وعده‌های ناتمام درباره محروم‌ترین استان ایران؛ گفته‌های نامزد‌های انتخابات ریاست‌جمهوری در مورد سیستان‌وبلوچستان

اقتصاد۲۴- انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری که هشتم تیر برگزار می‌شود، به فرصتی برای تکرار برخی وعده‌ها تبدیل شده است. ۶ نامزد تایید صلاحیت‌شده، در تبلیغات انتخاباتی خود از محرومیت‌ها و چالش‌ها می‌گویند و بر توسعه همه مناطق کشور تاکید می‌کنند. در این میان، سیستان و بلوچستان که به گواه برخی از گزارش‌ها، محروم‌ترین استان کشور است، معمولاً در این مقاطع مورد توجه قرار می‌گیرد. کلیدواژه‌های چابهار و مکران و تاکید بر ظرفیت‌های بین‌المللی آنها برای توسعه، از آن دست مواردی است که فرصت خوبی برای تکرار وعده‌های همیشگی در اختیار نامزدها قرار می‌دهد. با این حال، گوش مردمان صبور و متین این دیار، از وعده‌ها و ادعاها پر است. همه دولت‌ها از گذشته تاکنون، مدعی تلاش برای محرومیت‌زدایی از چهره سیستان و بلوچستان و توسعه این استان استراتژیک مرزی بوده‌اند اما آمارها و گزارش‌ها، واقعیت‌های دیگری را آشکار می‌کنند.

چنبره فقر قطعی بر سر سیستان و بلوچستان 

یکی از جدیدترین گزارش‌هایی که از شرایط سخت زندگی در این استان حکایت می‌کنند، خرداد سال جاری در روزنامه اعتماد منتشر شده است. بر اساس این گزارش، سن و سال متوفیان در کل کشور طی یک دوره 12ساله، چهار سال افزایش پیدا کرده و در واقع امید به زندگی بیشتر شده، ‌اما در کرمان و سیستان و بلوچستان این روند ایستا یا کاهشی بوده است. به عبارت دیگر این دو استان که به‌ترتیب رتبه‌های اول و دوم پهناورترین استان‌های ایران را به خود اختصاص داده‌اند، پایین‌ترین سن متوفیان را دارند. 

سال گذشته نیز سایت تحلیل بازار در گزارشی نوشت بیش از نیمی از خانوارهای سیستان و بلوچستان دچار فقر قطعی هستند.

از سوی دیگر، مرکز پژوهش‌های مجلس چندی پیش سیستان و بلوچستان را بر اساس داده‌های مربوط به سال 1401، محروم‌ترین استان کشور توصیف کرده و آورده بود نزدیک به ۳۰ درصد از خانوار‌های این استان در محرومیت به سر می‌برند. روزنامه اعتماد در اردیبهشت امسال بر اساس همین گزارش، سیستان و بلوچستان را «با اختلاف بسیار بالایی، محروم‌ترین استان ایران» دانست و نوشت: «اختلاف سطح محرومیت سیستان و بلوچستان با استانی مانند تهران ۲۸ درصد است.»

همچنین مرکز آمار در گزارشی که داده‌های آن مربوط به سال ۱۳۹۹ بود اعلام کرد میانگین درآمد سالانه در مناطق شهری استان سیستان و بلوچستان با دیگر استان‌ها اختلاف زیادی دارد.

این مرکز اخیراً نیز گزارش مربوط به «شاخص فلاکت استان‌های کشور» را منتشر کرده که عدد آن برای سیستان و بلوچستان، ۴۸.۳ درصد اعلام شده است. هرچند، این عدد از میانگین کشوری اندکی پایین‌تر است، اما همچنان وضعیت سخت ناشی از تجمیع تورم و بیکاری را در این استان نشان می‌دهد؛ اگرچه این معضل گریبان کل کشور را گرفته است چراکه ایران در فهرست کشور‌هایی با بالاترین عدد شاخص فلاکت در جهان قرار دارد.

از بی‌آبی تا سیل‌های مرگبار

در چنین شرایطی، سیستان و بلوچستان درگیر چالش‌های بسیاری است که زندگی را برای مردمان این دیار سخت کرده است. از بی‌آبی و تشنگی گرفته تا سیل‌های ویرانگری که سوءمدیریت‌ها در تاثیرات مرگبار آنها مشهود است.  بیکاری و درگیری جوانان با سوخت‌بری از سر اجبار، آمار بالای ترک تحصیل کودکان، عدم دسترسی به امکانات بهداشت و درمان، سوءتغذیه، چالش‌های سخت تامین مسکن و سرپناه و گردوغبار شدید از دیگر مشکلات این استان است. 

