تاریخ انتشار: ۰۹:۵۹ - ۲۶ مهر ۱۴۰۲
تعداد نظرات: ۱ نظر
روایتی از میراث آقای کارگردان؛

وداع با آقای سینما؛ آنچه داریوش مهرجویی از قاتلش هم دریغ نکرد!

مهرجویی ایده‌های بسیاری برای فلسفه‌ورزی و طرح مسائل پیچیده و غامض در فیلم‌ها و آثارش داشت، اما هیچ‌گاه نخواست آن‌ها را برای طیف محدودی از مخاطبان که شاید از نگاه برخی «خاص» هم باشند، روایت کند

وداع با آقای سینما

اقتصاد۲۴- پیکر زنده‌یاد داریوش مهرجویی و همسرش وحیده محمدی‌فر امروز در میان اهالی بهت‌زده سینمای ایران به خانه ابدی بدرقه می‌شود، اما میراث جاودانه این سینماگر کهنه‌کار، همچنان پیش روی ماست. به گزارش فرارو، تصور اینکه روزی در تاریکی سالن سینما و یا حتی از قاب شیشه‌ای تلویزیزیون، مخاطب یکی از ساخته‌های مقتول خود بوده است، تصور ساده‌ای نیست! از همان قاتلی صحبت می‌کنیم که این روز‌ها بیش از یافتن هویتش، یافتن انگیزه‌اش برای‌مان تبدیل به معمای لاینحل و جانفرسا شده است!

مگر می‌شود فارسی‌زبان باشی و زیست در ایران را تجربه کرده باشی، اما حتی به اندازه یک سکانس و یا یک پلان از خان پربرکت هنرنمایی‌های داریوش مهرجویی و هم‌نسلانش بهره‌مند نشده باشی؟ مگر می‌شود از «گاو» تا «هامون»، از «پری» تا «لیلا» و از «اجاره‌نشین‌ها» تا «مهمان مامان» در گوشه‌ای از خاطراتت ثبت نشده باشد؟

داریوش مهرجویی ۸ دهه زندگی کرد و ۶ دهه از آن را به فیلمسازی پرداخت. از دهه ۴۰ تا دهه ۹۰ او فیلم ساخت و ما تماشا کردیم و حالا در حالی او را به خانه ابدی بدرقه می‌کنیم، که تک‌تک پلان‌هایی که در برابر دوربین ترسیم کرد، تبدیل به میراثی برای همه‌مان شده است. میراثی که حتی قاتلان استاد هم روزگاری از آن متنعم شده‌اند! چقدر تلخ است فکر کردن به این واقعیت و کاش لااقل جوابی داشتیم برای این همه «چرا» که در سر داریم!
در این گزارش کوتاه و همزمان با آیین تشییع پیکر زنده‌یاد مهرجویی اشاره‌ای مختصر به سه نکته از کارنامه فیلمسازی داریوش مهرجویی داریم که باید اعتراف کنیم، همه سینمای ایران و همه مخاطبان سینمای ایران از آن بهره برده‌اند و همچنان خواهند برد؟

روایت اول؛ مسیری که هموار شد

در روز‌های اخیر و پس از انتشار خبر قتل جنون‌آمیز داریوش مهرجویی، بریده ویدئویی قدیمی از این فیلمساز در فضای مجازی و حتی رسانه‌های رسمی انعکاس ویژه‌ای پیدا کرد. ویدئویی از مصاحبه داریوش مهرجویی جوان با تلویزیون سوئیس، تنها یک ماه بعد از پیروزی انقلاب در سال ۵۷ که این کارگردان در آن به‌صراحت می‌گوید: «در این انقلاب، بر خلاف نمونه‌های غربی، اقتصاد اولویت نیست. برای نخستین‌بار در تاریخ، حرکتی برای عدالت رقم خورده. به‌همین‌دلیل امام خمینی روح انقلاب ماست.»

فارغ از نسبتی که می‌توان میان این فیلمساز و تفکراتش با جریان به ثمر نشسته در بهمن ۵۷ برقرار کرد، آنچه مهم است، نقش کلیدی یکی از ساخته‌های مهرجویی در هموار شدن مسیر احیای سینمای ایران در سال‌های پس از انقلاب است.
بنابر آنچه در تاریخ به ثبت رسیده است، یکی از پدیده‌هایی که در زیر سایه شور انقلابیون سال ۵۷ در آستانه انحلال قرار داشت و حتی به تعبیر ابوالحسن داودی کارگردان سینما، حکم اعدام آن هم صادر شده بود، «سینما» بود. در بحبوحه هیجانات انقلابی، اولین جرقه‌ای که دوست‌داران سینما را امیدوار کرد، سخنرانی حضرت امام (ره) در بهشت زهرا و تأکید رهبر انقلاب بر عدم مخالفت با سینما بود.

