لحن تند تروئیکای اروپایی علیه ایران؛ رد پای جنگ غزه در مذاکرات هسته‌ای ایران

اقتصاد۲۴- به دنبال لغو مجوز فعالیت برخی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سوی ایران، سه قدرت اروپایی فرانسه، آلمان و بریتانیا، پس از تکرار ادعا‌ها و اتهام‌زنی‌ها علیه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران مدعی شدند که به راه‌حل دیپلماتیک برای رفع تردید‌ها درباره ماهیت فعالیت‌های اتمی ایران متعهد هستند.

در بخشی از این بیانیه نوشته شده است: «پیشرفت‌های هسته‌ای ایران به امنیت بین‌المللی آسیب می‌زند و معماری جهانی منع اشاعه را تضعیف می‌کند. ما در کنار شرکای بین المللی خود برای رسیدن به بهترین راه حل رفع تردید‌های فزاینده در مورد ماهیت برنامه هسته‌ای ایران به رایزنی‌ها ادامه خواهیم داد. ما به یک راه حل دیپلماتیک متعهد و برای استفاده از تمام اهرم‌های دیپلماتیک برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای آماده هستیم.»

امیرسعید ایروانی سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد نسبت به این ادعاها، واکنش نشان داده و گفت: «تروئیکای اروپا به دروغ، ایران را به عدم پایبندی به تعهدات برجام متهم کرده است.» مهر ماه سال جاری بود که محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی هسته‌ای ایران در پاسخ به بیانیه پیشین تروئیکای اروپایی در خصوص برنامه هسته‌ای تهران، اعلام کرده بود که ۳ یا ۴ بازرس اروپایی مغرض هستند و دیگر اجازه فعالیت آنان در سایت‌های ایران وجود ندارد، اکنون و با اعتراض مجدد تروئیکای اروپا به اخراج بازرسان آژانس، رافائل گروسی، مدیرکل سازمان انرژی اتمی نیز اقدام ایران در لغو مجوز بازرسان را ضربه‌ای جدی بر توانایی آژانس برای راستی‌آزمایی فعالیت اتمی ایران توصیف کر و تأکید کرد که مجوز یک‌سوم گروه اصلی بازرسان لغو شده است.

بیشتر بخوانید:ساز ناکوک جلیلی؛ پایان تحریم‌های موشکی و تسلحیاتی طبق برجام

فرانس پرس، نیز در گزارشی مدعی شده است؛ مدتی است که ایران برنامه هسته‌ای خود را توسعه و همکاری با آژانس را کاهش می‌دهد. دیپلمات‌ها می‌گویند که قدرت‌های غربی از ترس تشدید تنش‌های خاورمیانه، تمایلی به سختگیری در قبال تهران ندارند. فرانس پرس این موضوعات را به درگیری در غزه نیز بی ارتباط ندانسته است. با توجه به این موارد پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که بیانیه تروئیکای اروپا تا چه حد بر مواضع آژانس درباره ایران موثر است و آیا با کاهش تنش‌های خاورمیانه و برگزاری انتخابات در آمریکا، پرونده هسته‌ای ایران قابل حل خواهد بود؟ رحمان قهرمان پور، کارشناس ارشد مسائل هسته‌ای و پژوهشگر روابط بین الملل در گفتگو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده است:

بیانیه تروئیکا نکته تازه‌ای ندارد

رحمان قهرمان پور گفت: «بیانیه‌ای که تروئیکای اروپا (آلمان، فرانسه و انگلیس) منتشر کردند، درباره گزارش پادمانی فصلی آژانس در ماه نوامبر (آبان) است. شورای حکام گزارشی از دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌های هسته ایران دریافت کرده و این بیانیه را در قبال همین گزارش داده است. این بیانیه هیچ نکته جدیدی ندارد، بلکه شامل همان مواردی است که در ماه سپتامبر (شهریور) نیز به آن اشاره شده است. بحث افزایش میزان ذخایر اورانیوم غنی شده ایران و رسیدن به اورانیوم ۶۰ درصد نیز موضوع جدیدی نیست و پیش از این مطرح شده بود. ضمن این که در همین بیانیه تروئیکای اروپایی به عدم نصب دوربین‌های نظارتی، وضعیت اورانیوم و مواردی اشاره شده که تکراری محسوب می‌شود. اما مسئله این است که تروئیکای اروپایی به دلیل این که مذاکرات ایران و آمریکا در جریان بود و تبادل زندانیان انجام شد، لحن خود را ملایم‌تر کرده بود. اکنون که مذاکرات متوقف شده، به نظر می‌رسد لحن تروئیکای اروپایی نیز تندتر شده است.»

وی افزود: «این که مسئله آتش بس در غزه را به انتشار این نوع گزارش‌ها ارتباط بدهیم یا بگوییم به علت این که فضای خاورمیانه کمی آرام شده است، اقدام به تشدید فشار روی ایران کرده اند، را چندان مرتبط نمی‌بینم. وضعیت پرونده هسته‌ای ایران، محصول شرایط منطقه‌ای نیست و از مدت‌ها پیش شکل گرفته است. بعد از این که ایران و آمریکا، زندانی‌ها را مبادله کردند، درباره چگونگی پیشبرد مذاکرات و ابعاد آن هم بین ایران و امریکا اختلافاتی وجود داشت و هم بین اروپا و امریکا عدم یکدستی دیده می‌شد. اروپایی‌ها درباره آمریکا، نگرانی‌هایی داشتند. از چند ماه پیش تا کنون نیز، اروپایی‌ها نگران این هستند که آمریکا در پرونده هسته‌ای ایران، ملاحظات اروپا را در نظر نگیرد.»

