تغییر موضع محسوس دلواپسان در پرونده برجام و FATF؛ سوسوی باز شدن گرهِ کور در مجمع تشخیص

اقتصاد۲۴- دلواپسانی که روزگاری نه چندان دور، کبریت زیر برجام می‌کشیدند و با بهانه و بی بهانه شعار علیه لوایح مربوط به FATF سر می‌دادند، این روز‌ها چرخش مواضعی قابل تامل پیدا کرده اند. همان‌ها که فریاد می‌زدند «نه به خود تحریمی» یا «ای آنکه FATF شعارت، نیرنگ ترامپ در انتظارت» این روز‌ها آشکار و پنهان، از مذاکرات برجامی حمایت می‌کنند یا سیگنال پیوستن به FATF صادر می‌کنند.

سلاح ورزی بمب خبری را ترکاند

اوایل مهرماه بود که حسین سلاح ورزی، رئیس اتاق بازرگانی ایران، در یک نشست خبری اعلام کرد؛ «اخبار غیررسمی درباره پذیرفته شدن اف‌ای‌تی‌اف شنیده‌ایم و امکان جدی‌تر شدن مذاکرات هم وجود دارد.» همین اظهارات کافی بود FATF دوباره به متن و صدر خبر‌ها و تحلیل‌ها بازگردد و این سوال مطرح شود که آیا ایران به FATF می‌پیوندد یا خیر؟
این موضوع با واکنش سریع وزارت اقتصاد روبه‌رو شد و تصمیم گیری درباره این لوایح را مربوط به حاکمیت دانست. در بیانیه وزارت اقتصاد آمده است: «تصمیم‌گیری درباره لوایح مربوط به مبارزه با پولشویی و شفافیت اقتصادی در گروه FATF یک تصمیم حاکمیتی است که البته در سال‌های اخیر درگیر بازی‌های سیاسی کشور‌های غربی شده است و یک موضوع فنی نیست.»

وزارت اقتصاد در بیانیه خود تاکید کرد: «با این حال رویکرد دولت سیزدهم به موضوع مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم، رویکردی ملی است و این موضوع را محدود به یک دستگاه و وزارتخانه یا نهاد نمی‌داند. به همین دلیل با فعال کردن مرکز اطلاعات مالی که تقریباً تا پیش از این تعطیل بود، به روزرسانی قوانین و مقررات، رگولاتوری و نظارت و ایجاد شفافیت بر مبنای استاندارد‌های روز دنیا در این مسیر گام برداشته است.»

کارت سبز FATF و برجام در دست رئیسی؟

دولتمردان سیزدهم و حامیانشان که سابقه مخالفت با برجام و FATF در سال‌های اخیر را داشته اند، با چرخش مواضعی محسوس طی دو سال اخیر هم بر مذاکره بر سر برجام اصرار می‌کنند هم نشانه‌ها حکایت از آن دارد که بدشان نمی‌آید تکلیف پرونده اف‌ای تی اف را نیز روشن کنند.

برخی تحلیل‌ها حکایت از آن دارد که دولت رئیسی کارت سبز پیوستن به FATF را دریافت کرده است. آنچنان که حشمت الله فلاحت پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی در مجلس دهم، در گفتگو با خبرآنلاین با اشاره به این موضوع گفت: «اخیراً مشاهده می‌کنیم که دولت اعلام کرده که ما در حال اجرای حساسیت‌های FATF هستیم؛ بنابراین در دولت کنونی برای پذیرش FATF نوعی چراغ سبز نشان داده شد که کمتر دولتی از چنین چراغ سبزی برخوردار بود چنانچه دولت در حوزه‌های مختلف اعم از موضوع هسته‌ای، مذاکره با آمریکا و تنش زدایی منطقه‌ای با چراغ سبز مواجه شد لذا این چراغ سبز در مورد FATF هم وجود دارد و هر چند متأسفانه تاکنون با مسائل سیاست خارجی و اقتصاد بین‌المللی کشور برخورد جناحی شده، اما امیدوار هستم به خاطر منافع ملی ایران این برخورد‌های جناحی کاهش پیدا کند و دولت از این فرصت استفاده کرده و در نهایت مشکلات بین‌المللی خود را حل کند.»

مجید انصاری، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، در گفتگو با خبرگزاری خبرآنلاین درباره لزوم پذیرش FATF به نکته‌ای مهم اشاره کرده و می‌گوید؛ «بسیاری از کشور‌ها نظیر روسیه و چین که در حال حاضر با ما کار می‌کنند، همگی همواره بر این نکته تاکید می‌کنند که ایران به FATF بپیوندد. واقعیت امر این است که به دلیل اینکه عضو FATF نیستیم روابط اقتصادی ایران با چین و روسیه با دشواری‌هایی مواجه است چراکه شرکت‌های این دو کشور و سیستم بانکی آن‌ها به مقررات FATF متعهد هستند، از این‌رو وقتی با ایران وارد معامله می‌شوند ما عضو FATF نیستیم، دچار مشکلاتی می‌شوند و ایران برای حل این مشکلات ناگزیر از پرداخت هزینه‌های زائد در روند فروش کالا، دریافت، انتقال و تبدیل پول می‌شود. از این رو از نظر بنده هیچ شک و شبهه‌ای برای پیوستن هر چه سریع‌تر به FATF وجود ندارد چراکه این امر به نفع کشور و مردم است.»

