بهای سنگینِ مردن!/ پس‌لرزه هزینه‌های پسامرگ برای بازماندگان/ برای یک مراسم ختم ساده چقدر پول لازم است؟

اقتصاد۲۴-  بیتا محسنی - روز‌های میانی دهه چهل بود که قطعه زمینی در مسیر جاده تهران به قم، با مساحت ۳۱۴ هکتار برای طراحی، اجرا و احداث یک آرامستان، اختصاص داده شد، آرامستانی که در سال ۴۹ رسما آغاز به کار کرد، اما به دلیل عدم اقبال عمومی، شبیه به پروژه‌ای شکست خورده، گوشه‌ای از تهران جا ماند. آن روز‌ها بیشتر آرامستان‌های مجاور امامزاده‌های تهران و حوالی، محل به خاک سپردن درگذشتگان تهرانی بود و حتی جایزه‌ای که برای دفن نخستین مردگان در آرامستان تازه تاسیس تهران، تعیین شده بود نیز، راه به جایی نبرد. به همین دلیل سال‌ها طول کشید تا مسیر درگذشتگان تهرانی از آرامستان‌های حوالی امامزاده علی‌اکبر چیذر، ابن بابویه، شاه عبدالعظیم شهرری، امامزاده صالح تجریش و آرامستان‌های محلی مثل مسگرآباد، آرامستان شمیران و ظهیرالدوله به جنوب تهران برسد.

حال بیش از نیم قرن از آن روز‌ها گذشته و «بهشت زهرا» دیگر یک آرامگاهِ منزوی و حاشیه‌نشین نیست، بلکه مجسمه‌ای زنده از تاریخ ایران است؛ شبیه به یک جامعه با تمام اقشار یک جامعه حقیقی که حال برای ورود به آن، باید هزینه‌های نجومی پرداخت کنید!

بهای قبور از حرف تا عمل

حال اهالی بهشت زهرا به بیش از دو میلیون نفر رسیده‌اند. بهای قبور به گواه جواد تاجیک، مدیرعامل آن در قطعات ناحیه ۳ (قطعات قدیمی، ۱۰ الی ۱۲ ساله)، قیمت ۳ طبقه، ۴۵ میلیون تومان خواهد بود و در ناحیه دو که حدود ۲۴ سال از عمر آن می‌گذرد و اوایل دهه ۸۰ احداث شده قیمت ۳ طبقه، ۷۵ میلیون تومان است. در ناحیه یک بهشت زهرا نیز قیمت قبر ۳ طبقه ۱۱۵ میلیون محاسبه خواهد شد. ظاهرا برای سال آینده، شهرداری تهران، پیشنهاد افزایش نرخ بهای خدمات بهشت زهرا را داده، اما به گواه مدیر‌عامل بهشت زهرا، این افزایش بیش از سقف ۳۰ درصد نخواهد بود. با این اوصاف و با احتساب افزایش ۳۰ درصدی، قیمت قبور در ناحیه ۳، ۵۸ و نیم میلیون تومان، در ناحیه ۲، ۹۷ و نیم میلیون تومان و در ناحیه ۱، ۱۴۹ و نیم میلیون تومان خواهد شد. ظاهرا قرار است که این آرامستان، از فروش قبور در قطعات قدیمی هزینه‌های خود را تامین کند و آرامستان‌های جدید تهران هم از منابع عمومی شهرداری احداث شوند.

پرسه در اخبار؛ رقم روی کاغذ متفاوت از رقم فروش!

با این حال تنها پرسه در خبرگزاری‌های رسمی کشور نشان می‌دهد که بهای قبور از آنچه اعلام می‌شود به مراتب نجومی‌تر است. وبسایت تجارت‌نیوز در سال گذشته به نقل از روح‌الله محسنی، معاون مجتمع عروجیان بهشت زهرا نوشت که در قطعات قدیمی، هر طبقه قبر ٢٧ میلیون و ۵٠٠ هزار تومان و سه طبقه قبر در این قطعات ٨٢ میلیون و ۵٠٠ هزار تومان است. به گواه این مقام مسئول، در فاز دوم بهشت زهرا، هر قبر طبقه‌ای ١۶ میلیون و ٩٠٠ هزار تومان است که سه طبقه آن ۵٠ میلیون و ٧٠٠ هزار تومان می‌شود.

بیشتر بخوانید: وقتی مرگ هم طبقه بندی شد/ همه چیز درباره خرید و فروش قبر در شمال و جنوب بهشت زهرا

البته قیمت‌های فوق که توسط مسئول شهرداری انقلابی ارائه شده،  بهای نوشته شده روی کاغذ است و بار‌ها رسانه‌ها از وجود قبور با قیمت‌های نجومی خبر دادند. برای مثال، خبرگزاری برنا در گزارشی با عنوان خرید و فروش قبر‌های میلیاردی در بهشت‌زهرا نوشته بود که در سایت‌های فروش قبر با رقم‌های بالایی، چون ۷۰۰ میلیون تومان نیز مواجه خواهیم شد. این رسانه نوشت که قبر قطعه ۹؛ ۷۰۰ میلیون تومان؛ دفاتر خصوصی قبر‌های قدیمی را بیش از یک میلیارد و ۳۰۰ می‌فروشند. ظاهرا این قبر‌ها با توجه به قدمت و دسترسی، قیمت‌گذاری می‌شوند! البته بهای نجومی قبور در دهه نود نیز حاشیه‌ساز شده بود؛ روزنامه آفتاب‌یزد در سال ۹۸ در مطلبی با عنوان قبر میلیاردی می‌خواهی بیا اینجا، رقم فروش قبر در قطعه‌های پایین‌تر مثل قطعات یک تا ۱۰ را طبق بررسی‌های خود، یک و نیم میلیارد تومان مطرح کرد. در همین گزارش به نقل از یک دلال، ادعا شده که تا چند سال دیگر قطعات ۶۰ به بالا هم میلیاردی می‌شوند. احتمالا به این دلیل که ظرفیت بهشت زهرا تکمیل می‌شود و همه مجبورند مردگان خود را به مکان‌های پرت‌تر مثل خاوران ببرند.

