ضرورت استقرار نظام تامین اجتماعی چند لایه در کشور

اقتصاد۲۴- بیشتر کشور‌های جهان برای تامین رفاه بازنشستگان و سالمندان خویش به ایجاد سیستم‌های بازنشستگی چند لایه روی آورده اند.

این سیستم‌ها هر چند در کشور‌های مختلف اشکال فنی دارند. اما به طور کلی در لایه‌های مختلف خویش، سطوح مختلف نیاز‌های افراد را هدف قرار می‌دهند. لایه‌های پایه عموما نقش باز توزیعی دارند و به تامین حداقل نیاز‌های معیشتی بازنشستگان می‌پردازند و لایه‌های بیمه ای، نقش جایگزینی در دوران اشتغال و حفظ جایگاه درآمدی بازنشستگان را بر عهده دارند طرح‌های بازنشستگی برای تامین مناسب مزایا در زمان بازنشستگی در نظر گرفته می‌شوند که می‌توانند به صورت اجباری یا اختیاری طراحی گردند.

در صورت اختیاری بودن با در نظر گرفتن امتیازات تشویقی (در رایج بودن شکل آن، عدم اخذ مالیات از وجوه پرداختی بابت حق بیمه تا زمان پیش بینی شده جهت برداشت توسط بیمه شده و در نظر گرفتن معافیت مالیاتی برای کارفرما) افراد را نسبت به پس انداز (پرداخت حق بیمه) برای ایام بازنشستگی و کارفرما را جهت مشارکت در طرح ترغیب می‌نمایند.

وظیفه دولت‌ها نیز در این راستا وضع قوانین و مقررات مربوطه است تا مراقبت لازم از پایداری طرح‌ها (حراست از وجوه بیمه شدگان) را به انحای مختلف به عمل آورند.

بحث سیستم‌های بازنشستگی چند لایه و طرح‌های بازنشستگی خصوصی در سال‌های اخیر در ایران نیز مطرح گردیده است، به طوری که حسب مفاد بند (ه) ماده ۲۸ برنامه پنجم توسعه، صندوق‌های بیمه اجتماعی مجاز به افتتاح حساب انفرادی برای بیمه شدگان با مشارکت فرد شده اند.

صندوق بازنشستگی کشوری با توجه به شرایط موجود کشور، طرح مقدماتی چگونگی اجرای بیمه تکمیلی بازنشستگی (طرح حساب‌های انفرادی) برای کارکنان دولت را در چارچوب حفظ وضعیت کنونی سیستم بازنشستگی پیشنهاد می‌دهد که با اصلاحات پارامتریک سیستم فعلی می‌توان افزایش سهم مشارکت در طرح پیشنهادی حساب انفرادی را مد نظر قرار داد.

هدف از طراحی حساب‌های انفرادی بازنشستگی (بیمه تکمیلی) ایجاد پس انداز برای بازنشستگان به منظور استفاده در زمان بازنشستگی است تا ضمن آنکه از شرایط بهتر زندگی برخوردار گردند، تعهدات مالی وظیفه ذاتی دولت نیز در این ارتباط کاهش یابد. چارچوب اصلی طرح بازنشستگی تکمیلی مشمولین مقررات استخدام کشوری با توجه به الزاماتی که می‌بایستی در نظر گرفته شود، در حوزه منابع (پرداخت حق بیمه) و مصارف (بهره مندی) منوط به پیش بینی انگیزه‌های لازم برای مشارکت کنندگان است، امتیازاتی که در صورت عدم مشارکت در طرح از آن محروم خواهند شد.

مدیریت این طرح به جهت تضمین سودی که تقبل می‌کند می‌بایست از یک مدیریت حرفه‌ای سرمایه گذاری برخوردار باشد. شرایط افرادی که جهت این امر انتخاب می‌گردند بایستی قبلا تبیین شود و مورد عمل قرار گیرد و هیات سرمایه گذاری مزبور از استقلال تصمیم گیری برخوردار و پاسخگوی تصمیمات خود باشند.

در عین حال مدیریت طرح اجبار به شفافیت در حوزه عمل و افشای مستمر اطلاعات داشته باشند. ساختار مستقل از صندوق بازنشستگی با ارکان نظارتی مسئول بهترین گزینه است.

طبیعتا استقرار چنین الگویی نیازمند پیشینه پژوهی قوی و بررسی امکان یا عدم امکان پیاده سازی آن از ابعاد مختلف است که تلاش می‌کند پیش از اجرای پروژه الگوریتم‌های تعریف شده در آن را با انطباق بر ساختار‌های سازمان اجرا کننده مورد ارزیابی قرار داده و چگونگی اجرا و میزان و امکان موفقیت اجرای آن را پیش بینی نماید.