تهران و آژانس در فصل تازه رایزنی ها؛ واسطه‌گری برای گفتگو میان ایران و آمریکا

اقتصاد۲۴- محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی ابراز امیدواری کرد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تکرار سیاسی‌کاری بپرهیزد. وی گفت: «اقدامات ایران در چهارچوب پادمان انجام می‌شود و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم بر آن نظارت دارد.»
به گزارش فرارو، اسلامی در بخشی دیگر از سخنان خود گفت: «در حال حاضر ۱۲۰ بازرس آژانس برای ورود به کشور تائید شده اند. برخی از بازرسانی که تایید نشده اند سال‌هاست به ایران نیامده اند و نکته دوم اینکه به موجب ماده ۹ اساسنامه، ما این حق قانونی را در پذیرش یا عدم پذیرش بازرسانی که معرفی می‌شوند، داریم.»

مقامات ایران در شهریورماه سال جاری مجوز فعالیت چندین بازرس آژانس بین المللی انرژی اتمی را برای بازرسی از تاسیسات هسته‌ای ایران لغو کردند. در پی این اقدام رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «این رفتار ایران به شکل مستقیم و شدید بر توانایی آژانس برای انجام ماموریت خود در ایران و تضمین ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای این کشور تأثیر می‌گذارد.» از حدود یک سال پیش تا کنون مذاکرات میان ایران و کشور‌های چهار به علاوه یک متوقف شده و هیچ مذاکره رسمی در این زمینه انجام نشده است.

حدود یک هفته پیش، رویترز مدعی شد به دو گزارش محرمانه سازمان بین‌المللی انرژی اتمی دست یافته که در این گزارش‌ها صراحتا اعلام شده، ایران به طور محسوسی به ساخت بمب اتم نزدیکتر شده است. در این گزارش‌ها تاکید شده که ایران به اندازه کافی اورانیوم غنی شده دارد که برای ساخت سه بمب اتمی مورد استفاده قرار دهد. بر اساس یکی از دو گزارش آژانس اتمی، ایران ۱۲۸/۳ کیلوگرم اورانیوم تا ۶۰ درصد غنی‌شده در اختیار دارد. این میزان سه برابر ۴۲ کیلوگرمی است که آژانس اتمی به صورت تئوری برای ساخت بمب اتمی کافی دانسته است، البته در صورتی که غنی‌سازی ادامه پیدا کند. اطلاعات این گزارش در شرایطی مطرح می‌شود که مقامات ایران بار‌ها اعلام کرده اند هیچ قصد و برنامه‌ای برای ساخت و توسعه سلاح‌های هسته‌ای ندارند.

با توجه به این شرایط، پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که آیا ایران به دنبال گشودن فصل جدیدی از مناسبات هسته‌ای با آژانس است و آیا فرصت برای ترمیم روابط ایران و آژانس وجود دارد یا خیر. جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین ایران در بریتانیا و مدیرکل پیشین شرق آسیای وزارت خارجه در گفتگو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده است:

ایران و امریکا به گفتگو‌های محتاطانه ادامه می‌دهند

جلال ساداتیان به فرارو گفت: «نکته مهمی که باید در تحلیل موضوعات مرتبط با مسائل هسته‌ای ایران مورد توجه قرار گیرد این است که با توجه به قطره چکانی بودن اطلاعاتی که در این خصوص به شکل رسمی و از سوی نهاد‌های مرتبط با انرژی هسته‌ای در کشورمان، مطرح می‌شود، هیچ یک از تحلیلگران و فعالان حوزه تحلیل مسائل سیاسی، نمی‌توانند با قاطعیت در این خصوص اظهار نظر کنند. عمده اطلاعات برای تحلیل این موارد از طریق رسانه‌های رسمی کشور و روندی است که از پیش در حوزه مسئله هسته‌ای شاهد بودیم. بعد از تحولات منطقه‌ای و پس از تهاجم اولیه حماس و سپس واکنش‌های شدید اسرائیل، ایالات متحده در چندین نوبت اعلام کرد که تمایلی برای درگیری با ایران ندارد و گفتگو‌های پشت پرده‌ای که رخ می‌دهد، کمابیش نشان دهنده کنترل شرایط از سوی دو طرف (ایران و آمریکا) است.»

بیشتر بخوانید:  سبد دارایی مردم جهان؛ اولویت سرمایه‌گذاران در کشور‌های مختلف کدام بازار است؟

وی افزود: «ظاهرا بین ایران و آمریکا گفتگو‌هایی حاکم است. این گفتگو‌ها توسط نماینده ایران در سازمان ملل و در حاشیه جلسه سازمان ملل یا در نیویورک رخ می‌دهد. همچنین در حالات مختلفی از جمله با کمک واسطه گری کشور‌های مختلف، این گفتگو‌ها حفظ می‌شود. حدس زدن درباره مجموعه این گفتگو‌ها این موضوع را تداعی می‌کند که احتمالا مسئله برجام و مسائل هسته‌ای در این گفتگو‌ها در دستور کار قرار گرفته است. یعنی اینگونه نبوده که صرفا طی یک ماه اخیر، مسئله غزه، موضوع گفتگو‌ها باشد، بلکه مسائل جانبی دیگری از جمله شرایط هسته‌ای و برجام نیز بین گفتگو‌های ایران و امریکا جایگاه ویژه‌ای دارد.»

