سرکوب نرخ ارز در دستور کار دولت سیزدهم/ یک اقتصاددان: میخکوب کردن ارز باید خزنده باشد تا دچار شوک نشویم

اقتصاد ۲۴- بازار ارز در روزی که گذشت با ادامه روند کاهشی قیمت دلار روبه‌رو بود و طبق آخرین نرخ اعلام شده در بازار به کف ۵۰ هزار تومان نزدیک شد. حالا بسیاری از فعالان بازار احتمال می‌دهند به کانال ۴۰ هزار تومان نیز ورود کند، رقمی که سیاستگذار قبل از وقوع جنگ حماس و اسرائیل با تزریق ارز به بازار آزاد از آن حمایت می‌کرد.

این دستورالعمل حالا هم در حال تکرار شدن است و گفته می‌شود بانک مرکزی ۳۷۱ میلیون دلار به بازار تزریق کرده است، دستورالعملی که در دولت‌های قبل نیز از آن استفاده می‌شد، اما با هجمه‌های زیادی مواجه بوده است. با این همه سرکوب ارز با میخکوب کردن نرخ آن همواره آسیب‌زاست و به گفته «کامران ندری» اقتصاددان، دولت باید آن را به صورت تدریجی و خزنده اعمال کند.

تثبیت نرخ ارز از سیف تا فرزین

کامران ندری در گفتگو با اقتصاد ۲۴ با بیان اینکه نرخ دلار با استفاده از تزریقی که به بازار ارز صورت گرفته به مقدار تعادلی و ضمنی خودش رسیده که در محدوده ۵۰ هزار تومان است، می‌گوید: این وضعیت از آن روست که دست دولت سیزدهم برای ارزپاشی و تزریق ارز، باز است. دولت آمریکا دیگر معتقد به فشار حداکثری نیست و دولت هم نفت بیشتری می‌فروشد.

گزارش اخیر صندوق بین المللی پول نیز این موضوع را تایید می‌کند و نشان می‌دهد ذخایر ارزی در دسترس ایران برای سال جاری میلادی ۲۱.۱ میلیارد دلار است که ۱.۶ میلیارد دلار بیشتر از سال قبل است.

بر اساس این گزارش پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۴ نیز ذخایر ارزی در دسترس ایران افزایش یابد و به ۲۴.۳ میلیارد دلار برسد. آخرین آمار ارائه شده توسط این نهاد بین المللی از کل ذخایر ارزی ایران مربوط به سال ۲۰۲۱ است که این رقم ۱۲۲ میلیارد دلار اعلام شد.

کامران ندری با اشاره به سال‌هایی که ولی الله سیف زمامدار بانک مرکزی بود گفت: «در آن زمان نیز ذخایر ارزی کشور کافی بود و با تزریق ارز تلاش می‌شد بازار کنترل شود، اما با یک تفاوت که در آن دوره هجمه‌های غیرمنصفانه زیادی علیه او شکل گرفت».

ولی الله سیف و احمد عراقچی رئیس و معاون بانک مرکزی چندی پیش به اتهام تزریق ۱۵۹ میلیون دلار به ۱۵ سال حبس و جرایم نقدی نجومی محکوم شدند و پرونده آن‌ها هنوز هم در دادگستری جریان دارد. این در حالی است که رقم مذکور حتی نصف مقدار ارز تزریق شده از سوی فرزین، رئیس کل بانک مرکزی هم نیست.

عدم شفافیت، تبدیل به فرهنگ حکمرانی شده است

با این همه تزریق ارز در کنار همه، اما و اگرهایش با مشکل عدم شفافیت نیز مواجه است. به گفته دبیر کانون صرافان، مدت‌هاست ارز به صورت غیررسمی و پنهانی به بازار تزریق می‌شود. او به سایت اکوایران گفته بود: «من به عنوان فعال بازار دیگر نمی‌توانم ببینم میزان تزریق‌ها چقدر است، چه کسی می‌خرد و چه کسی می‌فروشد، به چه کسانی و به چه تعدادی داده می‌شود».

