استیضاح‌های نمایشی در سال انتخابات؛ هیات رئیسه سد راه استیضاح وزرا + جدول

اقتصاد۲۴- مجلسی که با طوماری بلندبالا ابراهیم رئیسی را دعوت به کاندیداتوری برای انتخابات ۱۴۰۰ کرد و در ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم همه جانبه پشت سر رئیسی ایستاد، حال روزهاست که تریبون‌هایش یکی بعد از دیگری به نقد دولتمردان و شخص رئیس دولت باز می‌شود. دلار ۵۰ هزار تومانی، افسارگسیختگی قیمت‌ها در بازار طلا، ناکارآمدی وزرا، دخالت‌های گروه‌های فشار در دولت، حذف شدن گوشت و مرغ از سفره مردم و ... همه و همه دست به هم داده تا ادبیات نمایندگان مجلس حتی برخی از آن‌ها که در لیست حامیان دولت بودند هم تند و تیزتر شود تا آنجا که دولت تهدید به استیضاح وزرا و از عدد انداختن کابینه شود.

برخی از نمایندگان حتی تلویحا از طلاق عاطفی دولت و مجلس سخن می‌گویند و بر این باورند که دولت در ابتدا به مجلس پشت کرد. مانند، مصطفی میرسلیم، نماینده مردم تهران که در گفتگو با ایسنا بیان کرده؛ «فردی را وزیر می‌کنیم می‌بینیم بعد دو هفته گم شد. پاسخی نمی‌دهد. آدم خوبی بوده، اما شایسته نبوده است. همه وزرای این دولت برخلاف دولت قبل افراد ایمانی بودند و بنده پشت آن‌ها نماز می‌خوانم. اما برخی از آن‌ها یک دفعه بعد یک ماه غرق شدند چراکه توان این مسئولیت را نداشتند.»

کدام وزرای دولت زیر تیغ استیضاح رفتند؟

از زمان تشکیل کابینه ابراهیم رئیسی تا به امروز، وزرای دولت رئیسی با حواشی و چالش‌های زیادی روبه‌رو شدند. چالش‌هایی که گاهی وزیری را به زیر تیغ استیضاح کشانده و گاهی دیگر مقدمه‌ای شده برای خروج آن‌ها از کابینه سیزدهم. حجت الله عبدالملکی از جمله وزرایی بود که از همان روز‌های نخستین تشکیل کابینه با شعار‌ها و وعده‌های عجیب خود نارضایتی نمایندگان را برانگیخت و زمانی که استیضاح او قطعی شد، ناگهان از سکانداری وزارت کار استعفا داد.

سیدرضا فاطمی امین، دیگر وزیری بود که دوبار زیر تیغ استیضاح نمایندگان رفت و اگر چه بار اول توانست اعتماد نمایندگان را به دست بیاورد، اما بار دوم نتوانست از گیت بهارستانی‌ها عبور کند و استیضاح شد. رستم قاسمی، یوسف نوری و سید جواد ساداتی‌نژاد هم از دیگر وزرای بودند که پیش از جدی شدن طرح استیضاح‌شان از سمت خود کناره‌گیری کردند؛ کناره‌گیری‌هایی که حکایت از آن داشت که رئیسی به دنبال عزل آن‌ها بوده و استعفا شاید مسیری برای حفظ شخصیت و جایگاه کاری آن‌ها بوده است نه تصمیمی خودخواسته برای خداحافظی با دولت.

از سوی دیگر یکی از انتقاداتی که می‌توان به مستاجران مجلس یازدهم وارد کرد، استیضاح‌هایی هستند که بار‌ها از سوی آنان کلید خورده، اما بی‌نتیجه مانده یا بیشتر حکم تهدید را برای کابینه دولت رئیسی داشتند. در تایید این گزاره می‌توان به ماجرای کلید خوردن استیضاح احمد وحیدی، وزیر کشور و فشار برای برکناری معاون سیاسی او اشاره کرد. همچنین طرح استیضاح عیسی زارع‌پور، بهرام عین‌اللهی و حسین امیرعبداللهیان هم بار‌ها کلید خورده، اما تاکنون سرنوشت این طرح‌ها مشخص نشده است.

موج جدید استیضاح‌های نمایشی

در روز‌های اخیر با به راه افتادن موج جدید استیضاح‌ها، علی الخصوص کلید خوردن استیضاح رضامرادصحرایی، وزیر آموزش و پرورش و امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه، این گمانه ایجاد شده که آیا این استیضاح‌ها واقعی هستند یا نمایشی؟ این سوال از آنجا مطرح می‌شود که مجلسی‌ها در سال انتخابات درحال پررنگ کردن فعالیت‌های خود برای مردم حوزه انتخابیه خود هستند و تلاش می‌کنند در هر حوزه‌ای مطالبه‌ای را مطرح کرده و صدایشان را بلندتر کنند تا تبلیغی برایشان در ایام انتخابات هم باشد.

برخی براین اعتقادند که با توجه به سابقه مجلس بعید به نظر می‌رسد که این استیضاح هم به سرانجام برسد. چنانچه احسان ارکانی، نماینده نیشابور در مجلس شورای اسلامی با یادآوری بی‌نتیجه بودن استیضاح‌ها در مجلس، عنوان کرده بود: «اگر بخواهیم خیلی شفاف بگوییم؛ با توجه به الگویی که در استیضاح آقای فاطمی‌امین شاهد بودیم، به نظر نمی‌رسد استیضاح هیچ وزیری در این مجلس به نتیجه برسد.»

