آیا آشوب در خاورمیانه گسترده می‌شود؟

اقتصاد۲۴- نیمه شب جمعه ۱۳ بهمن ماه، آمریکا حملات گسترده‌ای را علیه گروه مقاومت داخل خاک عراق و سوریه آغاز کرد؛ حمله‌ای که به گفته مقام‌های ارتش این کشور حدود ۳۰ دقیقه طول کشیده است. طی این حمله، ۸۵ موضع و پایگاه در چهار منطقه عراق و سه منطقه سوریه، هدف ۱۲۵ مهمات «هدایت شونده و دقیق» قرار گرفت.

این حملات آمریکا، به عنوان پاسخی انتقامی در نظر گرفته می‌شود. روز یکشنبه، ۸ بهمن ماه، در جریان حمله پایگاه آمریکا در مرز اردن با سوریه، ۳ سرباز آمریکایی کشته و تعدادی مجروح شدند. آمریکا از همان لحظات نخست این حمله، ایران را مسئول و شکل دهنده حمله معرفی کرد، با این وجود مقام‌های ایران چندین بار این اتهام را رد و اعلام کردند ایران هیچ دخالتی در حملات شبه نظامیان منطقه ندارد.

جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید، پس از حملات هوایی ارتش ایالات متحده مدعی شد که حمله به مواضع گروه‌های وابسته به سپاه پاسداران در عراق و سوریه «موفقیت‌آمیز» بود او تاکید کرد که در تعیین این اهداف اطمینان حاصل شده بود که اولا مرتبط با شبه‌نظامیان مورد حمایت جمهوری اسلامی هستند و دیگر این که کمترین آسیب به غیر‌نظامیان وارد شود. جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده، نیز پس از انجام این عملیات با صدور بیانیه‌ای گفت: «حملات امروز به دستور من انجام شد و در زمان و مکان‌هایی دیگر، هر کجا که ما بخواهیم، ادامه خواهد یافت.»

بیشتر بخوانید:۳ پالسِ حمله مرگبار به آمریکایی‌ها در اردن؛ واکنش واشنگتن در برابر حملات چه خواهد بود؟

با این وجود روز ۱۴ بهمن، پولیتیکو در گزارش نوشت که قانونگذاران جمهوریخواه از حملات رضایت کافی ندارند. سناتور راجر ویکر عضو ارشد کمیته نیرو‌های مسلح و مایکل مک کال، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا نیز، گرچه از حملات استقبال کردند، اما گفتند که این حملات بسیار کم و بسیار دیر انجام شده است. سناتور دب فیشر، یکی از اعضای کمیته نیرو‌های مسلح سنا، گفت: «این حملات که از قبل اعلام شده بود، احتمالاً به اندازه کافی برای متوقف کردن محور ایران انجام نشده است. هر گام بعدی که رئیس‌جمهور بر می‌دارد باید به‌طور قابل توجهی قوی‌تر باشد.»

این اظهارات در شرایطی مطرح شده که کتائب حزب‌الله پیش از آغاز حمله آمریکا اعلام کرده بودند برای اینکه دولت عراق را در تنگنا قرار ندهند تمام اقدامات نظامی و امنیتی خود علیه نیرو‌های آمریکایی را تعلیق می‌کنند. رسول عبدالله، سخنگوی فرماندهی کل نیرو‌های مسلح عراق با بیان اینکه شهر‌های القائم و مناطق مرزی عراق مورد حملات هوایی هواپیما‌های آمریکایی قرار گرفتند، اظهار کرد: «این حملات زمانی انجام شده که عراق در تلاش است تا ثبات منطقه را تضمین کند.» ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز در این باره گفت: «حمله شب گذشته آمریکا به مناطقی در سوریه و عراق را اقدامی ماجراجویانه و خطایی راهبردی می‌دانیم که منجر به تشدید بی ثباتی در منطقه خواهد شد.» همزمان با تحولات اخیر، حوثی‌های یمن نیز اعلام کردند که چندین موشک بالستیک به سوی شهر ایلات در اسرائیل شلیک کرده‌اند.

