اقتصاد تو در توی نان؛ هزینه سربار سنگین شده بر بودجه برای مداخله در قیمت‌گذاری گندم، آرد و نان

اقتصاد۲۴- نان در رأس هرم غذایی ایرانیان قرار دارد و ۴۰ درصد از انرژی روزانه افراد از این طریق تأمین می‌شود. گندم، ماده اولیه نان، به عنوان کالای استراتژیک در جهان شناخته می‌شود. به گفته رئیس بنیاد ملی گندم‌کاران و عضو شورای قیمت‌گذاری و اتخاذ سیاست‌های حمایتی محصولات اساسی کشاورزی، گندم مورد نیاز برای تأمین آرد نانوایان سنتی (لواش، تافتون، بربری و سنگک) در ایران حدود ۱۱ میلیون تن است که از سوی دولت خرید تضمینی می‌شود.

بر‌اساس اطلاعات صورت مالی شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران، در سال ۱۴۰۱ (هنوز آماری از سال ۱۴۰۲ منتشر نشده است)، دولت با تخفیف ۸۰‌درصدی قیمت آرد، حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان (همت) هزینه بالاتر از محل خرید تضمینی گندم و فروش یارانه‌ای آرد داشته است. طبق اطلاعات صورت مالی این شرکت دولتی، بهای تمام‌شده گندم برای شرکت یادشده بیش از ۹۰ هزار میلیارد تومان بوده که دولت آن را کمتر از ۲۰ هزار میلیارد تومان در اختیار نانوایی‌ها برای تأمین قوت غالب جامعه قرار داده است. به گفته مسئولان دولتی، سالانه بالغ بر ۲۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه برای تأمین گندم مورد نیاز کشور پرداخت شده و مصرف روزانه هر فرد ایرانی به طور میانگین ۳۲۰ گرم نان است. امسال با افزایش نرخ خرید تضمینی گندم از هر کیلو‌گرم ۱۵ هزار تومان به ۱۷ هزارو ۵۰۰ تومان قطعا رقم یارانه پرداختی افزایشی خواهد بود؛ البته به شرط اینکه قیمت نان سنتی تغییری نکند. دولت می‌گوید که برای تضمین امنیت غذایی باید یارانه نان را تأمین کند به‌ویژه اینکه با توجه به نرخ تورم و سطح درآمد مردم، قدرت جامعه در تأمین معاش خود پایین آمده است.

یک مسئولیت مهم

در سال ۱۳۸۸ خورشیدی، مدیرعامل وقت شرکت بازرگانی دولتی ایران با اعلام اینکه قیمت رسمی نان با نظر استانداری‌ها تعیین می‌شود، گفت که بر‌اساس تفاهم‌نامه‌ای که اوایل مرداد امسال (۱۳۸۸) میان سازمان‌های بازرگانی و استانداری‌ها انجام شده است، از این تاریخ مسئولیت تعیین قیمت نان و نظارت بر آن و نیز محاسبه جرایم، به صورت مستقیم زیر نظر استانداری‌ها انجام می‌شود. شرکت بازرگانی دولتی ایران درباره تعیین قیمت نان مسئولیتی ندارد و فقط عهده‌دار توزیع سهمیه آرد است. دوشنبه، ۱۵ مرداد ۱۴۰۳، مدیر بازرسی و نظارت بر کالا‌های اساسی سازمان جهاد کشاورزی قزوین از افزایش ۲۵‌درصدی قیمت نان از دوشنبه ۱۵ مرداد در سراسر استان خبر داد. در ادامه مهدی جعفری، معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان جنوبی، عصر دوشنبه ۱۵ مرداد در کارگروه ساماندهی گندم، آرد و نان این استان که با محوریت آنالیز قیمت نان برگزار شد، گفت: اصلاح قیمت نان تا سقف ۲۵ درصد نرخ فعلی در بیش از ۱۰ استان کشور در دستور کار است. او با بیان اینکه اصلاح قیمت نا‌ن از اواخر سال گذشته در دستور کار بود، گفت: قیمت کارشناسی نان بر‌اساس آنالیز‌ها تعیین شده است که در این استان هم بعد از تأیید وزارت کشور اجرا می‌شود.