احمد علیرضابیگی، نماینده تبریز در مجلس درباره گمانه‌زنی‌هایی که برای استیضاح وزرا می‌شود، گفت: «استیضاح وزرا هم حتی اگر به مرحله اعلام وصول هم برسد، این مجلس وزیری را استیضاح نمی‌کند. یعنی استیضاح رای نمیاورد و نمایندگان محور استیضاح هم این را می‌دانند که اگر بنا باشد استیضاحی به صحن بیاید، رای نخواهد آورد. مجلس اعتبار خود را به نحوی به اعتبار دولت گره زده است.»

بیشتر بخوانید: توپ شفافیت در زمین بهارستان؛ قوای مجریه و قضائیه از طرح شفافیت مستثنا شده‌اند؟

با این حال، معین‌الدین سعیدی، نماینده چابهار با اشاره به استیضاح وزیر آموزش و پرورش گفته: «زمان زیادی از دوره وزارت آقای صحرایی نگذشته است و شاید بهتر باشد ایشان فرصت کافی داشته باشند که خودشان را نشان دهند، اما آنچه مسلم است این است که حتی دورنمای روشنی در این حوزه ترسیم نکرده است. پس طبیعی است که مجلس حق داشته باشد از آقای وزیر بخواهد به وعده‌ها و تعهد‌هایی که در زمان رأی اعتماد به نمایندگان داده بود، عمل کند و به مجلس توضیح بدهد».

هیئت رئیسه سد راه استیضاح وزرا؟

اما «چرا استیضاح برخی وزرا به نتیجه نرسیده یا مسکوت مانده است؟» این سوالی است که بار‌ها پرسیده شده است. برخی‌ها حمایت محمدباقر قالیباف و هیأت رئیسه مجلس از دولت را مهم‌ترین عامل در به سرانجام نرسیدن استیضاح‌های مجلس می‌دانند. هر چند که می‌توان در تایید این گزاره به اظهارات اخیر محمدباقر قالیباف، در دانشگاه علامه و در پاسخ به سؤالی درباره استیضاح وزیر کشور نیز اشاره کرد که گفت؛ «من به‌عنوان یک مدیر بر این باورم که یک مسئول نباید تحت فشار، مسئول دیگری را جابه‌جا کند. این حق را برای احمد وحیدی، وزیر کشور، نیز قائل هستم. گاهی وزیری به من می‌گوید که برای عزل و نصبی به من فشار می‌آورند که می‌گویم اگر کارش درست است، بایستد؛ می‌گوید اگر انجام ندهم، استیضاح می‌شوم. پاسخ من این است که بگذار استیضاح کنند و حتی اگر از این طریق از کابینه بروی؛ اما نپذیر و اگر پذیرفتی معلوم می‌شود».

محمدحسن آصفری، نماینده اراک، در نشست علنی در اعتراض به عملکرد هیات رئیسه در جلوگیری از استیضاح وزیر اقتصاد گفته بود؛ «۴۰ نماینده درخواست استیضاح وزیر امور اقتصادی را به‌دلیل مشکلات تورمی، وضعیت ارز، بورس و سایر مسائل اقتصادی امضا کرده‌اند، چرا این موضوع مطرح نمی‌شود؟ هنوز به کمیسیون نیز ارجاع نشده است. ما در حوزه اقتصاد مشکلات زیادی داریم و مردم گرفتاری‌های فراوانی در این بخش دارند و چرا هیات رئیسه نسبت به این مسئله بی‌تفاوت است؟»

بیشتر بخوانید: جامعتین وحدت‌ساز جناح راست؛ ائتلاف زیر سایه رئیس‌جمهور؟

طی روز‌های اخیر نیز حبیب اله دهمرده در جریان بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه کل کشور در تذکر شفاهی تلویحا از ممانعت‌ها برای اعلام وصول طرح استیضاح وزیر خارجه روایت کرد و گفت: آقای رئیس مدتی پیش خواستار استیضاح وزیر امور خارجه در خصوص رودخانه هیرمند شدم و حدود ۱۰۰ امضا در این رابطه جمع شد، اما این سوال وجود دارد که چرا در صحن مجلس اعلام وصول نمی‌شود. این موضوع نشانگر چندگانگی است.

انصاف نیوز، هم در گزارشی تاکید کرده بود: «محافظت رئیسی و قالیباف از وزرای ناکارآمد با انگیزه‌های سیاسی، در حالی صورت می‌گیرد که ناکارآمدی اعضای کابینه و به ویژه تیم اقتصادی دولت در نهایت به تضعیف سرمایه اجتماعی آن‌ها منجر خواهد شد. قالیباف و رئیسی تا سرحد نمایش ناکارامدی وزرا از آن‌ها حمایت می‌کنند، اما از آنجا که ناکارامدی، به کارکرد وزرا و اثرگذاری در ارزیابی کلی دولت محسوب می‌شود، در نهایت این ابراهیم رئیسی و قالیباف خواهند بود که مسئول وضعیت موجود شناخته خواهند شد.»

از سوی دیگر، با یک نگاه به صحن بهارستان می‌توان فهمید که فقط قالیباف و هیأت رئیسه مجلس سد راه استیضاح وزرای دولت نیستند؛ بلکه پایداریچی‌ها و شریانی‌ها هم از سنگ‌اندازی پیش پای دولت رئیسی ناراضی هستند و هرجا نیاز به لابی و زدوبند‌های پشت پرده بوده است وارد شده اند تا جلوی استیضاح‌ها را بگیرند.
در همین راستا باید دید آیا در روز‌های آخر عمر مجلس یازدهم شاهد استیضاح جدیدی در صحن هستیم یا خیر؟