جنازه برجام هم برای کشور مفید است

اقتصاد۲۴-دولتمردان که در دولت پیشین از منتقدان مذاکره و توافق هسته‌ای بودند از پایان یافتن تحریم‌های تسلیحاتی طبق برجام استقبال کردند و روسیه نیز اولین کشوری بود که از فرارسیدن این موعد حمایت کرد. اما در این میان سوالات بسیاری بی‌پاسخ ماند. اینکه پایان این تحریم‌های تسلحیاتی چه پیامد‌هایی برای کشور دارد؟ آیا واقعا چنانچه بسیاری اعتقاد دارند، توافق نانوشته‌ای میان ایران و غرب در جریان است؟

ابوالقاسم دلفی دیپلمات و سفیر سابق ایران در فرانسه در گفتگویی به این سوالات پاسخ می‌دهد. دلفی می‌گوید که برجام هنوز زنده است و به نوع دیگری در حال اجراست.

**موعد ۲۶ مهر سرانجام رسید و براساس قطع‌نامه ۲۲۳۱ تحریم‌های تسلیحاتی ایران تمام شد. این اتفاق چه پیامد‌هایی داشت و دارد؟

با رسیدن موعد ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر) همه کسانی که به برجام حمله می‌کردند و می‌کنند دیدند توافق هسته‌ای چه ویژگی‌های مثبتی دارد. باوجود همه تلاش‌هایی که انجام شد تا برجام را از صحنه خارج کنند و کردند مشخص شد که حتی جنازه برجام برای کشور مفید است. در شرایطی که می‌گفتند برجامی وجود ندارد و مذاکرات احیای آن نیز متوقف شد و حتی اروپایی‌ها نیز در بیانیه‌ای اعلام کردند به پایان تحریم‌های تسلیحاتی طبق قطع‌نامه متعهد نیستند نامه دبیرخانه شورای امنیت سازمان ملل نشان داد که این فصل از تحریم‌ها تمام شده است. این اتفاق نشان داد که برجام همچنان سندی بین‌المللی است که مورد استناد سازمان ملل و باقی مجامع جهانی است. به این ترتیب ارزش سند برجام بار دیگر خود را نشان داد. یک سرفصل دیگر هم تا ۲۰۲۵ موعد آن فرامی‌رسد و پایان همه تحریم‌های باقی‌مانده هسته‌ای است.

بیشتر بخوانید:ساز ناکوک جلیلی؛ پایان تحریم‌های موشکی و تسلحیاتی طبق برجام

نکته دیگر اینکه برجام روی کاغذ هنوز وجود دارد و ۲۲۳۱ که بخشی از برجام است به عنوان یک قطع‌نامه سازمان ملل اجرا می‌شود. حالا کسانی که همه تلاش خود را کردند که برجام را ناکام کنند امروز با آن مانور می‌دهند و می‌گویند که تحریم‌های تسلیحاتی به پایان رسید. اما آن‌ها که مذاکره و گفت‌وگویی انجام ندادند، این برجام است که همچنان عمل می‌کند و آن‌ها باید بدانند که در حال بهره‌برداری از برجام هستند. معاون سیاسی وزارت خارجه از پایان تحریم‌های تسلیحاتی استقبال کرده باید بداند که این اتفاق در نتیجه برجام رخ داده نه مذاکرات دولت فعلی. برجام است که می‌تواند تحریم‌ها را برطرف کند.

**با وجود موضع‌گیری آمریکا و اروپا تحریم‌ها چه میزان تاثیر خواهد داشت؟

در مقام اجرا طبیعتا تحریم‌های آمریکایی‌ها همچنان باقی می‌ماند. این تحریم‌ها را آمریکایی‌ها باید خودشان بردارند و اروپایی‌ها هم براساس بیانیه سه کشور که یک ماه پیش صادر کردند بر ادامه تحریم‌های تسلیحاتی تاکید دارند. اما اگر مذاکرات هدایت‌شده درست در چارچوب برجام انجام می‌شد امروز دستاورد متفاوتی به وجود می‌آمد و اروپایی‌ها ناچار می‌شدند که تحریم‌های خود را تمام کنند. اگرچه اگر تحریم‌های اروپایی نیز برداشته شود تا زمانی که تحریم‌های آمریکا وجود دارد تفاوت چندانی در عمل رخ نمی‌دهد. چراکه سیستم مالی و اقتصادی به هم پیوسته اروپا و آمریکا اجازه فعالیت مستقل را به آن‌ها نمی‌دهد. با این همه مذاکرات ۴+۱ به نتیجه نرسید و از چارچوب برجام خارج شد.

