محسن هاشمی: پدرم به دنبال توزیع ثروت در میان مردم بود

اقتصاد۲۴- همزمان با جشن آغاز چهارمین سال انتشار مجله آگاهی نو، مراسم رونمایی از جلد پایانی مجموعه کتاب پنج جلدی «نقد الهیات سیاسی» در کتابفروشی نشر ثالث در هدیش‌مال برگزار شد. مراسمی که در آن حضور چهره‌های سیاسی از چهره‌های فرهنگی بیشتر بود و احتمالاً این پیام را با خود دارد که شخصیت‌های سیاسی دولت قبل، بیشتر به بازخوانی و تحلیل وضعیت کنونی و علوم انسانی اهمیت می‌دهند. در این مراسم مهندس محسن هاشمی، دکتر محمد نهاوندیان، عمادالدین باقی، محمد عطریان‌فر و چهره‌های دیگر در کنار اعضای تحریریه مجله آگاهی نو حضور داشتند و از اهمیت تلاش پیوسته قوچانی در روزنامه‌نگاری گفتند.

در بخش ابتدایی این مراسم محسن هاشمی از دلایل خواندنی بودن کتاب «بحران بورژوازی اسلامی» گفت و معتقد بود نویسنده کتاب با دقت تمامی خاطرات آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی را خوانده و به آن‌ها استناد کرده است و کارش ارزش استنادی دارد. محسن هاشمی به سابقه محمد قوچانی در نقد خانواده هاشمی در اواخر دهه ۷۰ اشاره کرد و گفت: قوچانی همیشه منصفانه و حرفه‌ای به مسائل نگاه می‌کرده و در کتابش هم دور از جهت‌گیری سیاسی استدلال کرده و کارنامه آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی را بررسی کرده است. هر جا ضعفی به نظرش رسیده، گفته و هر جا کاری مهم تلقی شده، بازگو کرده است.

چند ماه قبل در شماره اول مجله کتاب‌نامه به مرور و نقد خاطرات آقای هاشمی پرداخته بود و واکنش‌هایی را به همراه داشت. مهندس هاشمی در این نشست، ویژگی‌های مدیر خوب را هم به طور اجمالی بیان کرد و درباره جلد پنجم نقد الهیات سیاسی گفت: «نویسنده نشان می‌دهد که چطور روستازاده‌ای که در ۱۴ سالگی از روستای بهرمان به قم می‌آید و با پشتوانه مکنتی که از طریق خانواده داشته دچار بحران مالی و دریافت شهریه طلبگی نمی‌شود و برای اینکه بتواند به اهدافش برسد، رجوع می‌کند به کسب‌وکار‌هایی که هم پوشش امنیتی کاری به او می‌داد و هم پوشش اقتصادی خوبی می‌داد تا به اهداف فرهنگی و انقلابی برسد.

بیشتر بخوانید:روایتی تازه از روند ادامه جنگ پس از فتخ خرمشهر؛ این جنگ چطور ادامه یافت؟

برخلاف کسانی که به دنبال توزیع فقر هستند، مرحوم هاشمی از طریق توزیع ثروت، اهدافش را دنبال می‌کرد و از آغاز تا پایان چنین نگاهی در کارش دیده می‌شد». تاکید محسن هاشمی بر آگاهی پدر بر اهمیت ثروت در جامعه و تمکن مالی بود و تلاش‌های او را در این راه برشمرد و گفت: «آیت‌الله هاشمی، بانی بورژوازی در کشور بودند. تا حدی هم موفق بودند، البته روشن نیست در آینده با میراث ایشان چه خواهد شد».

قوچانی در کتاب جدیدش از چه چیز می‌گوید؟ او اکبر هاشمی‌رفسنجانی را احیاگر مفهوم بورژوازی در سال‌های پس از انقلاب می‌داند و معتقد است، هاشمی تلاش کرد مانند تجربه دهه ۴۰ تکنوکرات‌ها را به حکومت بازگرداند. تکنوکرات‌هایی که این بار مسلمان بودند. این کتاب جلد پایانی «کتابخانه نقد الهیات سیاسی» است و مروری دارد بر «داستانی تراژیک که از انحراف اسلام سیاسی به چپ آغاز شد و با ناکامی آن در گردش به راست پایان یافت.

در واقع اســلام سیاســی به‌عنوان موضوع اصلی این مجموعه در حیات دســت‌کم ۵۰ ساله خود از حرکت ۱۵ خرداد تا امروز از مفهومی چپ‌گرایانه به ساختاری راست‌گرایانه بدل شده که مهم‌ترین خصلت خود، یعنی انقلابی‌گری را در هــر دو صورت چپ و راســت حفظ کرده و مفاهیمی ماننــد دین‌داری، حکمرانی، ایدئولوژی، توســعه و حقــوق و آزادی‌های اساســی را در نزاع انقلاب و ضدانقلاب تحلیل کرده است. این نزاع بی‌پایان سبب شده، ایران نیز به‌عنوان بستر گفتمان اسلام سیاسی و انقلابی در تعلیق قرار گیرد».

