تورم، در‌های دانشگاه آزاد را باز کرد!/ ارسال پیامک های پذیرش دانشجو بعد از آغاز سال تحصیلی جدید

اقتصاد ۲۴- قبولی در دانشگاه و در ادامه یافتن شغل و جایگاه اجتماعی مناسب، دهه‌هاست که ماراتن کنکور را همچنان داغ نگه داشته است. شکل‌گیری دانشگاه‌های مختلف غیر دولتی اعم از آزاد، غیرانتفاعی و ... طی سال‌های اخیر، در راستای پاسخگویی به نیاز جامعه تحصیلی کشور بود.

طی سال‌های اخیر با بهبود و توسعه فرصت‌های تحصیلی و ارتقای علمی دانشگاه‌ها در عرصه‌های داخلی و خارجی، تمایل افراد به حضور در دانشگاه‌هایی غیر از دانشگاه‌های دولتی افزایش یافت و این اتفاق را می‌توان یکی از نمونه‌های بارز ورود آموزش پولی به طبقه متوسط معرفی کرد.

شاید تا سال‌های گذشته مشتریان دانشگاه‌های پولی، قشر مرفه و خانوار‌هایی با توانایی مالی بالا تصور می‌شد، اما در حال حاضر بنا به دلایل مختلفی اعم از پذیرش محدود دانشگاه‌های دولتی و فرصت‌سازی مناسب سایر دانشگاه‌ها، روند پیشین از بین رفته و اقشار متوسط و کم‌درآمد نیز به تحصیل در دانشگاه‌های پولی روی آورده‌اند.

بیشتر بخوانید: سهم ناچیز متخصصان زن در بازار کار

با این حال تحمیل بار هزینه‌ای به این اقشار از یک سو، کمبود فرصت‌های شغلی در جامعه و آمار نگران‌کننده اشتغال جوانان و به‌ویژه تحصیل‌کردگان از سویی دیگر، باعث شده تا همچنان افراد برای انتخاب محل تحصیل در مقاطع دانشگاهی و هزینه‌های آن تامل زیادی داشته باشند.

همکاری‌های مشترک مدرک‌گرایی و تاسیس دانشگاه

تاسیس دانشگاه‌های متعدد و متنوع از نظر سیستم آموزشی، هزینه و موارد اینچنینی را می‌توان به دلیل موج مدرک‌گرایی حاضر در جامعه معرفی کرد. ثبت‌نام دانشجو تنها با سوابق تحصیلی و به دور از نگرانی‌های کنکور و رتبه، برای پاسخ به نیاز افرادی بود که به مدرک تحصیلی در کنار فعالیت‌های فعلی خود نیاز داشتند. هرچند که فارغ‌التحصیلان این دانشگاه‌ها از موقعیت اجتماعی و علمی پایین‌تری نسبت به دانشجویان دانشگاه سراسری و حتی آزاد برخوردار می‌شدند، اما دریافت مدرک، مهم‌ترین دلیل ثبت‌نام افراد در این دانشگاه‌ها بود.

با گذر زمان و ارتقای رتبه علمی دانشگاه آزاد و غیرانتفاعی و تغییر نگرش عموم نسبت به فارغ‌التحصیلان این دانشگاه‌ها، رقابت بر سر قبولی به این دانشگاه‌ها نیز تسری یافت. با وجود هزینه‌های بالای دانشگاه آزاد، برخی افراد بنا به دلایل مختلفی خواهان تحصیل در این دسته از دانشگاه‌ها بودند و همین موضوع باعث شد تا در دهه اخیر، چراغ دانشگاه آزاد همچنان روشن بماند. با این حال وضعیت پذیرش و ثبت نام دانشجو در این دانشگاه، شیب صعودی خود را نتوانست حفظ کند و در سال‌های گذشته به‌ویژه پس از دوران کرونا، میزان جذب دانشجو در این دانشگاه افت کرد.

