تشدید اختلال اینترنت در روز‌های انتخابات ۱۴۰۳

اقتصاد۲۴- در دو هفته اخیر همز‌مان با روز‌های منتهی به انتخابات ریاست‌جمهوری اختلال‌های اینترنتی تشدید شد؛ تا جایی که عمده فیلترشکن‌ها از کار افتادند و نارضایتی مردم از کندی سرعت اینترنت در این روز‌ها نیز اوج گرفت. در مقابل مسوولان دولتی از وزیر ارتباطات گرفته تا رئیس مرکز ملی فضای مجازی بدون اشاره‌ای به این اختلال‌ها، همچنان از پایداری کامل شبکه ارتباطی کشور گفتند.

البته این مقامات درباره افزایش حملات سایبری در روز‌های قبل و حین انتخابات و خنثی کردن آن‌ها اشاره کرده‌اند. با این حال کارشناس‌ها از تشدید اختلال‌ها در هفته‌های اخیر می‌گویند و آن را نتیجه رویکرد نادرست سیاستگذار می‌دانند. در این شرایط، گزارش‌ها و بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان سفارش فروشگاه‌های مجازی فعال در بستر اینستاگرام تا ۲۵ درصد، ترافیک فروشگاه‌های اینستاگرامی تا ۴۰ درصد و تراکنش‌های پرداخت‌یار‌ها نیز حدود ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده است.

ترکش‌های اختلالات بر اقتصاد دیجیتال

ابهاماتی بر اختلال‌های اخیر

پس از این موضوع عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات هم خبر از خرابکاری در زیرساخت فیبر نوری کشور با هدف اخلال در برگزاری انتخابات داد. زارع‌پور در این مورد گفت: «در ۲۴ ساعت گذشته ۷ خرابکاری عمدی در خطوط فیبر نوری داشته‌ایم که این خرابکاری‌ها بلافاصله توسط همکارانم در وزارت ارتباطات رفع شده است.».

اما در شرایطی که کاربران در چند هفته اخیر از کاهش سرعت اینترنت و اختلال در فیلترشکن‌های خود شکایت می‌کنند، مسوولان دولتی همچنان اختلال‌های اینترنت را انکار و وزیر ارتباطات دولت سیزدهم و معاونان او در این وزارتخانه عنوان می‌کنند که سرعت اینترنت در کشور بنابر داده‌های داخلی و همچنین داده‌های بین‌المللی افزایش هم پیدا کرده است.

در ابتدای تیرماه عیسی زارع‌پور در یکی از شبکه‌های اجتماعی داخلی با اشاره به افزایش سرعت اینترنت در دولت سیزدهم نوشت: «مقایسه میراث گذشته و عملکرد و یادگار ماندگار دولت شهید جمهور در سرعت و کیفیت اینترنت ثابت کشور (سرعت ۱۶ در مقابل ۹۶۰) سرعت‌هایی که آرزو بود، ولی در دولت سیزدهم محقق شد. چنین سرعت‌های چند صد مگابایتی هم اکنون برای ۴۰ درصد خانوار‌های شهری در دسترس است.»

به این ترتیب در حالی مقامات از پایداری کامل شبکه ارتباطی کشور می‌گویند که طبق اظهارات آن‌ها از وزیر ارتباطات گرفته تا مسوولان مرکز ملی فضای مجازی در قبل و حین انتخابات حملات سایبری متعددی در شبکه اینترنت رخ داده است. عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات، از تعدد حملات سایبری و دفع آن‌ها در روز‌های انتخابات گفته است: «تلاش‌های زیادی از سمت دشمن و عوامل داخلی صورت گرفت تا با قطع خطوط فیبر نوری در روند برگزاری انتخابات اختلال ایجاد کنند.

قریب به ۲۰ مورد برای خرابکاری تلاش داشتیم که ۹ مورد منجر به قطعی شد، اما از آنجا که ۴۰۰ تیم را از قبل در سراسر کشور بسیج کرده بودیم، در کوتاه‌ترین زمان ممکن برطرف شد.» حسین دلیریان، سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی نیز درباره حملات سایبری در زمان انتخابات گفت: «دشمن در ایام انتخابات یک عملیات پیچیده و ترکیبی در حوزه سایبری طراحی کرده بود. این عملیات شامل سه حوزه شبکه، سامانه و نظارت بود؛ اما مرکز ملی فضای مجازی به عنوان فرمانده امنیت سایبری و دیگر نهاد‌های تامین‌کننده امنیت سایبری کشور، قبل از برگزاری انتخابات، موفق به خنثی‌سازی اکثر موارد شدند.»

بیشتر بخوانید:عکس/اعتراض سردبیر جماران به اختلال شدید در اینترنت

با این حال، با کشیده شدن انتخابات به دور دوم، اختلال‌های اینترنت و فیلترشکن‌ها ادامه پیدا کرد؛ تا جایی که یک پلتفرم هوشمند پرداخت و ارسال سفارش اینترنتی که امکان خرید و فروش بر بستر شبکه‌های اجتماعی را فراهم می‌کند، با انتشار نموداری عنوان کرد که در زمان انتخابات به دلیل اختلال جدی در کارکرد فیلترشکن‌ها، وضعیت فعالیت در اینستاگرام با کاهش قابل توجهی همراه بوده است. طبق این گزارش، در دو هفته اخیر همزمان با اوج فعالیت انتخاباتی نامزد‌های ریاست‌جمهوری، اختلال جدی در کارکرد فیلترشکن‌ها ایجاد شده و میزان سفارش فروشگاه‌های فعال در بستر اینستاگرام تا ۲۵ درصد و ترافیک فروشگاه‌های اینستاگرامی تا ۴۰ درصد کاهش پیدا کرده است.