دیپلمات پیشین ایران در بریتانیا گفت: «شاید این سوال مطرح شود که اگر ایران و آمریکا گفتگو‌های با واسطه و غیرمستقیم خود را ادامه می‌دهند یا در مسیر تنش زدایی تدریجی قرار دارند، پس، اظهارات اخیر رئیس جمهور در نشست فوق العاده اعضای بریکس درباره امریکا چگونه تعبیر می‌شود؟! جایی که رئیسی گفت: «بی‌گمان، سوخت ماشین جنگی و پشتیبانی همه جانبه این ستمگری را آمریکا تامین می‌کند. آمریکا سازمان‌های بین‌المللی را بی‌خاصیت و بی هویت کرده است.» پاسخ ساده به این پرسش این است که در آن سخنان، ابراهیم رئیسی به اسرائیل حمله کرده است و جنایت‌های اسرائیل را مورد نقد قرار داده و سخنان وی در دفاع از مردم فلسطین است؛ بنابراین ارتباطی به روابط ایران و آمریکا یا مسائل هسته‌ای ندارد»

وی افزود: «طبیعتا آمریکایی‌ها از یک سو نگران شرایط اسرائیل و از سوی دیگر نگران آینده انتخابات خود هستند؛ بنابراین واکنش‌های ایالات متحده نسبت به اسرائیل و واکنش‌های ایران به اسرائیل منفک از مسائل هسته‌ای و برجامی است. این که ایالات متحده مدام بر اهمیت عدم حضور ایران در جنگ تاکید می‌کند و ایران نیز هر گونه دست داشتن در شروع این جنگ را تکذیب می‌کند، گواه دیگری بر این موضوع است.»

ایران از جاسوسی و اعتمادزدایی شکایت دارد

مدیرکل پیشین شرق آسیای وزارت خارجه گفت: «هم ایالات متحده و هم ایران این حقیقت را پذیرفته اند که بازگشت به مفهوم «برجام» عملا از درجه امکان و اعتبار خارج شده و چنین موضوعی بعید به نظر می‌رسد. ایران در حال حاضر امکان غنی سازی با درصد‌های بالا را دارد. تا مدتی پیش ایران در این حوزه به دیگر کشور‌ها نیاز داشت، اما اکنون کاملا متکی به خود عمل می‌کند و قابلیت توسعه غنی سازی را نیز دارد. ایران تا کنون، تا حد امکان به قوانین بین المللی پایبندی نشان داده است. کشور‌های غربی و ایالات متحده نیز به دنبال این هستند که ایران را مجبور کنند، فعالیت‌های هسته‌ای خود را محدود کرده و از حد مورد نظر آژانس فراتر نرود. مسئله اصلی که غربی‌ها مدام روی آن مانور می‌دهند و از طریق آن به دنبال جذب افکار عمومی هستند، این است که ایران به انواع سلاح‌های هسته‌ای دسترسی پیدا نکند. در حال حاضر اصلی‌ترین مناقشه بین ایران و آژانس، همین مسئله صلح آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران است.»

وی افزود: «طبیعتا ایران هیچ تمایلی ندارد آژانس، بیش از حد نیاز در حوزه انرژی هسته‌ای ورود کند. اخراج برخی از بازرسان که مدتی پیش انجام شد نیز در همین راستا بود و توضیحات سازمان انرژی اتمی ایران، قانع کننده و دقیق به نظر می‌رسید. مروری بر مشکلات اخیر بین ایران و آژانس نشان می‌دهد ایران بار‌ها نسبت به فعالیت‌های جاسوسی برخی کارشناسان آژانس هشدار داده و ابراز نگرانی کرده است. آژانس موظف است، همواره روی کارکنان خود، نظارت کامل داشته باشد. تا زمانی که آژانس روی بازرسان خود و عملکرد این بازرسان نظارت قابل قبولی نداشته باشد، هرگونه شکایت از این افراد از سوی ایران منطقی و درست است. همچنین مجلس قوانینی برای فعالیت بازرسان در ایران تعیین کرده که این موارد نیز باید تایید و به درستی رعایت شود؛ بنابراین گرچه مناقشات هسته‌ای ایران و آژانس از سوی ایران با نواقصی همراه بوده، اما آژانس نیز در زمینه همکاری با ایران، بی اشکال ظاهر نشده و حتی کارشکنی انجام داده است.»

ساداتیان در پایان گفت: «یک نکته دیگر این است که برخی تحلیلگران عمدتا غیر ایرانی بر این موضوع تاکید دارند که اتفاقاتی که تا کنون بین ایران و آژانس رخ داده، نشان می‌دهد که ایران در زمینه شفاف سازی فعالیت‌های هسته ای، با آژانس، همکاری لازم را انجام نداده و ضعیف ظاهر شده است. این که حق با کدامیک از طرفین است جای بحث‌های گسترده تری دارد، اما اکنون سخنان آقای اسلامی نشان می‌دهد، ایران آماده هر نوع همکاری قانونمند است.»