این سخنرانی هرچند آن حکم اعدام را لغو کرد، بیشتر جنبه سلبی داشت و آن‌ها که دل در گرو سینما داشتند نیازمند تأییدی ایجابی هم بودند. این اتفاق با یکی از ماندگارترین ساخته‌های داریوش مهرجویی رقم خورد.

پخش تلویزیونی فیلم «گاو» که مهرجویی آن را پیش از ۳۰ سالگی و در دهه ۴۰ کارگردانی کرده بود، مورد تمجید امام خمینی (ره) قرار گرفت. امام در سخنانی در روز ۲۳ اردیبهشت ۱۳۵۹ ضمن بیان مطالبی درباره اهمیت رادیو و تلویزیون، درباره پخش فیلم‏های ایرانی به جای فیلم‏های بدآموز خارجی فرمودند: «غالبا فیلم‌هایی که‏ خود ایرانی‌ها درست می‏کنند به نظرم بهتر از دیگران است. مثلاً فیلم «گاو» آموزنده بود.»
همین مهر تأیید بر فیلمی به ثمر نشسته در سینمای پیش از انقلاب که می‌توانست جریان «موج نو» در دهه ۴۰ و ۵۰ را هم نمایندگی کند، بهترین پشتوانه برای احیای «سینمای ایران» شد.

روایت دوم؛ ایده‌ای که اجرا شد

یکی از حسرت‌ها و ای‌کاش‌ها درباره «سینمای ایران» در تمام سال‌های پیش و پس از انقلاب، دوری و فاصله جریان اصلی تولیدات آن با دنیای کتاب و ادبیات بوده است.
کلیدواژه سینمای اقتباسی، از آن کلیدواژه‌هایی است که بار‌ها و بار‌ها صاحب‌نظران و دلسوزان سینمای ایران درباره فقدان آن صحبت کرده‌اند و جالب اینکه این فقدان را در سینمایی تجربه می‌کنیم که در تمام دهه‌های گذشته، از نگاه طیف گسترده‌ای از منتقدان، مهمترین چالش و نقصانش «فیلمنامه» بوده است.


بیشتر بخوانید: بازداشت ۱۰ نفر در پرونده قتل داریوش مهرجویی و همسرش


داریوش مهرجویی یکی از معدود فیلمسازان سینمای ایران است که فراتر از اهل مطالعه بودن، زیست با کتاب را به‌موازات زیست با سینما تجربه می‌کرد. جهان او همواره مملو از کتاب بود و گاه حتی دست به قلم می‌برد، می‌نوشت و ترجمه می‌کرد. چه تلخ که در آخرین مصاحبه‌اش تنها چند روز مانده به روز فاجعه، این جمله را به زبان آورده بود: «باید بیشتر بنویسم!»
مهرجویی به دلیل همین پشتوانه و نسبتی که با دنیای کتاب و ادبیات داشت، پرچمدار سینمای اقتباسی هم بود. او مهمترین فیلم کارنامه‌اش یعنی «گاو» را با اقتباس از داستانی به قلم غلامحسین ساعدی ساخت و بعد‌ها در فیلم «دایره مینا» هم این تجربه را تکرار کرد.

«پستچی»، «مدرسه‌ای که می‌رفتیم»، «سارا»، «پری» و «اشباح» هم از دیگر تجربه‌های کارنامه این فیلمساز هستند که ریشه در دنیای ادبیات دارند و با اقتباس به سرانجام رسیده‌اند.
یکی از مطرح‌ترین و محبوب‌ترین آثار اقتباسی این فیلمساز هم «مهمان مامان» است. فیلمی که براساس داستانی از هوشنگ مرادی کرمانی به سرانجام رسیده است و می‌توان بعد از زنده‌یاد کیومرث پوراحمد که «قصه‌های مجید» این نویسنده را ماندگار کرد، فیلم «مهمان مامان» را شاخص‌ترین یادگار تصویری از نوشته‌های مرادی کرمانی لقب داد.