حالا ۶ نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری فرصت پیدا کرده‌اند که باز هم از محرومیت‌های سیستان و بلوچستان بگویند و وعده حل این مشکلات را بدهند. این افراد (به ترتیب حروف الفبا) عبارت‌اند از، مسعود پزشکیان، مصطفی پورمحمدی، سعید جلیلی، علیرضا زاکانی، محمدباقر قالیباف و سیدامیرحسین قاضی‌زاده هاشمی.

بیشتربخوانید: پشت پرده‌های وعده‌های انتخاباتی کاندیدا‌های تندرو؛ توهین به شهروندان با منت گذاشتن برای یک تکه گوشت

هر یک از این ۶ نفر در کارنامه خود مناصبی در قوای سه‌گانه داشته و دارند که برخی جنبه اجرایی بیشتر و برخی کمتری پیدا کرده است. سه نفر از آنها نیز پیش از این، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری بودند. اما نامزدهای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، تاکنون چه اظهارنظرهایی در مورد «استان سیستان و بلوچستان» کرده‌اند؟

مسعود پزشکیان/ بی‌عدالتی در حق سیستان و بلوچستان

نامزد چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری:

- «باید کاری کنیم بر اساس عدالت با حقوق مناطق مختلف کردستان، لرستان، سیستان و بلوچستان، خوزستان برخورد شود.» (تسنیم/ ۲۶ خرداد ۱۴۰۳)

- «از این که شخصیت‌های ترکمن کرد، بلوچ و تالش به علت تمایز مذهبی از جایگاه مناسب و در شان یک ایرانی محروم می‌شوند؛ سخت متاثر می‌شوم ... 

[برخی] نمی‌دانند که ایران بدون فرهنگ و هویت کردی مهمترین عنصر متشکله‌اش را از دست می‌دهد و به نقصانی جبران‌ناپذیر دچار می‌شود چنانکه آذری‌های غیور و آزادیخواه و احیا کننده مشروطیت و بلوچ و سیستانی‌های دلاور و شجاع و صمیمی ...» (ایسنا/ ۲۳ خرداد ۱۴۰۳)

- «یکی از مهمترین مسائلی که در کشور ما گم شده، عدالت است ما از عدالت سخن می‌گوییم اما سهم مناطق محروم را هیچ وقت درست پرداخت نمی‌کنیم... سیستان و بلوچستان و کردستان هم اینگونه هستند.» (ایرنا/ ۲۱ خرداد ۱۴۰۳)

مصطفی پورمحمدی/ پیشرفت «خوب» سیستان و بلوچستان

وزیر دادگستری:

- «چابهار با تلاش مردم و مسئولان پیشرفت خوبی داشته و زیرساخت‌های آن در حال تکمیل شدن است.

این استان هم اینک به بهشت سرمایه‌گذاری تبدیل شده است.

این استان در زمینه اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی از بسیاری از استان‌های کشور جلوتر و پیشگام‌تر است.

این استان توانسته چشم‌انداز روشنی را برای توسعه و پیشرفت خود ترسیم کند.» (ایرنا و ایسنا/ فروردین ۱۳۹۶)

سعید جلیلی/ تغییر نگاه به استان به عنوان محروم

نامزد چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری:

- «سواحل چابهار فرصت بسیار خوبی دارد. در سواحل مکران یک جهان فرصت از شیلات و صنایع کشتی‌سازی وجود دارد. 

ما فرصت خوبی در سواحل مکران داریم. صنایع تبدیلی می تواد آنجا به کار گرفته شود.» (ایسنا/  ۲۳ خرداد ۱۴۰۳)

نامزد سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری:

- «نگاه به استان سیستان و بلوچستان به عنوان استان محروم باید تغییر کند؛ نگاه درست این است که در این استان فرصت‌های بی‌نظیری وجود دارد که اگر احیا شود، نه تنها مردم استان بلکه کل کشور از آن بهره خواهند برد.

همانطور که دانشگاه‌های خوبی در شهرهای سراوان، زابل، زاهدان و ... وجود دارد ‌باید در حوزه رفع محرومیت برخی روستاها و محله‌های حاشیه‌نشین اقدام صورت بگیرد.

