پشت پرده کاهش نرخ بیکاری در بهار ۱۴۰۳

اقتصاد۲۴-‌می‌توان گفت که یکی از دلایل مهم بهبود نرخ بیکاری آن است که نرخ مشارکت اقتصادی و نسبت اشتغال هنوز به دوران پیش از کرونا بازنگشته است. به عبارت دیگر، شغل‌های ایجادشده پس از پاندمی کرونا با رشد جمعیت در سن کار متناسب نبوده و منجر به خروج تعداد قابل توجهی از افراد از جمعیت فعال شده است.

با وجود بهبود شاخص‌های اشتغال در بهار سال جاری نرخ مشارکت اقتصادی و نسبت اشتغال هنوز به دوران پیش از کرونا نرسیده است. در اولین فصل جاری نرخ بیکاری با کاهش ۰.۵ واحد درصدی نسبت به بهار سال گذشته به ۷.۷ درصد رسیده است. یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش نرخ بیکاری در فصل‌های اخیر آن است که جمعیت شاغلان حدودا به دوران پیش از همه‌گیری ویروس کرونا رسیده، اما مشارکت اقتصادی همچنان پایین‌تر از ایام پیش از کرونا است

در بهار سال جاری نرخ مشارکت اقتصادی معادل ۴۱.۲ درصد و نسبت اشتغال معادل ۳۸ درصد بوده است. این در حالی است که نرخ مشارکت اقتصادی در پاییز سال ۱۳۹۸ معادل ۴۴.۳ درصد و نسبت اشتغال معادل ۳۹.۶ درصد بود. برخی از کارشناسان معتقدند که استفاده از بستر فضای مجازی برای اشتغال‌زایی نیز در بهبود آمار‌های اشتغال تاثیرات مهمی داشته است. برای مثال بسیاری از افرادی که در سال گذشته موفق به یافتن شغل مورد نظر خود در فضای بخش رسمی اقتصادی نشده‌اند، با راه‌اندازی کسب‌وکار خود در بستر فضای مجازی، از گروه بیکاران جویای شغل خارج شده‌اند.

آمار‌های بازار کار ابزاری حیاتی برای تحلیل، تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی در زمینه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. نرخ بیکاری، نرخ مشارکت اقتصادی و نسبت اشتغال می‌توانند اطلاعاتی درباره وضعیت کلی اقتصاد، میزان رشد اقتصادی و رونق یا رکود اقتصادی ارائه دهند. نرخ بیکاری نشان‌دهنده درصد افراد بیکار از کل نیروی کار یک کشور است. این شاخص برای اندازه‌گیری وضعیت بازار کار و سطح فعالیت‌های اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به افرادی بیکار گفته می‌شود که توانایی کار دارند، فعالانه به دنبال کار هستند؛ ولی شغلی پیدا نکرده‌اند.

نگاهی به آمار اشتغال فصل بهار نشان می‌دهد که نرخ بیکاری در اولین فصل سال جاری با کاهش ۰.۵ واحد درصدی نسبت به بهار سال گذشته به ۷.۷ درصد رسیده است. با این حال می‌توان گفت که بهبود وضعیت بیکاری به‌دلیل بهبود آمار مربوط به بیکاری مردان بوده است. نرخ بیکاری زنان در بهار سال جاری با افزایش ۰.۲ واحد درصدی نسبت به بهار سال گذشته به ۱۵ درصد رسیده است. نگاهی به آمار‌های بازار کار نشان می‌دهد که یکی از دلایل کاهش نرخ بیکاری، پایین بودن نرخ مشارکت اقتصادی نسبت به دوران پیش از کرونا است. به عبارت دیگر، نرخ مشارکت اقتصادی هنوز به دوران پیش از کرونا بازنگشته است.

