسئولان متولی امنیت کشور از جمله وزیر کشور به مجلس از آن‌ها درباره چرایی وقوع دو حادثه تروریستی در شاهچراغ در کمتر از یک‌سال پاسخگو باشند.

ضعف کارآمدی وزارت کشور درخصوص مسائل امنیتی

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم درباره عملکرد نیرو‌های امنیتی و انتظامی در رابطه با وقوع دو حادثه تروریستی طی کمتر از یک سال در شاهچراغ گفت: «از زمانی‌که برخی گروه‌های تروریستی در شرق کشور اقدامات ایذایی علیه ایران صورت می‌دادند، برخی از این گروه‌ها و تیم‌های ترور که قبل از انجام عملیات خود بازداشت می‌شدند اعتراف می‌کردند که برای شهر‌هایی مانند شیراز ماموریت داشته‌اند.

مشخص بود که هدف از اقدامات تروریستی ایجاد فضای رعب و ضدامنیتی است. متاسفانه حداقل در خصوص شاهچراغ می‌توان گفت که سیاست‌های پیشگیری با شکست مواجه شده است. اگر برخی مسئولان مرتبط به دلیل کم‌کاری در حادثه آبان‌ماه سال گذشته مورد مؤاخذه قرار می‌گرفتند این حادثه انجام نمی‌شد. امروز نیز اگر مؤاخذه‌ای صورت نگیرد ممکن است در آینده حوادث دیگری نیز شکل بگیرد. در واقع این یک اقدام سیاستی فوری است.»

او ادامه داد: «مسئله مهم‌تر آن است که ما به نوعی باعدم توفیق در سیاست‌های امنیتی مرز‌های شرقی کشور مواجه هستیم. رسماً اعلام شده است که هم عملیات تروریستی آبان‌ماه و هم عملیات تروریستی دو روز پیش توسط اتباع بیگانه صورت گرفته است. اشاره‌ای محدود هم درباره تابعیت عامل تروریستی دو روز پیش شده است. اما درباره ۱۰ نفری که در خانه تیمی بازداشت شده‌اند اطلاعی داده نشده است و فقط به صورت کلی گفته شده که از اتباع بیگانه هستند. این مسئله نشان‌دهنده یک هشدار است و امیدوارم مسئولان کشور از خواب مربوط به مرز‌های شرقی بیدار شوند.»

نماینده مجلس دهم با بیان اینکه در زمان ماموریتم بخش اعظم مرز‌ها را تا نقاط صفر مرزی رفته‌ام، تاکید کرد: «همکاری در مرز مشهود است. موارد دیگری مانند اینکه بعد از روی کار آمدن طالبان در افغانستان ناگهان ۲ میلیون نفر به اتباع بیگانه داخل کشور اضافه می‌شود نشانه‌هایی از شکست سیاست‌های مهاجرپذیری کشور است.

امروز در قالب سیاست‌های امنیتی تمام ایرانیان در حوزه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و امنیتی تحت رصد سیاست‌های کشور هستند، اما بخش عمده‌ای از اتباع بیگانه که وارد کشور می‌شوند نه رصد امنیتی می‌شوند و نه رصد اجتماعی و اقتصادی؛ لذا اتفاق‌هایی رخ می‌دهد که باعث غافلگیری مسئولان می‌شود. جای تاسف دارد که برخی بحران‌های اجتماعی و اقتصادی تا زمانی‌که منجر به یک رویداد امنیتی نشود، مسئولان کشور را حساس نمی‌کند.»

این تحلیلگر سیاسی معتقد است بعد از تروریست‌ها، مسئولیت خون مردم مظلومی که در شاهچراغ شهید شدند برعهده افرادیست که سیاست‌های امنیتی کشور را در قالب مقتضیات روز جهان شکل نداده‌اند. او بیان کرد: «آنچه که در موضوعات امنیتی در حال شکل‌گیری است نشان می‌دهد که کشور نیازمند یک کارگروه فرابخشی است. به‌عنوان مثال در موضوع اتباع بیگانه ضعف درکارآمدی وزارت کشور اثبات شده است. موضوع اتباع باید در قالب شورایعالی امنیت ملی و تحت نظر مجموعه دستگاه‌هایی قرار بگیرد که از اختیار لازم برخوردار باشند. معتقدم ضعف در کارآمدی وزارت کشور درخصوص مسائل امنیتی از جمله موضوع شاهچراغ مشخص است.»