ندری در این خصوص به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «از کشوری مثل ایران نباید انتظار داشت به اندازه کشور‌های پیشرفته شفاف باشد. نه زیرساخت داریم نه فرهنگ حکمرانی ما اینگونه است. همواره سیاست دولت‌ها این بوده که اطلاعات حداقلی در اختیار مردم قرار داده شود. این در همه آمار‌های اقتصادی اتفاق می‌افتد نه فقط در مسئله ارزی. وزیر اقتصاد یک گام‌هایی را در جهت شفافیت انجام داد، اما ابتر ماند و متوقف شد. این فرهنگ در همه دولت‌ها با شدت و ضعف متفاوت وجود داشته است و ما نمی‌دانیم در روز چه میزان ارز را به بازار می‌دهد».

بیشتر بخوانید: دست بانک مرکزی برای خریداران دلار رو شد

توصیه به دولت/ سیگنال‌های احتمالی بازار

در روز‌های اخیر بازار ارز در محاصره سیگنال‌های منفی بسیاری قرار دارد که ممکن است اخباری چون تداوم آزادسازی ارز‌های بلوکه شده کشور را تحت تاثیر قرار دهد. نزدیک‌ترین مورد آن مربوط به احتمال تمدید شدن تحریم‌هایی علیه ایران است. مورد دیگر احتمال ورود ایران به درگیری اخیر منطقه است که با صحبت‌های وزیر امور خارجه خطاب به سازمان ملل اوج گرفته است.

کامران ندری با بیان آن که تثبیت ارز انتظارات تورمی را مهار می‌کند، از تبعات این سیاست در بلند مدت می‌گوید: «اگر بر اثر هر تحرکی انتظارات تورمی اوج بگیرد، حملات سفته بازانه شروع شود. اگر سیاستمداران در آمریکا نظرشان تغییر کند و دولت فعلی آمریکا کنار بیاید و دولت جمهوری خواه روی کار بیاید، شرایط عوض می‌شود. در شرایط فعلی وضعیت ارزی ما کفاف لازم برای مداخله در بازار را دارد اما ممکن است دو ماه دیگر چنین نباشد؛ بنابراین احتمال افزایش تورم خیلی بالاست. این بستگی به شوکی دارد که در آینده ممکن است اتفاق افتد».

به گفته او با این شرایط پیش بینی خاصی نمی‌توان کرد، چون اقتصاد ما تحت تاثیر شوک‌های درونی و بیرونی غیرقابل پیش بینی است نظیر اتفاقاتی مانند اعتراضات سال گذشته یا وقوع درگیری در منطقه. ولی با توجه به تورمی که در اقتصاد ما وجود دارد طبیعتا تثبیت نرخ ارز در بلند مدت می‌تواند مشکل آفرین باشد، مثل تثبیت سایر نرخ‌ها.

این اقتصاددان در این باره به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «مثلا یکی از مشکلات جدی اقتصاد ما قیمت بنزین است. شما چند سال است که قیمت بنزین را ثابت نگه داشتید و هر چه این زمان طولانی‌تر شود تعدیل قیمت آن سخت‌تر و دشوارتر خواهد شد. این مسئله برای بازار ارز هم صدق می‌کند؛ بنابراین توصیه کارشناسی به دولت این است که سیاست میخکوبی که برای ارز در نظر گرفته، یک سیاست خزنده باشد، یعنی سعی کند متناسب با تورمی که در اقتصاد رخ می‌دهد نرخ ارز را تعدیل کند. اگر بخواهم صریح‌تر بگویم، مثلا اگر ما ۲۰ درصد تورم داریم طبیعتا نرخ ارزمان هم طبیعتا باید ۲۰ درصد تعدیل شود. اگر نشود بعد‌ها یکباره به جای ۲۰ درصد ۱۰۰ درصد جهش خواهد کرد که شوک ناشی از این اتفاق بیشتر آسیب بزند. البته برابری نرخ تورم با نرخ ارز هم سقف تعدیل را نشان می‌دهد و نرخ ارز باید به کمتر از نرخ تورم برسد، و الا تبدیل به معضلی می‌شود که ما الان در رابطه با قیمت حامل‌های انرژی داریم».