افزایش تورم و فشار‌های مالی خانوار قشر متوسط و ضعیف، کاهش رغبت جوانان به پرداخت هزینه بالا برای تحصیل و حتی شکل‌گیری موج مهاجرت تحصیلی و در نهایت افزایش چشم‌گیر هزینه تحصیل در دانشگاه آزاد را می‌توان از دلایل متعدد این اتفاق دانست. شیب تند تورم حاکم بر جامعه و تشدید مشکلات اقتصادی افراد، تحصیل هزینه‌بر را در اولویت‌های پایین قرار داد. این مسئله برای اقشار کم درآمد به شکل بحران جدی درآمد؛ تا جایی که تحصیل کودکان و نوجوانان در مدارس نیز در این طبقه تحت‌الشعاع قرار گرفت.

درآمد‌ دانشگاه آزاد کاهشی شده است؟

کاهش درآمد‌های دانشگاه آزاد به دلایل مذکور، باعث شد تا سیاست‌های این دانشگاه به سمت افزایش ظرفیت پذیرش و حتی ثبت‌نام بدون آزمون کنکور، سوق پیدا کند. در حال حاضر شعب مختلف دانشگاه آزاد، پیامک‌های تبلیغاتی برای جذب دانشجو و ترغیب افراد به ثبت‌نام ارسال می‌کند.

در روز‌های پایانی مهر که زمان ثبت‌نام به پایان رسیده و باید کلاس‌های دانشگاهی آغاز شده باشند، یعنی دقیقا زمانی که فرصت پذیرش بر اساس سوابق تحصیلی ۱۴۰۲ در دو نوبت ورودی مهر نیز به پایان رسیده، شاهد دریافت پیامک‌های تبلیغاتی ثبت‌نامی از برخی واحدهای دانشگاه آزاد تهران هستیم که نشان می دهد وضعیت جذب دانشجو در این دانشگاه‌ها، مساعد نیست.

پرسش اینجاست که اگر افراد بتوانند بدون پشت سر گذاشتن تب‌وتاب کنکور و بدون هیچ تلاشی با پرداخت پول، بر سر کلاس‌های دانشگاه‌های با رتبه علمی بالا بنشینند، دیگر چه فرقی میان آن‌ها و افراد تلاشگر و توانمند از لحاظ علمی است که آن‌ها هم به همان میزان پول پرداخت کرده‌اند؟ آیا نمی‌توان این اتفاق را مصداق بارز بی‌عدالتی در حق دانشجویان دانست؟

اما نکته جالب دیگر، آن است که به نظر می‌رسد تلاش‌های تبلیغاتی دانشگاه‌های پولی، به سرانجام مثبتی منتج نشود. هزینه دانشگاه آزاد به قدری طی چند سال اخیر افزایش یافته که بخش زیادی از افراد برای پرداخت آن با چالش و اماواگر مواجهند.

طبق جدول شهریه دانشگاه آزاد برای نیمسال ۱۴۰۳-۱۴۰۲، هر فرد برای تحصیل در مقطع کارشناسی پیوسته در یکی از رشته‌های مهندسی، برای هر ترم ۱۸ واحدی باید حدود ۶ میلیون تومان بپردازد که رقم کمی نیست. این قیمت برای ثبت نام ترم پاییز است و در ادامه هزینه‌ها براساس تورم افزایش خواهد یافت. حتی اگر به فرض محال، هزینه دانشگاه ثابت بماند، یک فرد برای دریافت مدرک کارشناسی در دانشگاه آزاد باید مبلغی بالغ بر ۵۰ میلیون طی ۴ سال بپردازد که رقم کمی نیست.

تغییر اولویت‌های زندگی

در شرایط فعلی اقتصادی که اولویت‌های بسیاری از خانوار تغییر کرده و تنها به خوراک و مسکن تقلیل یافته، پرداخت هزینه‌های چند ده میلیونی برای دریافت مدرک تحصیلی که شغلی را در ادامه متضمن نمی‌شود، برای بسیاری از افراد عاقلانه نیست. باید دید در ادامه دانشگاه آزاد چه تدابیری را برای روشن نگه داشتن چراغ فعالیت‌های خود در پیش خواهد گرفت. هر چند به نظر نمی‌رسد که این دانشگاه، کاهشی را در هزینه‌های خود برای بهبود شرایط دانشجویان اعمال کند.