جلب اعتماد مردم به حاکمیت تنها راه مبارزه با تروریسم

مسعود سپهر، فعال سیاسی اصلاح‌طلب اهل شیراز و استاد علوم سیاسی نیز درباره عملکرد نهاد‌های امنیتی استان فارس و وزارت کشور گفت: «اگر واقع‌بینانه به مسئله نگاه کنیم، داعش خراسان همچنان فعال است و نیرو‌هایی دارد. این گروه برای اعلام وجود باید در مقابل مجازات دو نفر از افرادی که چند روز پیش در ارتباط با حادثه قبلی اعدام شدند، واکنش نشان می‌دادند تا بتوانند بدنه خود و تروریست‌های وفادار به خودشان را به ادامه مسیر قانع کنند و در افکار عمومی نیز تاثیر بگذارند؛ بنابراین امکان وقوع چنین حادثه‌ای بود.»

بیشتر بخوانید:بازداشت ۴ مظنون به همکاری درحادثه حرم شاهچراغ

او با اشاره به وجود تدابیر امنیتی شدید در شاهچراغ و اطراف آن، ادامه داد: «بسیاری از صحن‌ها در مواقع مختلف تخلیه می‌شد و در ورودی‌های حرم نیز بازرسی‌های بدنی و مراقبت‌ها به شکل جدی وجود داشت. اما باید بپذیریم که وقتی تروریست‌های انتحاری با صرف‌نظر کردن از جان‌شان قصد انجام عملیاتی را دارند در هیچ کجای جهان امکان جلوگیری صددرصد از عملیات این افراد وجود ندارد.

فکر نمی‌کنم با هیچ اقدام امنیتی و انتظامی بتوان جلوی تروریست‌های انتحاری را گرفت. شاهچراغ دارای چندین در است و این تروریست‌ها از لحظه عبور از در شروع به شلیک می‌کنند. به هر حال به دلیل حضور نیرو‌های امنیتی تعداد شلیک‌ها کم بود و اگر این نیرو‌ها حضور نداشتند تعداد شلیک‌ها و تلفات بسیار بیشتر بود.»

این فعال سیاسی بیان کرد: «اینکه تنها خدام حرم یا افرادی که مشغول مراقبت بودند مجروح شدند نشان می‌دهد که این حادثه در شرایط غافلگیری رخ نداده است و نیرو‌ها به سرعت وارد عمل شده‌اند. به نظرم، ما نمی‌توانیم با هیچ اقدام انتظامی و امنیتی جلوی تروریست‌های انتحاری را بگیریم. اما می‌توانیم با انجام اقداماتی که بدنه اجتماعی و مردم را راهنمایی و به حکومت امیدوار می‌کند نگذاریم چنین نیرو‌هایی درون جامعه وجود داشته باشند. در این شرایط مردم هوشیار شده و با نیرو‌های امنیتی همکاری می‌کنند.»

سپهر با تاکید بر اینکه هر قدر مردم اعتماد بیشتری به حاکمیت و امید بیشتری به آینده داشته باشند، چنین علف‌های هرزی کمتر می‌شوند، اظهار کرد: «من گفتم که اعدام آن دو تروریست انگیزه‌ای برای داعش خراسان شد که واکنش نشان دهد. در حال حاضر بسیاری از نظریه‌ها می‌گوید که اعدام راه‌حل درستی برای پیشگیری از جرم نیست. برای فردی که دست به عملیات انتحاری می‌زند، اعدام یک تهدید نیست. زیرا خود را برای مرگ آماده کرده است.

این قبیل اقدامات کمکی به کاهش سطح خشونت در جامعه نمی‌کند. به نظر من با کاهش سطح خشونت و ایجاد اعتماد و امید و همراه کردن مردم با حاکمیت است که می‌توانیم جلوی اقدامات تروریستی و تروریسم کور را در جامعه بگیریم، زیرا نمی‌توان به همه افراد به چشم مظنون نگاه کرد و همه را بازرسی کرد؛ بنابراین نباید اجازه رشد خشونت در جامعه را بدهیم تا چنین افرادی کمتر شده و جامعه امن‌تر شود.»