هر آنچه باید از موزه تاریخ علوم پزشکی ایران دانست

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: «موزه تاریخ علوم پزشکی ایران» یکی از موزه‌های تخصصی و علمی تهران است که به نمایش تاریخچه پزشکی و علوم مرتبط با آن در ایران و جهان می‌پردازد. این موزه به منظور حفظ و معرفی میراث پزشکی کشور و آشنا کردن عموم مردم و علاقه‌مندان به تحولات علمی در زمینه پزشکی تأسیس شده است. بازدید از این موزه فرصتی مناسب برای آشنایی با تاریخچه پزشکی و دستاورد‌های علمی و پزشکی کشور است.

تاریخچه موزه تاریخ علوم پزشکی

موزه ملی تاریخ علوم پزشکی ایران در سال ۱۳۸۰ و در آخرین روز‌های وزارت دکتر محمد فرهادی، وزیر وقت بهداشت درمان و آموزش پزشکی ایران و در زمان ریاست جمهوری آقای سیدمحمد خاتمی افتتاح شد. طرح اولیه تاسیس این موزه در سال ۱۳۷۶ و به دعوت سازمان میراث فرهنگی کشور به ریاست وقت آقای مهندس سیدمحمد بهشتی و به پیشنهاد آقای دکتر مازیار اشرفیان بناب آغاز و در جلسه‌ای مشترک و با حضور بزرگان علوم پزشکی کشور به تائید نهائی رسیده و عملیات تاسیس اولین موزه پزشکی کشور به ریاست دکترمازیار اشرفیان بناب آغاز گردید. در احداث و تاسیس این موزه بسیاری، چون دکترایرج فاضل (ریاست وقت فرهنگستان علوم پزشکی ایران)، دکتر محمد فرهادی (وزیر وقت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)، دکتر محمدرضا ظفرقندی (ریاست وقت دانشگاه علوم پزشکی تهران و ریاست وقت سازمان نظام پزشکی ایران)، مهندس سید محمد بهشتی (ریاست وقت سازمان میراث فرهنگی کشور)، دکتر سید محمد قدسی (معاونت وقت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران) و جلیل گلشن (معاونت وقت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی کشور) نقش موثر و تعیین کننده داشته‌اند. این موزه به دلیل اهمیت بالای تاریخچه پزشکی و نقش برجسته دانشمندان ایرانی در توسعه علوم پزشکی، با هدف جمع‌آوری، حفظ و نمایش آثار و مستندات مرتبط با تاریخ پزشکی کشور ایجاد شد.

معماری و بخش‌های موزه تاریخ علوم پزشکی

موزه تاریخ علوم پزشکی ایران در ساختمان تاریخی و زیبای یکی از قدیمی‌ترین بیمارستان‌های تهران، یعنی بیمارستان لقمان‌الدوله ادهم، واقع شده است. این ساختمان دارای معماری کلاسیک و فضای داخلی مناسب برای نمایش مجموعه‌های مختلف است. موزه شامل چندین بخش مختلف است که هر کدام به نمایش جنبه‌های متفاوتی از تاریخ پزشکی اختصاص دارند:

بخش ابزار‌ها و تجهیزات پزشکی: در این بخش ابزار‌ها و تجهیزات پزشکی قدیمی و مدرن به نمایش گذاشته شده‌اند که نشان‌دهنده تحولات فناوری در زمینه پزشکی است.

بخش اسناد و مدارک: نمایش اسناد و مدارک مرتبط با تاریخچه پزشکی ایران، از جمله کتاب‌ها، نسخ خطی، مقالات و مکاتبات علمی.

بخش تصاویر و عکس‌ها: مجموعه‌ای از تصاویر و عکس‌های تاریخی که فعالیت‌های پزشکی و درمانی را در دوره‌های مختلف به تصویر می‌کشند.

بخش آثار هنری و فرهنگی: نمایش آثار هنری مرتبط با پزشکی، از جمله نقاشی‌ها، مجسمه‌ها و هنر‌های دستی.

مجموعه‌های موزه تاریخ علوم پزشکی

موزه تاریخ علوم پزشکی ایران دارای مجموعه‌های متنوع و ارزشمندی از آثار و مستندات مرتبط با تاریخ پزشکی است که شامل موارد زیر می‌شوند:

بیشتر بخوانید: هر آنچه باید از موزه رضا عباسی بدانید

نسخ خطی و کتاب‌ها: مجموعه‌ای از نسخ خطی و کتاب‌های نادر در زمینه‌های مختلف پزشکی که توسط دانشمندان برجسته ایرانی نوشته شده‌اند.