با توجه به این شرایط پرسش‌هایی مطرح است، از جمله این که پس از حملات شب گذشته آمریکا، آیا جمهوریخواهان نسبت به واکنش ترامپ رضایت دارند و در صورتی که دونالد ترامپ رئیس جمهور بعدی ایالات متحده باشد، ممکن است گزینه نظامی علیه ایران را فعال کند؟ عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپلیتیک و تحلیلگر سیاسی در گفتگو با فرارو، به این پرسش‌ها پاسخ داده است:

نه ترامپ و نه بایدن علاقه‌ای به حمله مستقیم به ایران ندارند

 عبدالرضا فرجی راد گفت: «نگاهی به اخبار نشان می‌دهد که بعد از حمله آمریکا، جناح راست ایالات متحده، خواه جمهوریخواهان و خواه رسانه‌های مرتبط با جناح راست یا گروه‌هایی که مخالفت جدی و آشکاری با جمهوری اسلامی دارند، همه متذکر شده اند؛ این وقفه‌ای که در ۵ روز اخیر توسط دولت بایدن در حمله به گروه‌های شبه نظامی و مراکز تجمع گروه‌های مختلفی از جمله سپاه قدس ایجاد شد، کمک کرده که آن‌ها امکانات و نیرو‌های نظامی خود را تخلیه کنند. در واقع آنان اینگونه استنباط می‌کنند که ایالات متحده مراکزی را مورد حمله قرار داده که نه سلاح‌های پرتعدادی داشته و نه نیرو‌های آنچنانی؛ بنابراین به هیچ وجه نمی‌توان گفت بایدن با این حملات، موفق شده که رضایت خاطر جناح راست و جمهوریخواه را فراهم کند و آنان همچنان انتقادات خود را به دولت بایدن روا می‌دانند.»

وی افزود: «در زمان ریاست جمهوری ترامپ، بعد از ترور شهید سلیمانی، ترامپ، ملاحظاتی جدی داشت که با منافع جمهوری اسلامی به شکل مستقیم درگیر نشود. این در حالیست که در همان دوره ریاست جمهوری ترامپ بود که آرامکو مورد حمله قرار گرفت و این در حالی بود که ترامپ پول‌های زیادی از اعراب خلیج فارس دریافت کرده بود تا حامی آنان باشد. درواقع در شرایطی که اعراب انتظار داشتند وقتی موشک می‌خورند، مورد حمایت عملی آمریکا قرار بگیرند این اتفاق رخ نداد و ترامپ بهانه‌های مختلفی را مطرح می‌کرد. حتی یکبار، اعلام کرد: «به پادشاه [عربستان]گفتم ما از شما حفاظت می‌کنیم. بدون ما شاید دو هفته هم آنجا نباشی. باید پول ارتش خودت را پرداخت کنی. شما تریلیون‌ها دلار پول دارید. کسی چه می‌داند که بدون ما چه اتفاقی خواهد افتاد.» بنابراین من تصور نمی‌کنم حتی در صورتی که ترامپ به ریاست جمهوری برسد، تغییر خاصی در شرایط ایجاد شود. درگیری با جمهوری اسلامی مشکلات خاص خود را برای آمریکا دارد. وقتی آمریکا نتواند در منطقه نیروی زمینی داشته باشد و صرفا از نیروی هوایی استفاده کند، طبیعتا نمی‌تواند کاری را به سرانجام برساند.»