یکی دیگر از فرصت‌های مهم مردم سیستان و بلوچستان، برخورداری از سواحل جذاب گردشگری و حتی جهانگردی است.

جدای از بحث دیپلماسی آب که یک موضوع جدی درباره استان است، یک مشکل اساسی، مسئله مدیریت آب سیستان و بلوچستان است.» (فرارو/ 10 خرداد ۱۴۰۰)

علیرضا زاکانی/ نمایندگی مردم سیستان و بلوچستان

نامزد چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری:

- «۵۸۰۰ کیلومتر ساحل داریم، اما به آن‌ها بی‌توجه هستیم. مردم این مناطق در کپَر زندگی می‌کنند. انتقال آب از دریا به بخش‌های مرکزی کشور خوب است، اما بهتر است صنایع به کنار سواحل ساخته شود. 

با این کار سواحل مکران قابل توسعه است و این سواحل را توسعه می‌دهیم.» (تابناک/ ۲۵ خرداد ۱۴۰۳)

نامزد سیزدهم دوره انتخابات ریاست جمهوری:

- «من آمده‌ام تا فریاد اعتراض مردمی باشم که در صف گرفتن سبد کالا تحقیر شدند... آمده‌ام صدای مردم سیستان و بلوچستان باشم.» (العالم- 22 خرداد 1400)

- «در حالی که ۱.۱ جمعیت دنیا در ایران است اما بالغ بر شش درصد امکانات دنیا را در کشورمان داریم که باید از این ثروت‌ها استفاده شود. به طور مثال اگر سواحل دریایی مکران فعال می‌شد و یا زنجیره پتروشیمی مورد توجه قرار می‌گرفت آیا وضعیت الان را داشتیم؟» (شفقنا/ ۱۳ خرداد ۱۴۰۰)

محمدباقر قالیباف/ عقب‌افتادگی استان در بسیاری از شاخص‌ها

رئیس مجلس:

- «حوادثی در سال‌های اخیر اتفاق افتاده که حتما تأثیراتی بر اهمیت ژئوپلتیکی ایران گذاشته است و به طور حتم می‌تواند در حوزه اهمیت بیشتر در ترانزیت شمال و جنوب ما داشته باشد و به طور حتم بندر چابهار از ویژگی‌های خاصی در گذشته برخوردار بوده و در حال حاضر نیز از اهمیت بیشتری برخوردار است و باید ضعف‌های گذشته و وقت‌کشی‌ها را کنار گذاشت.

حتما کریدور شمال و جنوب ما با اولویت یک و کریدور شرقی و غربی با اولویت ۲ و با تأکید بر حمل و نقل ریلی مدنظر است ... و نکته‌ای که به عنوان اولویت پیشران ما بوده توجه به مکران است.» (ایرنا/ ۱۳ آذر ۱۴۰۲)

- «سواحل مکران به‌عنوان بی‌نظیرترین منطقه در رونق و تجارت ساحلی باید در برنامه هفتم توسعه به عنوان پیشران مورد توجه قرار گیرد.» (ایرنا/ ۷ آذر ۱۴۰۱)

- «استان سیستان و بلوچستان از لحاظ بسیار شاخص‌ها از بسیاری استان‌ها عقب‌تر است و باید با توجه به مناطق محروم مشکلات آنان را برطرف کنیم.

این استان از لحاظ شاخص‌هایی، چون سلامت، آموزش، آب، مخابرات و راه‌های استانی از سایر استان‌ها عقب‌تر است.» (خبرگزاری دانشجو/  2 دی ۱۳۹۹)

- «در استان سیستان و بلوچستان ظرفیت‌های نادیده گرفته شده و مهم و همچنین منابع فراوانی وجود دارد.

حق نداریم استان‌های محروم را به دلیل دور بودن و به چشم نیامدن فراموش کنیم. سیستان و بلوچستان، سرزمین گنج‌های پنهان است ولی مردم به ضروریات زندگی مثل آب و بهداشت و آموزش عمومی دسترسی ندارند. (خبرگزاری‌های مهر و ایمنا/ مهر ۱۳۹۹)

کاندیدای انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری:

- «بندر بودن استان مخصوصا  وجود بندر چابهار از مزیت‌های بزرگ سیستان و بلوچستان به شمار می‌رود، همچنین راه‌های ترانزیتی و حمل و نقل ریلی و جاده‌ای برای برقراری ارتباط، امکان منحصر به فرد برای این استان است.