**با این اتفاق به نوعی برجام نیز برای مدتی محل بحث‌های داخلی و خارجی شد. وضعیت مذاکرات ایران با غرب را چطور می‌بینید؟

امروز نظری که درباره بحث‌های مربوط به مذاکرات و روابط با آمریکا و غرب غالب شده، وجود یک توافق نانوشته است. بند‌هایی از این توافق نانوشته در حال اجراست و از جمله آن‌ها این است که دو تابعیتی‌های آمریکایی آزاد شدند و از سوی دیگر پول‌های بلاک‌شده ایران در کره نیز آزادسازی شد. فروش نفت ایران نیز افزایش پیدا کرده است. البته هنوز در شبکه بانکی اتفاقی رخ نداده است. از سوی دیگر ایران غنی‌سازی ۶۰ درصدی خود را که خلاف برجام است متوقف نکرده، اما آژانس و شورای حکام قطع‌نامه‌آی علیه ایران تصویب نکرده است. در حالی که این شورا پیش از این مدعی بود که اگر مناسبات ایران و آژانس به شکل فعلی ادامه پیدا کند ناچار هستند که پرونده هسته‌ای ما را بار دیگر به شورای امنیت سازمان ملل بفرستند. در حالی که ورود گروهی از بازرسان آژانس نیز به ایران لغو شد. این شرایط به زعم کسانی که تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی را رصد می‌کنند نشان‌دهنده انجام‌شدن توافقاتی کلان است. این توافقات البته مکتوب نیست و به این دلیل فشار کنگره آمریکا و جمهوری‌خواهان بر دولت بایدن است. تا جایی که اخیرا جمهوری‌خواهان تصویب کردند که حتی اگر به صورت شفاهی نیز توافقی انجام شود می‌توان آن را در کنگره ضابطه‌مند کرد تا دولت ناچار به پاسخ‌گویی شود. براساس این تحلیل توافق کلانی در صحنه در حال اجراست و همین باعث اعتراض جمهوری‌خواهان در کنگره آمریکا شده و آن‌ها به همین دلیل به دنبال کشاندن پرونده رابرت مالی به کنگره هستند. چراکه ظاهرا آنچه رخ داده ماحصل فعالیت‌های رابرت مالی بوده و به نظر می‌رسد این روند تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا ادامه داشته باشد. اگر در انتخابات دموکرات‌ها به پیروزی برسند و تغییری در ترکیب کنگره نیز رخ دهد، ممکن است مناسبات میان ایران و آمریکا دستخوش تغییراتی شود.

از سوی دیگر حتی در مناسبات با اروپا نیز اتفاقاتی رخ داده و خانم عادلخواه پس از چهار سال از ایران خارج شد و به فرانسه بازگشت. این اتفاق در حالی رخ داد که رسانه‌ها ایران و فرانسه چندان به آن نپرداختند.

در ایران مجوز گفتگو‌های خاص با آمریکا گرفته شده و این گفتگو‌ها از طریق میانجی انجام می‌شود و اتفاقاتی که در قطر و عمان رخ داد در همین راستا بود. حتی گفته شد که آقای ایروانی نماینده ایران در سازمان ملل به شکل مستقیم با رابرت مالی در مذاکراتی مستقیم گفتگو کرد. همه این‌ها نشان‌دهنده پروژه بزرگ است که توافقاتی انجام شده و در حال اجراست، بدون اینکه گفته شود ریشه آن چیست.

**فکر می‌کنید واکنش آمریکا و اروپا به پایان تحریم‌های تسلیحاتی ایران نیز در راستای همین توافق نانوشته بود؟

بر اساس برجام رفع تحریم‌های تسلیحاتی بعد از ۱۸ اکتبر یک تعهد از سوی ایران دارد. در شرایط عادی که برجام در حال اجرا بود ایران موظف می‌شد تا اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را در مجلس به تصویب برساند و تبدیل به قانون شود و از سوی دیگر اروپایی‌ها تحریم‌های تسلیحاتی را بردارند. اما برجام در شرایط عادی نیست و ایران اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را هم متوقف کرده است. پس به نظر می‌رسد این نیز دیگر مسئله‌ای است که به نظر می‌رسد به صورت ناگفته در حال اجراست و هیچ یک از طرفین هم اشاره‌ای به آن نمی‌کند. چنانچه در راستای همین وضعیت سرفصل ۲۶ مهر و پایان بخش اول تحریم‌ها نیز با جنجال از سوی اروپا و آمریکا همراه نبود؛ بنابراین به زعم بسیاری توافقی در حال اجراست که مکتوب نیست، اما دو طرف می‌دانند که چه باید بکنند. اصل برجام نیز برجای خود باقی است. از سوی دیگر ما در توافق با عربستان و چین متعهد شدیم که امنیت منطقه را هم تضمین کنیم و این موضوع یکی از مفاد توافق است و امروز در حال اجراست.

به این ترتیب می‌بینیم که مفاد بسیار بیشتری از برجام در حال اجراست که خیلی از کشور‌ها در آن به عنوان بازیگر حضور دارند و به طور مثال عربستان و حتی اسرائیل مدتی است موضع‌گیری علیه برنامه هسته‌ای ایران نمی‌کنند. مجموعه این شرایط نشان می‌دهد که توافق نانوشته فعلا ادامه پیدا می‌کند تا ببینیم در آمریکا شرایط چه تغییراتی خواهد کرد.