جنگ غزه و پیامد‌های آن در برنامه هسته‌ای ایران

این کارشناس ارشد مسائل هسته‌ای گفت: «اروپایی‌ها معتقدند ایالات متحده، قصد ندارد به ایران فشاری وارد کند، چرا که نمی‌خواهد در منطقه چین را تقویت کند، بنابراین در موضوع هسته‌ای نیز با ایران مماشات می‌کند. اما این موضوعات تازگی ندارد و اتفاق غیرمنتظره‌ای رخ نداده که بگوییم به علت مسئله غزه است. البته درست است که غزه مزید بر علت شده و در برخی از کشور‌های اروپایی این نگرانی به وجود آمده که ممکن است ایران، حزب الله را تحریک کند. اما ارتباط مستقیمی به مسئله هسته‌ای ندارد. وضعیت موجود در پرونده هسته‌ای ایران، بیشتر ناشی از سیاستی است که آمریکا در قبال منطقه از یک سو و در قبال پرونده هسته‌ای ایران از سوی دیگر در پیش گرفته است.»

وی افزود: «قطعا هر چه زمان می‌گذرد و پرونده هسته‌ای ایران حل نمی‌شود، پرونده پیچیده‌تر شده و موضوعات جدیدتری نیز به آن افزوده می‌شود. ما پیش از این هم دیدیم که در حالی که ایران و آمریکا به توافق نزدیک شدند، جنگ اوکراین رخ داد و موضوع پیچیده‌تر شد. اکنون نیز نمی‌توان گفت، جنگ غزه تاثیری روی پرونده هسته‌ای نگذاشته است. ممکن است با ادامه حملات اسرائیل به غزه و تغییر معادلات، شرایط جدیدی ایجاد شده و روی پرونده هسته‌ای تاثیر بگذارد. درواقع هر چه حل پرونده به تاخیر بیفتد، تاثیرپذیری آن از تحولات محیطی و پیرامونی بیشتر و کار پیچیده‌تر می‌شود.»

مسئله هسته‌ای و چالش‌های دولت بایدن

این پژوهشگر روابط بین الملل گفت: «انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده در پیش است و شاهد افزایش رقابت انتخاباتی در انتخابات مقدماتی از یک سو و حواشی دادگاه دونالد ترامپ از سوی دیگر هستیم. نظر سنجی‌هایی که اخیرا درباره انتخابات منتشر می‌شوند نیز حکایت از افول بایدن دارند. همه این‌ها به این معناست که ممکن است مسئله هسته‌ای از اولویت و دستور کار دولت بایدن خارج شود و دولت بایدن به دنبال توافق نباشد. اگر ترامپ انتخاب شود نیز، اساسا موضوع از ابتدا وارد فاز دیگری (تشدید تحریم‌ها) می‌شود. بنابراین، این موضع درستی است که بگوییم هر چه پیش می‌رویم، پیچیدگی‌های پرونده بیشتر و بیشتر می‌شود.»

وی افزود: «این که ما بخواهیم حدس بزنیم دقیقا قرار است اروپایی‌ها و امریکا چه واکنش‌هایی به ما نشان بدهند یا پیش بینی کنیم که حملات رسانه‌های غربی به موضوع هسته‌ای ایران، سریالی می‌شود یا خیر، چندان قابل تحقق نخواهد بود. سیاست یک امر پویا است؛ بنابراین قطعیت در سیاست معنا ندارد. طبیعیست که وقتی ایالات متحده از مرحله انتخابات عبور کند، دولت جو بایدن تثبیت شود و به نوعی، ایالات متحده، فراغ بال بیشتری پیدا کند، در نتیجه نگاه این کشور به پرونده هسته‌ای متفاوت خواهد بود. این که می‌گویم اگر پرونده هسته‌ای حل نشود به تحولات بیرونی وابسته می‌شود، ناظر بر همین مسئله است. منظور این است که هر چه حل پرونده به تاخیر بیفتد، کار، پیچیده‌تر می‌شود، چرا که تعداد متغیر‌ها و اتفاقاتی که بر آن تاثیرگذار است، بیشتر و بیشتر می‌شود. به همین دلیل، نه می‌توانیم پرونده هسته‌ای را حل شده بدانیم و نه غیرقابل حل و بحرانی. همه چیز به شرایط بستگی دارد. فعلا ایالات متحده احساس می‌کند برنامه هسته‌ای ایران خطر جدی و فوری ندارد، اما این، یک ارزیابی است و می‌تواند یک ماه دیگر یا چند ماه دیگر از درجه اعتبار خارج شود. اگر این ارزیابی تغییر کند، سیاست‌های آمریکا و اروپا نیز تغییر خواهد کرد.»