مصرف روزانه انرژی در ایران معادل ۶ میلیون بشکه نفت

اقتصاد۲۴- حسین نورالدین موسی کارشناس ارشد نفت مناطق نفت‌خیز جنوب که بیش از ۳۰ سال سابقه اجرایی را با خود به دوش می‌کشد با خبرنگار ایرنا پیرامون موانع تولید انرژی، میزان مصرف انرژی، تاثیر آمار‌های غلط در سیاست‌گذاری انرژی و افسانه سرایی‌ها پیرامون تولید نفت در رژیم سابق به گفتگو نشست که مشروح آن به شرح زیر است.

وضعیت تولید انرژی در کشور چگونه است؟

در دنیا ۱۱ میلیارد مترمکعب گاز تولید می‌شود و ما سهم ما در ایام پیک از آن یک میلیارد متر مکعب است. از طرفی با وجود اینکه حدود ۱۰ درصد از گاز دنیا را تولید می‌کنیم، اما بازهم با قطعی گاز صنایع روبرو هستیم و در ایام پیک صنایع و نیروگاه‌ها به جای گاز از سوخت‌های جایگرین استفاده می‌کنند؛ بنابراین ما انرژی کم تولید نمی‌کنیم از طرفی میزان مصرف انرژی ما در روز معادل ۶ میلیون بشکه نفت است.

چه کسی مقصر این میزان مصرف بالا است و اینکه مردم سبب افزایش مصرف انرژی در کشور هستند؟

 بدون تردید آخرین نقطه‌ای که باید از آن مطالبه کاهش مصرف را کرد، مردم است. نخست باید به سراغ صنایع عمده، نیروگاه‌ها، خودرو برویم و تا زمانی که امکانات لازم را در اختیار مردم قرار نداده‌ایم، نمی‌توانیم مدعی شویم که مردم مقصرند، در حال حاضر راندمان نیروگاه‌ای ما پایین است و همچنین مصرف خودرو‌های ما نیز بالا و باید با یک سیاست گذاری درست این مسیر اشتباه را اصلاح کنیم، لذا باید الگوی حکمرانی را با یک عزم ملی تغییر دهیم تا شدت انرژی کشور به حالت متعادل برسد.

عنوان می‌شود که می‌توانیم به تولید روزانه ۸ میلیون بشکه‌ای نفت خام برسیم، آیا این موضوع درست است؟

 افرادی که حرف از تولید ۸ میلیون بشکه میزنند افرادی هستند که کار تجربی نکردند و علم کافی در این حوزه را ندارند، زیرا توان مخازن کشور مشخص است. قبل از انقلاب نیز از برنامه تولید ۸ میلیون بشکه‌ای حرف می‌زدند که شاهد بودیم این برنامه شکست خورد و سپس برای ۷.۲ میلیون برنامه‌ریزی کردند که بازهم آن شکست خورد و بعد از آن برنامه خود را روی ۵.۷ میلیون بشکه در روز پی‌ریزی کردند.

 اینکه می‌گویند تولید در قبل از به تولید ۶ میلیون بشکه‌ای نفت در روز رسیدیم، درست است؟

نورالدین موسی: ما هیچ وقت به ۶میلیون بشکه نفت در روز نرسیدیم. برای توضیح توجه کنید که ما یک تولید روزانه، تولید ماهانه و یک تولید سالانه داریم. تولید برای یک زمان کوتاه و یک بازه کوتاه فاقد اعتبار است، بنابراین وقتی می‌گوییم تولید به ۶ میلیون بشکه در روز برسد باید میانگین تولید در ۳۶۵ روز را در نظر گرفت و تولید آن بازه برابر با ۶ میلیون بشکه در روز باشد.