بیشتر بخوانید: تغییر تاکتیک یا استراتژی جدید؛ رئیسی و همفکرانش چگونه ناگهان موافق FATF شدند؟

محمد صدر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم در گفتگویی با روزنامه اعتماد بیان کرده است: «با توجه به اینکه آقای رییسی و همفکران ایشان، بعد از مخالفت‌هایی که در زمان دولت قبل داشتند، امروز به این نتیجه رسیده‌اند کلید حل مشکلات اقتصادی در گروی پایان تحریم‌ها و پیوستن به FATF است؛ معتقدم زمینه حل مشکل FATF در مجمع فراهم خواهد شد. نباید فراموش کرد سنگینی بار مشکلات اقتصادی کشور امروز بر دوش رییس‌جمهوری قرار دارد، بنابراین به نظرم اگر آقای رییسی در جلسات مجمع مخالفت صریحی در خصوص FATF مطرح نکنند و در موضع‌گیری‌های خود خواستار پیوستن به FATF شوند، مجمع تشخیص هم به این خواسته پاسخ مثبت خواهد داد.»

کنایه‌های ظریف به دلواپسان

اما، با وجود سینگال‌های مثبتی که درباره FATF از محافل سیاسی و اقتصادی دیده می‌شود، در این میان مخالفانی هنوز هستند که از پیوستند ایران به FATF عصبانی هستند. مانند احمد راستینه، نماینده شهرکرد در مجلس یازدهم، در گفتگویی گفته است؛ «پذیرش لوایح FATF از سوی حاکمیت در شرایط فعلی شایعه است، چون صداقت و انعطافی از طرف مقابل نسبت به گذشته دیده نشده است. حال اگر طرف مقابل نشان دهد که در برداشتن تحریم‌ها جدی هستند و ما بازتابش را ببینیم یعنی ایران در خط ترانزیت مالی دنیا حضور داشته باشد، نفت‌مان را بفروشیم، پول فروش نفت وارد کشور شود، سوئیفت بین‌المللی برای کشور ما باز شود و تحریم‌های ارزی‌مان برداشته شود، در این قالب حاضر به مذاکره و تفاهم هستیم. اما نمی‌شود طرف مقابل تحریم‌های سنگینی علیه ما شکل دهد بعد FATF را برای متوقف کردن دور زدن تحریم‌ها بر کشور تحمیل کنند.»

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت روحانی که در دوران وزارت و پسا وزارتش بار‌ها از ضرورت پیوستن به این لوایح سخن گفته بود، روز گذشته بار دیگر بر هزینه‌های تعلل در پیوستن به FATF تاکید کرد و با کنایه به مخالفان اف‌ای تی اف و دولت رئیسی گفت؛ «شما FATF را نمی‌پذیرید، پالرمو و CFT را نمیپذیرید، اما مقررات سختگیرانه تری را مجبور می‌شوید اعمال کنید. یعنی با پولشویی مبارزه می‌کنید و گزارش کامل آن را ارائه می‌دهید، اما در تصمیم‌گیری‌ها نقشی ندارید. نه شما می‌توانید با عدم حضور مانع اعمال مقررات بین‌المللی شوید و نه می‌توانید با حضور خود همه چیز را تعیین کنید.»

سرنوشت FATF به کجا خواهد رسید؟

بنا به روایت محمد صدر رئیسی اگر بخواهد می‌تواند مجمع تشخیصی را که اکثریت آن‌ها با او موافق هستند را با خود همراه کند و تکلیف پرونده بلاتکلیف مانده FATF را روشن کند. نکته، اما آنجاست که برخی تندرو‌ها و انقلابی نما‌هایی نیز هستند که مواضعشان بر همان پاشنه قبل می‌چرخد و بعید به نظر نمی‌رسد که فشار‌هایی از بیرون به دولت برای نپیوستن به این لوایح آغاز شود. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد رئیسی باید یکبار برای همیشه تکلیف خود با برجام و FATF را روشن کند، آیا قرار است همچنان تحت تاثیر تندرو‌ها و فشار‌ها از تصمیم درست و مبتنی بر منافع ملی درباره این پرونده‌ها سرباز بزند یا ۲ سال و اندی حضور در پاستور و لمس کردن واقعیت‌های اقتصادی مرتبط با تحریم ها، نپیوستن به FATF و ... او را به سمتی خواهد برد که مجمعی‌ها را برای تصویب این لوایح مجاب کند؟