نان گران می‌شود؟

افزایش اجاره‌بها، حقوق و دستمزد و... صحبتی است که نانوایان به عنوان دلیل اصلاح قیمت‌ها عنوان می‌کنند. در این راستا نانوایان در چند ماه قبل جلسات متعددی با اتاق اصناف ایران داشتند. رحمت‌الله نوروزی، نماینده مجلس شورای اسلامی، از موافقان اصلاح قیمت نان است، به دلیل دورریزی‌هایی که در این بخش از مواد غذایی اتفاق می‌افتد. البته او اشاره می‌کند که کیفیت نان نیز دلیل دیگری بر هرز‌رفتن منابع مالی کشور در این بخش است. قیمت نان به دلیل حساسیت‌هایی که به دنبال دارد، از سوی استانداری‌ها پیشنهاد و در نهایت باید به تأیید وزارت کشور برسد. با پیگیری‌های «شرق» از نهاد‌های گوناگون، محمد علی‌مهری، معاون امور اقتصادی استانداری تهران، در پاسخ به این پرسش که آیا نرخ نان قرار است در تهران تغییر کند، به «شرق» گفت: هنوز درباره اصلاح قیمت نان در استان تهران در این استانداری تصمیم‌گیری نشده است.

بیشتر بخوانید: قیمت مصوب نان چقدر است؟

او در پاسخ به این پرسش که شنیده‌ها حاکی است این افزایش قیمت برای تهران ۴۰ درصد و برای شهرستان‌ها ۲۵ درصد است، صحت دارد یا خیر، گفت: نه رد می‌کنم و نه تأیید. در ادامه «شرق» به سراغ مهدی جعفری، معاون امور اقتصادی استاندار خراسان جنوبی، رفت تا درباره، چون و‌چرای افزایش قیمت نان در ۱۰ استانی که در خبر او آمده بود، جویای موضوع شود. جعفری ضمن رد این خبر، به «شرق» گفت: اعلام افزایش ۲۵‌درصدی نرخ نان در ۱۰ استان از قول بنده صحت ندارد و برداشت اشتباه خبرنگار بوده است. او افزود: معاون امور اقتصادی یک استانداری در جایگاهی نیست که برای استان‌های دیگر تصمیم‌گیری کند. معاون امور اقتصادی استاندار خراسان جنوبی اصلاح کرد: در این جلسه عنوان کردم اتحادیه نانوایان این استان درخواست اصلاح قیمت را داشتند.

این معاونت در پاسخ به درخواست آن‌ها عنوان کرد موضوع بررسی می‌شود. در ادامه با بررسی‌های انجام‌شده مشخص شد قیمت نان در استان خراسان جنوبی از ۱۰ استان پیرامونی این استان پایین‌تر است. در‌واقع این مسئله در آن جلسه اعلام شد که خبر به گونه‌ای دیگر تنظیم شد. او درباره احتمال افزایش ۲۵‌درصدی نرخ نان در این استان، اظهار کرد: این درصد عددی است که اتحادیه نانوایان این استان درخواست کرده‌اند و ما موضوع را به وزارت کشور ارسال کرده‌ایم و منتظر پاسخ آن‌ها هستیم. جعفری در پایان گفت: استانداری‌ها در جایگاه تعیین و تغییر نرخ نان نیستند، فقط پیشنهاد می‌دهند و تصمیم‌گیری در وزارت کشور انجام می‌شود؛ اینکه ضرورت بر تغییر نرخ‌ها است یا خیر و این عدد باید چقدر باشد. لازم به یادآوری است، چنانچه نرخ نان افزایش پیدا کند، شامل سهم دولت در تأمین گندم و آرد یارانه‌ای نبوده و بنا‌بر گفته مسئولان اداره غلات، قرار هم نیست تا آینده‌ای نزدیک تغییر قیمتی در این حوزه رخ دهد. تغییر قیمت فقط مربوط به هزینه‌کرد نانوایان خواهد بود.