روایت سوم؛ راهی که پیشنهاد شد

داریوش مهرجویی از مهمترین فیلمسازان نسل اول سینمای ایران است که حضور در جشنواره‌های بین‌المللی را هم تجربه کرد. از فیلم «گاو» و «دایره مینا» این مسیر پیش روی او باز شد و به‌واسطه تحصیل و زندگی در خارج از کشور، به راحتی می‌توانست پایگاهی جدی در عرصه جهانی برای خود فراهم بیاورد. او، اما در تمام این سال‌ها در ایران ماند و هیچ‌گاه سراغ فیلمسازی در دیگر کشور‌ها نرفت.

مهمتر اینکه باوجود پشتوانه‌ای که برای تسخیر جشنواره‌های خارجی با فیلم‌های روشنفکرانه داشت، او به‌ویژه در دهه ۶۰، ترجیح داد به‌جای تنظیم نگاه خود با سلایق جشنواره‌پسند، به مخاطب و مردمش فکر کند، اما آثارش را حتی مطابق سلیقه مخاطب هم نساخت.
به تعبیری می‌توان گفت در مواجهه با دو جریان غالب در سینمای ایران که یکی به‌طور کامل در فضای روشنفکری و ایزوله از مردم زیست می‌کرد و دیگری در برابر سطحی‌ترین خواسته‌های مخاطب واداده و محتوا را به‌طور کامل رها کرده بود، فیلمسازی از جنس مهرجویی، راه میانه را برگزید. او در میانه دهه ۶۰ فیلم پرمخاطب «اجاره‌نشین‌ها» را کارگردانی کرد و به‌فاصله چند سال «هامون» را به سرانجام رساند.


بیشتر بخوانید: افشاگری تازه درباره بلای ممیزی بر سر مهرجویی؛ جایگاه ویژه‌ای که مهرجویی به زنان می‌داد


در ادامه مسیر هم قصه‌های «سارا» و «پری» و «لیلا» را به فیلم تبدیل کرد و هم از خوش‌دلی‌های اهالی یک خانه در «مهمان مامان» برای‌مان گفت.
مهرجویی ایده‌های بسیاری برای فلسفه‌ورزی و طرح مسائل پیچیده و غامض در فیلم‌ها و آثارش داشت، اما هیچ‌گاه نخواست آن‌ها را برای طیف محدودی از مخاطبان که شاید از نگاه برخی «خاص» هم باشند، روایت کند، او همیشه برای همه مخاطبان سینمای ایران فیلم می‌ساخت و این آموزه‌ای بزرگ و کلیدی است که از این فیلمساز برای سینمای ایران به یادگار خواهد ماند.

نظرات کاربران
انتشار یافته: ۱
در انتظار بررسی: ۰
غیر قابل انتشار: ۰
مسافر
0
0
چهارشنبه ۲۶ مهر ۱۴۰۲
داریوش مهرجویی هنرمند و فهیم !
قربان درددلهایت بروم. چه ها کشیدی برای مجوّزهایت که خونت را در شیشه کردند و "دایره ی مینا"یی تشکیل دادند!
امشبی با "بانو"یی که "حقّ توست. سهم توست" ، "مهمان مامان" شو و در این گردهمایی میتوانید "سنتوری" بنوازید و از "درخت گلابی" که خداوند برایتان تدارک دیده نوش جان کنید.
شاید از مسافران یا به نوعی"اجاره نشینها"ی این دنیا نامه های درددل توسط" پستچی" دریافت نمایید.
امید فرزندان گرامیتان بتوانند راهتان را ادامه داده
مسافران عاشق و همراه !
به رنگ این فصل عاشقانه "نارنجی پوش" شوید و زیر این "آسمان محبوب"در پناه یزدان پاک ، آرام گیرید.
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

صفحه اول روزنامه‌های سیاسی امروز

قیمت خودرو‌های جک و لیفان شرکت کرمان موتور امروز + جدول

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت قند و شکر امروز

قیمت روز روغن خوراکی + جدول

قیمت انواع خودرو‌های مزدا ۳، بسترن و کاپرا گروه بهمن امروز

قیمت تبلت سرفیس و سامسونگ امروز + جدول

قیمت انواع لپ تاپ لنوو + جدول

درآمد ۵۰ میلیادی دولت در هر ۲۴ ساعت از اتباع افغان

قیمت دلار و یورو امروز دوشنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ + جدول

قیمت سکه و طلا امروز دوشنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ + جدول