از سال ۱۹۷۰ تا تحریم‌های اول در زمان ریاست جمهوری اوباما، تولید نفت بر اساس آمار، هیچ وقت به غیر از سال‌های ۵۳ و ۵۲ که به میانگین ۵.۵ میلیون بشکه در روز بودبه ۶ میلیون بشکه در روز نرسید. فقط در دو ماه به ۶ میلیون بشکه در روز رسیدیم که آن هم تداوم نداشت و همان تولید غیرصیانتی هم به مخازن ضربه زد و اگر ادامه پیدا می‌کرد، تولید نفت به ۱.۵ میلیون بشکه در روز می‌رسید، اما با صیانتی شدن تولید سبب شد که تولید را حفظ کنیم؛ بنابراین در نظر بگیرید که ۶ میلیون بشکه در روز یک دروغ بزرگ است و مخازن ما توانایی تولید این مقدار را ندارند؛ بنابراین افرادی که حرف از تولید ۸ میلیون بشکه‌ای در روز می‌زنند این حرف در عمل نشدنی است. از طرفی برنامه‌های تولید باید به چهار سوال پاسخ دهد، اول اینکه چه زمانی به برنامه تولیدی خواهیم رسید؟ دوم اینکه این برنامه تولیدی چه هزینه‌هایی را می‌خواهد، سوم امنیت پایدار آن برنامه چقدر است؛ چرا که کشور باید براساس این موضوع برنامه ریزی کند و چهارم اینکه ذخایر کشور چقدر می‌تواند برنامه تولیدی را حمایت کند.

افرادی که اعداد غیر واقعی را بیان می‌کنند چه ضرری به اقتصاد کشور وارد می‌کنند؟

این اعداد پایه اقتصاد ملی کشور است. توجه کنید مشکلاتی که برای کشور در دهه نود به وجود آمد به سبب عدم فروش نفت بود؛ بنابراین غیرواقعی خواندن اعدادی که پایه اقتصادی کشور را شکل می‌دهد یک اشتباه غیرقابل بخشودنی است؛ لذا اگر این اعداد در ذهن سیاستگذار شکل بگیرد و قانون شود، لاجرم به کسری بودجه ختم می‌شود و در نهایت به تورم و مشکلات سنگین اقتصادی می‌خوریم و باید از ورود افرادی که در این حوزه تخصصی ندارند پرهیز کنیم.

آیا این استدلال درست است که به سبب تحریم‌ها ما توان تولید ۷.۵ میلیون بشکه‌ای نفت را نداریم؟

این یک نظریه‌ی غلط است. افرادی که این موضوع را بیان می‌کنند جهل به مسئله دارند. تولید در نفت وابسته به مخازن است و باید نسبت به مخازن تصمیم گرفت؛ بنابراین باید به ذخایر مخازن و تاریخچه تولیدی آن منابع توجه کنیم و سپس برویم به سمت برنامه تولید برویم. در حال حاضر ۱۰ مخزن اصلی کشور در جنوب که ۷۵ درصد تولید نفت کشور را شکل می‌دهند، ۷۰ درصد از ذخایر خود را از دست داده‌اند و فقط ۳۰ درصد از ذخایر خود را دارند و ذخیره را باید در نظر گرفت و سپس به سمت تولید نفت رفت.

زمانی بوده که تحریم نبودیم و غنی سازی اورانیم را هم داوطلبانه قبول کردیم و همه شرکت‌های بزرگ مانند توتال و شل نیز در کشور حضور داشتند و برنامه آن‌ها این بود که تولید نفت را ۱.۳ میلیون بشکه نفت در روز افزایش دهند، اما فقط به ۱۰ درصد برنامه رسیدند و هیچ وقت ما نتوانستیم از بعد از قطع نامه ۵۹۸ (سال ۱۳۶۸ به بعد) به بیش از ۴.۲ میلیون برسیم. توجه کنید، توان مخازن ما با توان اجرا فاصله دارد و این ربطی به تحریم ندارد.

 چرا روسیه و عراق با توجه به این که نفت کمتری دارند، اما بیشتر از ما تولید نفت دارند؟

یکی از آمار‌های غلط همین است. سوال را اینگونه پاسخ می‌دهم، به ما گفته می‌شود که چین ۳۰ میلیارد ذخیره نفت دارد، در حالی که تولید این کشور ۴.۲ میلیون بشکه در روز است؛ در حالی که تولید نفت چین را در این سی سال در نظر بگیرید بیش از ۵۰ میلیارد بشکه نفت تولید کرده است؛ لذا این آمار همخوانی با ارقام اعلامی ندارد. یا برای روسیه ۸۰ میلیارد ذخیره در نظر گرفته شده و با توجه به تولید روسیه باید ذخایر این کشور صفر می‌شد؛ بنابراین آمار درست نیست و یک تخمین است.

طبق آمار ذخایر ما ۱۹۸ میلیارد بشکه نفت اعلام شده، حتی BP ذخایر کشور را ۲۰۸.۶ میلیارد بشکه در نظر گرفته است. از طرفی در ادوار مختلف ذخایر ما روز به روز بیشتر شد و این آمار در ادوار مختلف ذخایر ما از ۱۲۰ شروع شد و مرتبا افزایش پیدا کرد و به ۲۰۸ میلیارد بشکه در روز رسید؛ بنابراین این آمار غیرواقعی است.