آشوب در خاورمیانه به نفع هیچکس نیست

این استاد ژئوپلیتیک در ادامه گفت: «تداوم حملات می‌تواند یک جنگ گسترده را ایجاد کند که فقط به ایران و آمریکا محدود نمی‌شود بلکه کل منطقه را درگیر می‌کند. بالاخره اگر آمریکا بخواهد از نیروی هوایی خود استفاده کند باید از ۵ پایگاه که در حاشیه خلیج فارس دارد کمک بگیرد و طبیعیست که اگر جنگ گسترده شود، این ۵ پایگاه نیز مورد تهدید واقع خواهند شد. درواقع دست ایران برای زدن پایگاه‌ها باز می‌شود و زدن پایگاه‌ها مترادف است با زدن موشک به خاک کشور‌های جنوبی خلیج فارس؛ بنابراین منطقه در آشوب فروخواهد رفت و آشوب در خاورمیانه مساویست با به حداقل رسیدن سرمایه گذاری در منطقه، به خطر افتادن تجارت نفتی و بالا رفتن قیمت‌های جهانی. همه این‌ها مشکلاتی است که به وجود خواهد آمد. وقتی آمریکایی‌ها یک استراتژی را تنظیم می‌کنند، تمام جوانب این استراتژی را مورد بررسی قرار می‌دهند. به هیچ وجه، اینطور نیست که چند روز ایران را بمباران کنند و انتظار عکس العملی از سوی ایران را هم نداشته باشند.»

وی افزود: «حقیقت این است که در حال حاضر، ایران، توانایی‌های نظامی قابل توجهی دارد و نیرو‌های نیابتی منتسب به ایران نیز در جنگ غزه نشان دادند که برخی توانایی‌های نظامی را دارند. برای مثال علیرغم همه تلاش‌هایی که آمریکا و انگلستان در ماه‌های اخیر انجام دادند تا حوثی‌ها را در دریای سرخ و باب المندب کنترل کنند، چندان موفق نشده اند. اگر آمریکا بخواهد بدون ملاحظه وارد درگیری منطقه‌ای شود، کل منطقه می‌تواند به آشوب کشیده شود. البته همه این‌ها از زوایه شرایط داخل منطقه است. خارج از منطقه نیز، همینطور است و وقتی بحرانی ایجاد می‌شود، روسیه فورا بهره برداری خود را انجام می‌دهد. چین نیز به لحاظ ژئوپلیتیکی علیه ایالات متحده وارد عمل می‌شود به همین خاطر است که همین حملاتی که دیروز از سوی آمریکایی‌ها انجام شد، به اعتقاد من با پیام‌هایی از پیش تعیین شده بود، یعنی از طریق واسطه‌هایی از جمله قطری‌ها و عراقی‌ها به تهران خبر و فرصت دادند تا گروه‌های نیابتی ایران بتوانند نیرو‌های خود را از منطقه خارج کنند. خواه از نظر نیروی انسانی و نظامی و خواه از نظر تسلیحاتی. به همین دلیل معتقدم شرایط بسیار پیچیده است آن هم در حالی که آمریکایی‌ها مشکلات دیگری نیز دارند. در شرایط نزدیک به انتخابات آمریکا، هر حرکت اشتباه از نماینده حزب دموکرات می‌تواند منتهی به این شود که این نماینده بازنده اصلی انتخابات باشد.»

این تحلیلگر سیاسی تاکید کرد: «به نظر می‌رسد بایدن بسیار محتاطانه عمل می‌کند و حتی مشاور امنیت ملی آمریکا بار دیگر اعلام کرد که این کشور به دنبال درگیری با ایران نیست. در طول روز‌های اخیر نیز، این نکته بار‌ها و بار‌ها مورد اشاره قرار گرفته است که ایالات متحده به دنبال درگیری و جنگ با ایران نیست. حملات اخیر آمریکا نیز بیشتر جنبه اقناع داخلی دارد تا خارجی. دولت بایدن به دنبال این است که فشار‌هایی که در داخل از سوی حزب جمهوری خواه و ملت آمریکا تحمل می‌کند را کاهش دهد. اگر ۳ سرباز آمریکایی کشته نمی‌شدند، از دید من همین عملیات نیز از سوی آمریکایی‌ها انجام نمی‌شد. پیشتر هم شاهد درگیری‌های آمریکا با نیرو‌های مقاومت بوده ایم، اما این نخستین بار است که تعداد کشته‌ها و زخمی‌های طرف آمریکایی جلب توجه می‌کند. من معتقدم آمریکایی‌ها از هر نوع تنش و درگیری بیشتر در منطقه، تا زمان انتخابات اجتناب می‌کنند.»