تبدیل مستراح به مزار

سال گذشته روزنامه اینترنتی فراز نیز در گزارشی ویدئویی از تبدیل توالت عمومی که در نبش قطعه ۱۶ بهشت زهرا قرار داشت، به مزار خبر داد. طبق این گزارش، قطعه ۱۶ از قطعات قدیمی بهشت‌زهرا و همچنین نزدیک ورودی و خیابان اصلی است و پر سود محسوب می‌شود. اقدامی که شاید از لحاظ قانونی بلامانع باشد، اما اینکه مکانی که سال‌ها محل تخلی بوده و مردم برای استفاده از سرویس‌بهداشتی به آن‌جا می‌رفتند امروز به مزار عزیزان مردمی تبدیل شود که شاید از گذشته آن مکان بی‌خبر هستند، از نظر عرف و اخلاق، قابل قبول نیست. به‌خصوص که این عمل در سکوت کامل خبری انجام شد و احتمالا بسیاری از مردم از آن مطلع نیستند.

بیشتر بخوانید: لاکچری بازی به قبر و سنگ قبر رسید/ هزینه‌های خاکسپاری و کفن و دفن لاکچری

اتفاقی که نه به صورت مستقیم، اما ناخداگاه ذهن را به سمت اظهارات مدیرعامل بهشت زهرا درباره فروش قبور در قطعات قدیمی برای تامین هزینه‌های آرامستان می‌برد.

کفن و دفن، دغدغه‌های اقتصادیِ مرگ!

شاید سال‌ها قبل حتی از خیال‌مان هم نمی‌گذشت که بهای قبر روزی قرار است هم‌قیمت خانه‌ای شود که در آن سکونت داریم! بماند که جدا از قبر، مراحل کفن و دفن و خاکسپاری، مراسم ترحیم، سوم، هفتم و چهلم، پذیرایی، سنگ قبر و ... آنقدر هزینه دارد که ممکن است به مجموع بدهی‌های بازماندگان، هزینه مرگ عزیزانشان هم اضافه شود. طبق داده‌های موجود از هزینه‌های یک کفن و دفن ساده در یکی از ارزانترین بخش‌های بهشت زهرا، شستشوی متوفی ۴۰۰ هزار تومان، جابه‌جایی فرد درگذشته از غسالخانه در بهشت زهرا تا محل قبر ۵۰۰ هزار تومان، سنگ کوچکی که به طور موقت روی قبر گذاشته می‌شود ۴۲۵ هزار تومان و حمل و نقل ۴۲۰ هزار تومان هزینه دارد.

این ارقام همانگونه که عنوان شد برای یک کفن و دفن ساده در قطعه‌های ارزان‌قیمت‌تر است. همچنین مجموع هزینه‌های پذیرایی شامل صندلی و اسباب اولیه پذیرایی یعنی چای، شربت، خرما، حلوا و همچین مداح احتمالا بسته به تعداد میهمان از ۴ تا ۶ میلیون تومان هزینه خواهد داشت. طبق گزارش آرمان امروز، هزینه سنگ قبر از ۱۲ تا چند صد میلیون تومان است، نرخی که باید به آن هزینه سنگ نوشت و کارگذاری آن را نیز اضافه کرد که چیزی بالغ بر ۳ تا ۴ میلیون تومان است.

همچنین هزینه مراسم‌های رسمی و عرفی پس از تشییع که معمولا زمان ۱ و نیم تا دو ساعته دارد و احتمالا برای حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفر حتی بیشتر در نظر گرفته می‌شود، مثل هزینه ۲ ساعت اجاره به همراه مداح در برخی مساجد، بین ۴ تا ۲۰ میلیون تومان است. ضمن آنکه هزینه پذیرایی برای این مراسم‌ها نیز چیزی حدود ۲ میلیون به ازای هر مراسم خواهد بود. بماند که هزینه گل و فیلم‌برداری هم حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان در کمترین حالت است، هزینه‌هایی که با توجه به فرهنگ ایرانیان و اهمیتی که برای عزیزان درگذشته خود قائل هستند، همواره در جریان است. ولی نکته‌ای که حائز اهمیت است عدم نظارت بر ولنگاری هزینه‌های پسامرگ است. رواست که مانند نظارت و حتی اعمال محدودیت بر برخی وجوه اجتماعی زندگان، سوء استفاده از مردگان و بازماندگان داغدیده با این توجیه که «طرف مجبور است و پرداخت می‌کند»، نیز صورت پذیرد؛ مساله‌ای که سال‌هاست گفته و نوشته می‌شود، اما ظاهرا گوش شنوایی برای آن نیست.