ابزار‌ها و وسایل پزشکی: نمایش ابزار‌ها و وسایل پزشکی از دوره‌های مختلف تاریخی، از جمله جراحی، دندان‌پزشکی، داروسازی و غیره.

اسناد و مدارک تاریخی: اسناد و مدارک مربوط به تاریخچه پزشکی در ایران، از جمله مجوزها، گواهی‌نامه‌ها و مکاتبات اداری.

تصاویر و عکس‌ها: تصاویر و عکس‌های قدیمی که فعالیت‌های پزشکی و درمانی را در دوره‌های مختلف تاریخی به تصویر می‌کشند.

دیرین انسان‌شناسی: در این بخش، آثار مربوط به دوران پیش از تاریخ، ابزار‌های سنگی مربوط به ۲۵۰ هزار سال پیش، جمجه‌ها و اسکلت‌های کشف شده از شهر سوخته، مسجد کبود تبریز و تالش در معرض دید عموم قرار گرفته‌اند.

بخش طب سنتی و مردم‌شناسی: بخش طب سنتی و مردم‌شناسی به دو بخش طب سنتی و ابزار مورد استفاده در آن و مردم‌شناسی پزشکی تقسیم شده است.

بخش چشم‌پزشکی: جعبه‌های تعیین نمره عینک، وسایل شخصی دکتر، میزکار مطب، دست‌نوشته‌ها و کتاب‌ها و مدال‌های پروفسور شمس از آثار دیدنی در بخش چشم‌پزشکی است. پروفسور محمدقلی شمس؛ بنیانگذار بیمارستان فارابی است که تمام چیز‌هایی که در این بخش مشاهده خواهید کرد، اهدایی ایشان بوده است.

بخش دندان‌پزشکی: در این بخش آثار جالبی مانند نخستین نمونه دستگاه رادیولوژی دندان، چرخ پدالی دندان، اولین یونیت‌های پزشکی که وارد ایران شدند، اولین ابزار‌های قالب‌گیری و جراحی دندان، ماکت‌های دندان و... به نمایش درآمده‌اند.

بخش گیاهان دارویی: در بخش گیاهان دارویی، برخی گیاهان دارویی و ابزارآلات مورد استفاده از آن‌ها به نمایش درآمده‌اند. برخی از این ابزارآلات مربوط به هزاره‌های اول و دوم پیش از میلاد هستند. 

بخش دامپزشکی: هر آنچه که مربوط به دامپزشکی می‌شود از جمله ابزار جراحی حیوانات، دندان‌پزشکی حیوانات، دو کپی از نسخه‌های تشریح حیوانات و... در این بخش قابل مشاهده و نمایش است.

دواخانه نظامی یا اولین داروخانه ایران: این داروخانه نخستین داروخانه شیمیایی ایران است که حدود ۱۵۰ سال پیش از کشور اتریش خریداری شده و وارد کشور شده است. امروزه بعد از کمی بازسازی این داروخانه در موزه علوم پزشکی در معرض نمایش گذاشته شده است.

اهمیت فرهنگی و تاریخی موزه تاریخ علوم پزشکی

موزه تاریخ علوم پزشکی ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی و تاریخی در زمینه پزشکی، نقش بسزایی در حفظ و معرفی میراث پزشکی کشور ایفا می‌کند. این موزه با ارائه اطلاعات جامع و نمایش آثار ارزشمند، به بازدیدکنندگان این فرصت را می‌دهد که با تاریخچه پزشکی در ایران و جهان آشنا شوند و از دستاورد‌های علمی و پزشکی کشور قدردانی کنند.

فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی موزه تاریخ علوم پزشکی

موزه تاریخ علوم پزشکی ایران علاوه بر نمایش مجموعه‌های خود، به عنوان یک مرکز آموزشی و فرهنگی نیز فعالیت می‌کند. این موزه با برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها، نمایشگاه‌های مختلف و برنامه‌های آموزشی برای دانشجویان، محققان و عموم مردم، به ترویج و گسترش دانش و آگاهی در زمینه تاریخ پزشکی و علوم مرتبط کمک می‌کند.

دسترسی و بازدید از موزه تاریخ علوم پزشکی

خیابان کارگر شمالی، خیابان شانزدهم (فرشی مقدم)، ورودی در شماره (۲) پردیس شمالی دانشگاه تهران، موزه ملی تاریخ علوم پزشکی ایران واقع شده است. دسترسی به این موزه از طریق وسایل نقلیه عمومی و شخصی به راحتی امکان‌پذیر است. این موزه همه‌روزه به جز ایام تعطیل رسمی برای بازدید عموم باز است و بازدیدکنندگان می‌توانند از مجموعه‌های متنوع و فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی آن بهره‌مند شوند.