عکس/ واکنش مهدی طارمی به اخبار اعدام تتلو

عکس/ مونیکا بلوچی ۳۶ ساله ۲۵ سال پیش

عکس/ نمایی بی نظیر از ظرف نقره ساسانی با نقش یک زن نوازنده

عکس/ پوستر ویژه استقلال برای سیدورف

عکسی عجیب و ترسناک از آلبوم لو رفته کاخ گلستان

اینفوگرافی/ تغییرات شگفت‌انگیز هوش مصنوعی در دنیای واقعی

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

عکس/ استایل خاص و اروپایی محمدرضا پهلوی و ثریا ۶۸ سال پیش در سوئیس

عکس/ تیپ و چهره خاص بروسلی ۵۱ سال پیش با عینک عجیب

فیلم/ تهران در باتلاق پلاستیک

فیلم/ گفتگوی سه نفره ترامپ و محمد بن سلمان با ثروتمندان جهان

عکسی تکان دهنده از راهروی نمایشگاه کتاب تهران

نمایشگاه کتاب در مصلی چگونه گذشت؟

فروش خودروی دست دوم در کمتر از ۳ روز

فیلم/ احوال پرسی ترامپ با مقامات عربستان سعودی

رونمایی از کتاب «رنجانه‌های غزه» تا نشست فرهنگی اعضای بریکس در هفتمین روز نمایشگاه کتاب تهران

فیلم/ استقبال بن‌سلمان از ترامپ در قصر الیمامه

کنگره حزب اتحاد در سالن اجلاس سران

عکس/ حکم پرونده تتلو نقض شد

موضع تازه آمریکا درباره مذاکره با ایران

جزئیات آتش‌سوزی گسترده در آمریکا؛ رفت و آمد مختل شد

در خرید تبلت به چه نکاتی باید توجه کرد؟

عکسی نوستالژی از هدیه تهرانی و آتیلا پسیانی در یک جلسه

گزارش بورس امروز سه شنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۴

عکس/ قابی دیده نشده از سرلشکر نامجوی ۴۴ سال پیش در کنار رئیس جمهور کره شمالی

قیمت روغن خوراکی امروز + جدول

قیمت روز لپ تاپ لنوو LENOVO

قیمت مزدا ۳، بسترن و کاپرا گروه بهمن + جدول

اقدام نماینده ایرانی‌تبار کنگره درباره نام خلیج فارس

قیمت دینار عراق امروز + جزئیات

قیمت لیر ترکیه امروز + جزئیات

خبر مهم بانک مرکزی درباره تغییر نام ریال ایران

فیلم/ همخوانی سرود بلاچاو برای حمایت از مردم غزه

ویتکاف: بدون تایید پوتین صلحی در کار نیست

فشار سران عرب به ترامپ برای توافق با ایران

مشخصات امرپ الماسمک؛ امرپ قدرتمند عربستان

عکس جالب از ایلان ماسک در نشست سران ریاض

فیلم/ سفر ایلان ماسک همراه با ترامپ به عربستان

عکس/ استایل هالیوودی فرشته حسینی با عینک چند میلیونی

عکس/ طلب بخشش برای تتلو به سبک بهنوش بختیاری

فیلم/ واکنش جالب نعیمه نظام‌دوست به یک نوازنده خیابانی

عکسی کمیاب از یک توپخانه ایرانی زمان قاجار در مرز ایران و روسیه

سواحل کیش پس از سال‌ها رسما آزاد شد

عکس/ ظاهر متفاوت شهید فکوری قبل از انقلاب در آمریکا با لباس رسمی

دستگیری ۱۴ تبعه خارجی به جرم کلاهبرداری هرمی در پرند

تصاویر داغ از لحظه ورود ترامپ به ریاض

عکس/ ناسا شفق قطبی در مشتری را شکار کرد

بیشترین حجم معاملات در بورس از کدام استان‌هاست؟

جنجال رقم نجومی شهریه ۳۰۰ میلیونی در مدارس تهران

فیلم/ یک شهر در کالیفرنیا به نام کرمان نامگذاری شد

عکس/ نماینده شیراز با لباس تیم فجر سپاسی در صحن علنی مجلس

صابر ابر کیست؟ /ستاره این روزهای نمایش خانگی؛ از «تاسیان» تا «کنکل»

وقتی نقاش به سیاه و سفید‌های آثارش پیوست

عکس/ نمای بی نظیر از خانه زیبای استاد شجریان با رنگ‌های خاص

عکس/ استایل کت و شلواری فاطیما بهارمست با شال حریر

اینفوگرافی/ متقاضیان سهام سایپا چه کسانی هستند؟

عکس/ چهره دیده نشده از امام موسی صدر ۹۴ سال پیش در دوران دبستان