قوچانی در آغاز به این پرسش می‌پردازد که چگونه هاشمی‌رفسنجانی به احیای طبقه متوسط ایران پس از انقلاب اسلامی کمک کرد و با مرور تجربه پروتستانتیسم مسیحی و بازخوانی نظریه ماکس وبر از تجربه پروتستانتیسم اسلامی و عدالت اجتماعی و توسعه اقتصادی می‌گوید. قوچانی دهه ۷۰ را «دهه هاشمی» می‌نامد. اما از سویی به بحران جانشینی در «عصر بورژوازی اسلامی» اشاره می‌کند و می‌پرسد آیا هاشمی‌رفسنجانی که بازی محافظه‌کاران را به هم زده بود، توانست میراث سیاسی و فکری خود را به دولتمردان بعدی منتقل کند؟ در فصل‌های بعدی کتاب «بحران بورژوازی اسلامی» قوچانی مروری تاریخی دارد بر راه رفته هاشمی، از فرمانده جنگ و فرمانده صلح تا نقش او به‌عنوان پدرخوانده جریان‌های سیاسی در کشور و بعد گذار او از بازیگری به کارگردانی در صحنه سیاست و آخرین پروژه‌های سیاسی او که عنوان «حماسه‌ی اکبر» به خود گرفته است.

در بخش بعدی مراسم محمد نهاوندیان و عمادالدین باقی درباره مجله آگاهی نو و کتاب «بحران بورژوازی اسلامی» صحبت کردند و از اهمیت کار فکری و تحلیلی در این دوران گفتند. نهاوندیان درباره حضورش در این مراسم گفت: «توقیف‌ها همیشه بوده و بهانه‌ها برای کار نکردن زیاد است، اما ماندن و کار کردن در شرایط سخت تحسین‌برانگیز است»

عمادالدین باقی هم گفت: «همیشه کار فرهنگی در کنار خود پشتیبان مالی هم داشته تا با کیفیت بهتری نوشتن انجام شود. اصطلاحاً در کنار هر مارکس یک انگلس هم بوده. اما امروز پشتیبان مالی مجله و کتاب مخاطب‌هایی هستند که محصول فرهنگی را می‌خرند و با پولی که می‌دهند به ادامه حیات فرهنگ کمک می‌کنند». در بخش دیگری محمد عطریان‌فر از تجربه آشنایی و همکاری با محمد قوچانی گفت.

عطریان‌فر به اثر مقالات قوچانی در دو دهه اخیر بر سیاستمداران ایرانی اشاره کرد و گفت: «او مهم‌ترین روزنامه‌نگار سال‌های اخیر است. بدون اغراق در سال‌های گذشته بسیاری از سیاستمداران هرگاه حرفی خواستند بزنند که نیاز به پشتوانه فکری و ادبی داشته، نوشته‌های محمد قوچانی به کمک‌شان می‌آمده و به نوعی مقالات او پشتوانه اندیشه سیاستمداران شده بود. بسیاری از سخنرانی‌های حسن روحانی در ۸ سال ریاست‌جمهوری براساس ادبیات و اندیشه قوچانی بوده است. وی بسیار پرمطالعه است و هیچ دقیقه‌ای از عمرش را تلف نکرده و همواره درحال خواندن و یادگیری بوده و مدام فکرش را به‌روز می‌کند».

پس از صحبت‌های حاضرین محمد قوچانی به عنوان میزبان برنامه پشت میز نشست و از حاضرین تشکر کرد و گفت: «مجله آگاهی نو وابسته به حمایت مستقیم مخاطبان است. در گذشته وقتی مجله‌ای منتشر می‌کردیم، صاحب‌امتیاز یک نفر بود و سرمایه‌گذار نفری دیگر و تحریریه هم‌گروهی دیگر. اما حالا صاحب‌امتیاز و تولیدکننده یکی است و سرمایه‌گذار ما مخاطبی است که مجله را می‌خرد. یعنی با پیش‌فروش و فروش هر شماره ما می‌توانیم به کار خود ادامه بدهیم و سراغ شماره بعدی برویم». محمد قوچانی همچنین درباره کتاب «بحران بورژوازی اسلامی» و دلایل نوشته شدن مجموعه نقد الهیات سیاسی هم حرف زد و از نقدپذیری بالای خانواده هاشمی گفت. در بخش پایانی این مراسم سیدعبدالجواد موسوی شعرخوانی کرد.