از طرفی نرخ تخلیه در مخازن دنیا متفاوت است. مخزن به شما دیکته می‌کند که نرخ تخلیه چقدر باشد. این نرخ تخلیه پارامتری است که بیانگر رابطه تولید یک مخرن با ذخیره آن است؛ به بیانی دیگر نرخ تخلیه به ما می‌گوید چند درصد از ذخیره یک مخزن در سال، تخلیه می‌شود.

بیشتر بخوانید:  دورنمای درآمد نفتی ونزوئلا سیاه شد

توان تولید گاز کشور چقدر است و چرا روسیه بیش از دو برابر ما گاز تولید می‌کند؟

ذخایر یکسان لزوما تولید یکسان ندارند. وقتی می‌خوایم خودمان را با روسیه مقایسه کنیم باید ببینیم آمار ذخایرش درست است یا خیر، و به فرض درست بودن مدیریت مخزن آن‌ها چگونه است. به علاوه اینکه آیا توان تولیدمان با حجم ذخایرمان قابل قبول است؟

توجه کنید که می‌توانیم در گاز حجم تولیدات خود را افزایش دهیم البته بین آمار رسمی و بدنه کارشناسی متفاوت برای تعیین مقدار افزایش اختلاف است. آمار رسمی می‌گوید می‌توانیم به ۱.۵۳۱ میلیارد متر مکعب برسیم و بدنه کارشناسی نیز اعتقاد دارند که ۱.۳۵۰ میلیارد متر مکعب در روز نهایت توان ما برای تولید گاز است.

اگر همه مخازن گازی را در مدار تولید بیاوریم، آن زمان می‌توانیم تولید کشور روسیه را با ایران مقایسه کنیم، لذا باید توجه داشته باشیم که آیا ما تمام مخازن یا بخشی از میادین را وارد مدار کردیم.

 وضعیت تولید در پارس جنوبی چگونه است؟

 وابستگی کشور در تمامی عرصه‌ها به گاز بسیار زیاد است و ۷۰ درصد تولید گاز ما نیز به پارس جنوبی وصل است؛ قطعا اگر در پارس جنوبی فشار افزایی نکنیم از ۱۴۰۵ در پارس جنوبی شاهد افت دبی خواهیم بود و اگر ادامه پیدا کند، تولید کنونی ۷۰۰ میلیون متر مکعبی ما بدون فشار افزایی به ۱۵۰ میلیون متر مکعب می‌رسد و اگر فشار افزایی نکنیم، تولید گاز به ۳۵۰ میلیون متر مکعب می‌رسد.

توجه داشته باشید ما باید وابستگی خود را به پارس جنوبی کاهش بدهیم و از گاز به عنوان یک محصول صادراتی و همچنین یک اهرم سیاسی از آن استفاده کنیم به علاوه با تزریق گاز به مخازن نفتی نیز می‌توانیم تولید نفت خود را افزایش دهیم.

با توجه آن چه بررسی کردیم به این نکته رسیدیم که منابع انرژی کشور نامحدود نیست و هر زمان امکان دارد که به پایان برسد، جمع‌بندی صحبت‌های خود را در این گفتگو بفرمایید.

منابع هیدروکربنی تجدید ناپذیرند و وابستگی کشور به این منابع برابر با ۹۸.۶ درصد است. مهم‌ترین میادین نفتی در نیمه دوم عمر خود قراردارند و برای دستیابی به یک برنامه تولید پایدار و تولید صیانتی باید گزارش فنی تهیه شود و تولید به صورت دقیق و کارشناسی رفتار شود.

نکته دیگری که باید به آن توجه کنیم این است که به سمت تامین ارز کشور از طریق فاصله گرفتن از خام فروشی برویم و به سمت زنجیره ارزش حرکت کنیم؛ همچنین زیرساخت‌های لازم برای انرژی‌های تجدید پذیر را باید در کشور آماده و از آمار‌های نادرست نیز دوری کنیم. باید به آمایش سرزمین برای احداث، پتروشیمی و پالایشگاه‌ها توجه شود و زیرساخت‌های فرسوده را اصلاح کنیم. از همه مهم‌تر باید یک نهاد سیاست‌گذار واحد در کشور شکل بگیرد که از نابودی منابع فسیلی کشور جلوگیری کند.