در‌کشاورزی استان شما ظرفیت‌های بالایی وجود دارد و مساله گاز استان سیستان‌وبلوچستان نیز از موضوعات مهم به شمار می‌رود.

امیدوارم با اتحاد و همدلی دست به دست هم دهیم تا بتوانیم این تبعیض را برداریم.» (تسنیم/ 9 خرداد ۱۳۹۲)

سیدامیرحسین قاضی‌زاده هاشمی/ جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی

کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم:

- «جمعیت سواحل طبق برنامه هفتم باید حدود دو برابر شود، بزرگترین سرمایه سواحل مکران، بلوچ‌ها هستند و باید به آنها کمک کنیم به جای اینکه سرمایه خود را به هند و … ببرند، به این سواحل بیاورند.

مانند کاری که در کیش یا مناطق آزاد انجام دادیم، باید در مکران هم انجام دهیم، اگر سرمایه‌گذاران داخلی بیایند، سرمایه‌گذاران اعراب همسایه هم می‌آیند.» (خبرآنلاین/ ۲۴ خرداد ۱۴۰۳)

معاون رییس‌جمهور:

- «امنیت لازمه توسعه همه جانبه این استان پهناور و راهبردی است و این منطقه ظرفیت نیروی انسانی بسیار خوبی دارد.

دولت‌های گذشته وظیفه خود را در مورد استان سیستان و بلوچستان به درستی انجام ندادند.» (ایرنا و تسنیم/ ۱۰ آذر ۱۴۰۱)

نامزد سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری:

- «برای توسعه کشور ما نقاط پیشران داریم. در ایران دو نقطه پیشران است یکی دشت خوزستان است یکی سواحل مکران است. یکی از اشتباهات استراتژیک ما این بود که ما این دو نقطه را نرفتیم. 

در خصوص سواحل مکران طرح آمایش گسترده نقاط توسعه‌گر و ایجاد زیرساخت‌ها نیا زداریم. مثل جاده و ریل سراسری که باید اتفقا بیفتد.

بیشتر بخوانید: پیشتازی پزشکیان و دوگانگی قالیباف-جلیلی/ تحلیل گوگل‌ترندز از توجه کاربران اینترنت به نامزد‌های انتخابات ریاست‌جمهوری

ما بررسی که کردیم اگر بتوانیم این مسیر را درست بکنیم جایگزین کانال سوئز می‌شویم. اگر کانال سوئز بسته نشود باز هم انتقال بار به بنادر سواحل مکران و زمینی به سوی اروپا از روی ریل هفت روز زودتر است و این هفت روز یعنی سالانه ۲۱ میلیارد دلار ما فقط از حمل بار گیرمان می‌آید. کل درآمد نفتی مان اگر تحریم نباشیم کامل بفروشیم ۴۰ میلیارد است.»  (ایسکانیوز/ ۲۵ خرداد ۱۴۰۰)

- در طول ۱۰۰ سال گذشته به برخی مناطق کشور به ویژه مرز‌های ما کمتر رسیدگی شده و در میان این مناطق سیستان و بلوچستان بیشتر از بقیه نقاط دچار عقب‌ماندگی شده است.

سیستان و بلوچستان استان وحدت و رنگین کمان اقوام و مذاهب است و از طرفی این استان نماد ناکارآمدی دولت‌ها است.

استان دچار خشکسالی است اما آنچه مردم را به مشقت انداخته سوءمدیریت است.

سیستان و بلوچستان استانی است که دولت‌ها اگر بخواهند صادقانه عمل کنند باید اول به این استان و کردستان و آذربایجان غربی و خوزستان و امثال این استان‌ها رسیدگی کنند؛ اما متاسفانه منابع مالی تا به این نقاط برسد مانند یخی است که چند مرحله دست به دست می‌شوند و در نهایت چیزی از آن نمی‌ماند. (تسنیم و صداوسیما/ ۲۳ خرداد ۱۴۰۰)

نایب رئیس مجلس:

- «خوزستان و سواحل مکران دو منطقه و پیشران توسعه کشور به شمار می‌روند، باید سرمایه‌گذاری‌های لازم برای توسعه این دو منطقه انجام و حول این دو منطقه توسعه سایر مناطق انجام شود.» (خبرگزاری صدا و سیما/ ۶ بهمن ۱۳۹۹)