آیا وضعیت آبان ۱۴۰۱ برای بورس تکرار می‌شود؟

اقتصاد۲۴- نماگر اصلی بورس در حالی به مرز ۲ میلیون واحد رسیده‌است که همچنان ابهامات سیاسی و اقتصادی در کشور وجود دارد. صرف وجود احتمال درگیری و دخالت ایران در آن و همچنین ابهام در تعیین تیم اقتصادی دولت، بازار سرمایه را دچار سردرگمی کرده است.

افت قیمت سهام در چهارشنبه دو هفته قبل و تداوم آن در شنبه گذشته، سبب شد تا با محدود کردن دیر هنگام دامنه‌نوسان توسط سازمان بورس، به‌ظاهر از هیجانات معاملاتی بازار کاسته شود، اما واقعیت این است که صنایع بازار سهام، آنقدر با ضربات اقتصادی متعدد همراه شده‌اند که شاید درگیری نظامی بهانه آخر سرمایه‌گذاران برای فرار از بورس تهران باشد.

نسبت P/E بورس تهران نیز به ۵.۸ واحد رسیده که از آبان ۱۴۰۱ بی‌سابقه است. اینکه اتفاقات آبان ۱۴۰۱ و رشد احتمالی بورس قابل‌تکرار باشد به عوامل متعددی بستگی دارد. کاهش نرخ بهره، رشد دلار نیما و کاهش تنش‌های منطقه‌ای سه ضرورت مهم برای رونق نسبی بازار سهام هستند که در پاییز ۱۴۰۱ نیز بازار را تحت‌تاثیر قرار دادند. این در حالی است که صنایع کامودیتی‌محور بورس نیز به سبب تعمیق رکود در جهان در پی انتشار آمار‌های ضعیف اقتصادی از غول‌های دنیا، با ریسک کاهش قیمت‌های جهانی همراه شده‌اند و در بلندمدت بر بورس تهران اثرگذار خواهند بود.

اقتصاد جهان در ابهام

بازار‌های جهانی طی هفته قبل، با اتفاقات و آمار‌های مهمی همراه شدند. اول اینکه گزارش NFP آمریکا منتشر شد و آمار‌ها حکایت از کاهش شدید این شاخص برای برترین اقتصاد دنیا دارند، به‌طوری‌که با انتشار این داده، شاخص دلار تضعیف و قیمت‌های جهانی تا حدودی تقویت شد، اما ترس از رکود در اقتصاد جهان، همچنان موجب شده‌است تا کامودیتی‌ها شرایط وخیمی داشته باشند.

بیشتر بخوانید: ادامه محدودیتِ دامنه نوسان بورس در هفته آینده

به‌رغم آنکه طلای جهانی با قیمت‌های بالایی معامله شد، اما در پی انتشار ضعیف داده‌های اقتصادی چین، قیمت نفت افت بیش از ۵ درصدی را متحمل شد، ضمن آنکه تحکیم فضای رکودی بر اقتصاد دنیا، سبب شد تا بورس‌های بزرگ دنیا مانند شاخص نیکی ژاپن، با افت شدیدی همراه شود. بورس کامودیتی‌محور تهران نیز احتمالا از کاهش قیمت‌های جهانی متضرر شده و در بلندمدت بر صورت‌های مالی شرکت‌های صادراتی و سود خالص دلاری بازار، اثرگذار خواهد بود.

بورس سیاسی یا اقتصادی؟

بورس تهران طی چند سال‌اخیر، با محاصره اقتصادی زیادی همراه بوده است، به‌طوری‌که دولت در بازار سرمایه با افزایش هزینه‌های شرکت‌ها در پی جبران کسری‌های خود، ضربه‌های شدیدی را بر پیکره بازار سرمایه وارد آورد. همچنین با سرکوب و ثبات مصنوعی نرخ ارز موثر بر شرکت‌ها، صادرات شرکت‌ها تضعیف شد.

این موارد در حالی است که به دلیل مشکلات نقدینگی و سرمایه در گردش شرکت‌ها به‌خصوص صنایع کوچک‌تر، هزینه مالی سنگینی بر شرکت‌ها تحمیل شده‌است. هزینه‌های بالای انرژی در کنار کمبود آن برای مصرف صنایع نیز ریسک‌هایی را به بازار تحمیل کرده‌است.

علاوه بر این، احتمال درگیری‌ها در خاورمیانه ریسک‌های سیاسی را افزایش داده‌است، به‌طوری‌که این ریسک‌ها محدود به چند روز اخیر نیست و اهالی بازار سرمایه نمی‌دانند که آیا اتفاق اخیر مجددا تکرار خواهد شد، یا اینکه در صورت تکرار، واکنش‌ها به چه صورت خواهد بود. همه این تحولات، سبب شده‌است تا نسبت قیمت به سود بازار به زیر ۶ واحد برسد، ولی بورس تهران به این موضوع واکنشی نشان نداده است.

دوباره آبان ۱۴۰۱

آخرین‌باری که P/E بورس تهران به محدوده ۵.۸ واحد رسید، آبان ۱۴۰۱ بود و بازار پس از چند روز با محرک‌های قوی، شاخص‌کل بورس موفق شد تا رشد خوبی را به ثبت برساند، اما در آن مقطع ۲ اتفاق مهم بازار سرمایه را تحت‌تاثیر قرار داد. اول آنکه نرخ دلار در بازار آزاد رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده بود و اسکناس آمریکایی سعی داشت تا اندکی به ارزش ذاتی خود نزدیک شود.

همین امر احتمال رشد نرخ دلار نیما را نیز افزایش داد. هرچند دلار موثر بر شرکت‌ها با تاخیر زمانی به دلار آزاد نزدیک شد، اما بورس فضای متعادل و مثبتی را تجربه کرد تا برای ثبت یک سقف جدید آماده شود. علاوه‌بر این نرخ بهره اخزا، با کاهش شدیدی همراه و به‌عنوان محرک قوی در بازار نمایان شد. برای تکرار آبان ۱۴۰۱، اول باید نرخ بهره کاهش موقتی داشته‌باشد که احتمال آن چندان کم نیست. دوم آنکه همانند پاییز ۱۴۰۱، دلار نیما باید رشد خوبی را به‌ثبت برساند، به‌طوری‌که اختلاف دو شاخص ارزی مهم در کشور یعنی دلار آزاد و دلار نیما به زیر ۱۵ درصد برسد.

همه این موارد در حالی بیان می‌شود که کاهش تنش‌ها در منطقه و محفوظ‌ماندن ایران در این درگیری‌ها باید قطعی شود. بازار سرمایه در آبان ۱۴۰۱ نیز با وعده‌هایی از طرف دولت مواجه شد، اما بی اعتمادی در بازار به‌قدری گسترده بود که صرفا با عملی‌شدن شعار‌ها بورس موفق شد تا بالای ۲ میلیون واحد را به خود ببیند. اکنون با کاهش بیشتر اعتماد‌ها در بورس که مقصر بخشی از آن نهاد ناظر است، عملی‌شدن وعده‌ها برای رشد بورس ضرورت دارد.