در شرایطی که این پلتفرم تاکید کرده است این اختلال‌ها همچنان ادامه دارد، بررسی‌های «دنیای اقتصاد» از برخی پرداخت‌یار‌ها نیز بیانگر کاهش ۲۰ درصدی تراکنش‌های پرداخت‌یار‌ها است.

مهدی عبادی، مدیرعامل یکی از پرداخت‌یار‌های فعال کشور می‌گوید: «بررسی‌ها نشان می‌دهد که در دو هفته اخیر تراکنش‌های پرداخت‌یاری حدود ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده است.» او از تداوم این وضعیت نیز ابراز نگرانی می‌کند. البته برخی دیگر از مدیران پرداخت‌یار‌ها معتقدند که نمی‌توان با قطعیت از کاهش ترافیک اینستاگرام تحت تاثیر انتخابات صحبت کرد و این موضوع نیاز به بررسی بیشتر و دقیق‌تر دارد.

از سوی دیگر، کارشناسان فنی و امنیتی نیز تشدید اختلال‌های اخیر را تایید می‌کنند و به گفته آن‌ها حتی استریمر‌ها نیز در چند روز اخیر با اختلا‌ل‌های جدی مواجه شدند و در پخش زنده هم چالش داشتند.

سعید سوزنگر، کارشناس امنیت شبکه، درباره تاثیر تشدید اختلال‌های اخیر بر اینترنت و فیلترشکن‌ها توضیح می‌دهد: «تحت تاثیر اختلا‌ل‌های گسترده بر شبکه اینترنت و پروتکل‌های امنیتی در روز‌های اخیر هر بستری نیز که زیرساخت شبکه دارد، دچار اختلال شده است. به عنوان مثال، در حال حاضر استریمر‌ها با اختلال‌های جدی مواجه هستند و در چند روز اخیر امکان پخش زنده وجود نداشته است.»

بیشتر بخوانید:ایران رکوردار اختلال اینترنت در جهان!

سومین گزارش انجمن تجارت الکترونیک از وضعیت کیفیت اینترنت در ایران نیز تداوم اختلال‌های اینترنتی را تایید و تاکید می‌کند که کیفیت اینترنت نسبت به گزارش قبلی در زمستان۱۴۰۲، تفاوت چشمگیری نداشته و اینترنت ایران همچنان پراختلال، محدود و کند است. سعید سوزنگر با اشاره به این گزارش، از قطع کامل اینترنت می‌گوید: «در حالی که اینترنت فعلی ایران به‌صورت کامل قطع نشده است، اما وضعیت فعلی عملا با قطع اینترنت نیز فرقی ندارد و نمی‌توان استفاده‌ای از آن داشت. کاربران ایرانی پیش از دو هفته اخیر می‌توانستند از طریق فیلترشکن‌ها به اینترنت دسترسی داشته باشند، اما اکنون آن‌قدر اختلال‌ها گسترده‌تر شده است که از اتصال به اینترنت کند و محدود نیز محروم شده‌اند.»

او در ادامه صحبت‌های خود به اظهارات وزیر ارتباطات درباره افزایش چشم‌گیر حملات سایبری به زیرساخت‌های ارتباطی کشور اشاره می‌کند و درباره ارتباط این موضوع با اختلال‌های اخیر در اینترنت می‌گوید: «شفاف نبودن سیاست‌های کلان کشور باعث شده است تا شبکه اینترنت و اختلال‌های آن نیز شفاف نباشد؛ بنابراین در این شرایط، نمی‌توان صحت‌سنجی کرد که آیا حملات سایبری موجب تشدید اختلال‌ها شده است یا خیر. حتی در صورت اینکه اختلال‌ها ناشی از حملات سایبری هم باشد، جامعه آن را به دلیل بی‌اعتمادی نمی‌پذیرد.»

سوزنگر ادامه می‌دهد: «سوالی که درباره تعدد حملات سایبری مطرح می‌شود، نحوه دفع حملات سایبری خارجی است. تاکنون این قبیل حملات از طریق ایران‌اکسس کردن دفع شده است، اما در حال حاضر دیگر این روش پاسخگو نیست که در نتیجه اقدامات محدودکننده سیاستگذار و آلودگی شبکه تحت تاثیر افزایش چشمگیر استفاده از فیلترشکن است. به همین دلیل، بخش عظیمی از حملات به آلودگی‌های بخش داخلی شبکه اینترنت مرتبط است.»

سومین گزارش انجمن تجارت الکترونیک درباره آخرین وضعیت اینترنت ایران، این اظهارات کارشناس امنیت را تایید می‌کند. طبق بررسی‌های این گزارش، دو موضوعی که بیش از همه در بحرانی شدن وضعیت اینترنت ایران نقش دارند، تحریم‌های خارجی و فیلترینگ گسترده داخلی است. علاوه بر این، نقش فیلترینگ از ایجادکننده محدودیت بسیار فراتر رفته و امروز تبدیل به بزرگ‌ترین عامل ایجاد کندی مستمر، ناپایداری و مانع بزرگی برای افزایش سرعت و توسعه شبکه اینترنت ایران تبدیل شده است؛ بنابراین در نتیجه، این روند با تحمیل هزینه چند هزار میلیاردی به مردم و اپراتورها، جلوگیری از گسترش شبکه، مسدودسازی پروتکل‌های مورد نیاز کسب‌وکار‌ها و... تغییری در رفتار استفاده مردم از فیلترشکن‌ها نداشته و تنها باعث افزایش تقاضا و ایجاد اختلالات گسترده و آسیب‌های جبران‌ناپذیر به مردم و پیکر نحیف اقتصاد دیجیتال شده است.