این در حالی است که جمعیت افراد شاغل حدودا به دوران پیش از کرونا بازگشته است. از سوی دیگر برخی از کارشناسان معتقدند که شغل‌های ایجادشده در بستر فضای مجازی به کاهش نرخ بیکاری کمک کرده است. در دهه‌های گذشته اگر افراد در زمان کوتاهی موفق به یافتن شغل مورد نظر خود نمی‌شدند، مجبور بودند زمان بیشتری را به جست‌وجو اختصاص دهند؛ اما پیشرفت تکنولوژی زمان این انتظار را کاهش داد. برای مثال در حال حاضر بسیاری از جوانان با ایجاد کسب‌وکار خود در بستر فضای مجازی، به سرعت از گروه بیکاران در جست‌وجوی کار خارج می‌شوند.

عقب‌ماندگی نسبت اشتغال از جمعیت

بررسی آمار‌ها نشان می‌دهد نرخ مشارکت اقتصادی در بهار سال جاری بدون هیچ تغییری نسبت به بهار سال گذشته معادل ۴۱.۲ درصد بوده است. نگاهی به روند نرخ مشارکت اقتصادی در سال‌های گذشته نشان می‌دهد این نرخ هنوز به دوران پیش از کرونا بازنگذشته است. در پاییز سال ۱۳۹۸ نرخ مشارکت اقتصادی معادل ۴۴.۳ درصد بود. نسبت اشتغال نیز چنین سرنوشتی داشته است.

بیشتر بخوانید:اعلام نرخ بیکاری فصل بهار ۱۴۰۳+ جزییات

در اولین فصل سال جاری نسبت اشتغال با افزایش ۰.۲ واحد درصدی نسبت به بهار سال گذشته به ۳۸ درصد رسیده است. در بازه زمانی مذکور، نسبت اشتغال مردان افزایش ۰.۳ واحد درصدی و نسبت اشتغال زنان افزایش ۰.۱ واحد درصدی را تجربه کرده است. با این حال این نسبت که نشان‌دهنده سهم جمعیت شاغل به کل افراد در سن کار است، هنوز به دوران پیش از کرونا بازنگذشته است. در پاییز سال ۱۳۹۸ نسبت اشتغال معادل ۳۹.۶ درصد بود. یکی از نکات قابل توجه دیگر آن است که در حال حاضر جمعیت شاغلان حدود ۳۰۰ هزار نفر بیشتر از پاییز ۹۸ است. اما از آنجا که جمعیت در سن کار از پاییز سال ۱۳۹۸ تاکنون حدود ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر افزایش یافته، نسبت اشتغال نتوانسته است به دوران پیش از همه‌گیری بازگردد.

سهم اشتغال در بخش‌های مختلف

نگاهی به جزئیات آمار اشتغال منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که اشتغال در بخش خدمات همچنان سهم بیشتری نسبت به بخش‌های دیگر اقتصاد دارد. در فصل بهار سهم اشتغال در بخش کشاورزی با کاهش ۰.۱ واحد درصدی نسبت به بهار سال گذشته به ۱۴.۵ درصد رسیده است. در فصل‌های گذشته نیز سهم اشتغال در بخش کشاورزی روند کاهشی داشته است. می‌توان گفت که بحران آبی در کشور می‌تواند در این زمینه موثر واقع شود.

در سال‌های گذشته کشاورزی غیرصنعتی و بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی برای گسترش کشاورزی منجر به کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین شده است. در اولین فصل سال جاری سهم اشتغال در بخش صنعت نیز کاهش ۰.۱ واحد درصدی نسبت به بهار سال گذشته را تجربه کرده و به ۳۳ درصد رسیده است. درنهایت می‌توان گفت که در بهار امسال سهم اشتغال در بخش خدمات با رشد ۱.۱ واحد درصدی نسبت به بهار سال گذشته به ۵۲.۴ درصد رسیده است. بخش خدمات به‌دلیل انعطاف‌پذیری و نیاز کمتر به تخصص‌های خاص، بستر مناسبی برای اشتغال در بازار کار غیررسمی فراهم می‌کند. همچنین می‌توان گفت که وجود تعداد زیاد کارکنان در بخش‌های دولتی و عمومی که اغلب در بخش‌های مربوط به خدمات هستند، این بخش سهم بزرگی از اشتغال را به خود اختصاص داده است.