نقشه شکست خورده بایدن درباره برنامه هسته‌ای ایران/آیا اسرائیل محاسبات خاورمیانه را تغییر داد؟

اقتصاد۲۴-فارن افرز با انتشار یادداشتی مدعی شد: «وقتی صحبت از ظرفیت ایران برای عبور از آستانه گریز هسته‌ای به میان می‌آید، عقل متعارف در غرب به طور کلی بر این باور (ادعایی) است که تهران در آستانه گریز هسته‌ای قرار دارد و همچنین دارای توانایی تولید و ساخت سلاح است، اما این کار را نمی‌کند. وضعیت آستانه از منظر تئوری بدین معناست که اهرمی که داشتن یک بازدارنده هسته‌ای به همراه دارد، تهران داشته باشد. با توجه به این باور که ایران این اهرم را در اولویت قرار داده، تحلیلگرانی که به دنبال تعیین محاسبات استراتژیک این کشور در درگیری رو به گسترش تهران با تل‌آویو و واشنگتن هستند، تمایل دارند تا بر چگونگی واکنش تلافی جویانه با استفاده از سلاح‌های سنتی مانند موشک‌های بالستیک تمرکز کنند. با این حال این گروه از کارشناسان نباید پتانسیل و پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران را نادیده بگیرند.»

برگ برنده ایران

فارن افرز در ادامه یادداشت ادعای‌اش آورد، «در حال حاضر شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد بی‌ثباتی منطقه‌ای ناشی از رویارویی اسرائیل با حماس، موجب شده تا ایران پیشرفت برنامه هسته‌ای خود را در اولویت قرار دهد. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در فوریه به برخی مواضع مقام‌های تهران درباره بازتعریف دکترین هسته‌ای اشاره کرد و مدعی شد، مقام‌های ایرانی تاکید دارند (ادعایی) که همه چیز برای ساخت بمب هسته‌ای را در اختیار دارند.

این عبارات صرفا مواضع لفظی نیست. مدیر اطلاعات ملی ایالات متحده در ماه ژوئیه به افزایش موضع گیری‌ها دراین باره اشاره کرد و مدعی شد که ایران در مسیر پیشرفت برنامه هسته‌ای قرار گرفته و به جایی رسیده که اگر بخواهد قادر است به یک قدرت هسته‌ای تبدیل شود. سپس در ماه اوت، گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادعا کرد که این نهاد پادامانی دیگر نمی‌تواند درباره برنامه هسته‌ای ایران اطلاعات شفافی را داشته باشد. این نشریه در بخش دیگر یادداشت ادعایی‌اش آورد، ایران در مسیر رویارویی پرهزینه با اسرائیل و ایالات متحده رویکرد محتاطانه‌ای دارد. با این همه اگر فعل و انفعال‌های تحریک آمیز اسرائیل در ارتباط با مقاومت و متحدان تهران در منطقه افزایش یابد، آن زمان عبور از تسلیحات متعارف جذاب‌تر خواهد شد.

اکتبر ۲۰۰۳، رهبری ایران طی فتوایی داشتن سلاح‌های هسته‌ای را حرام اعلام کردند. در طول دو دهه بعد نیز مقام‌های ایران بار‌ها بر این ممنوعیت تاکید داشتند. به عنوان نمونه نمایندگان ایران در مذاکره با آژانس بار‌ها در این باره رایزنی کردند. با این حال این موضوع به معنای عدم پیشرفت در برنامه هسته‌ای ایران نیست. این موضع گیری ایشان نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران حق پیشرفت فناوری هسته‌ای را داراست و می‌خواهد از این قابلیت در مسیر صلح آمیز استفاده کند. این موضع گیری در صحنه جهانی، به ویژه در میان کشور‌های غیرغربی خارج از خاورمیانه مانند هند، مورد استقبال قرار گرفته است

بیشتر بخوانید:دستور بایدن به شورای امنیت آمریکا در مورد ایران

از منظر این گروه از بازیگران، برنامه هسته‌ای پیشرفته ایران در قیاس با قیمت‌های بالاتر انرژی و محدودیت‌های تجاری ایجاد شده توسط تحریم‌های ایالات متحده علیه این کشور کم هزینه‌تر است. تهران با استناد به شرارت‌های ایالات متحده و با حمایت پکن و مسکو، توانسته حمایت چنین کشور‌هایی را به دست آورد. در همین راستا شاهدیم که طی یک سال و نیم گذشته، تهران به عضویت سازمان همکاری شانگ‌های و ائتلاف اقتصادی بریکس درآمد، این کشور توافقنامه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا منعقد کرده و در نوامبر گذشته، حتی ریاست نشست سالانه حقوق بشر سازمان ملل را بر عهده داشته است.»

اسرائیل محاسبات خاورمیانه را تغییر داد؟

فارن افرز در ادامه مدعی است، «محاسبات اساسی پشت استراتژی هسته‌ای ایران پس از ۷ اکتبر به سرعت تغییر کرد. محور مقاومت که سال‌ها از حمایت ایران در عراق، لبنان، سوریه و یمن برخوردار بودند رویاروی اسرائیل قرار گرفت. حال اگر اسرائیل بمباران تحت کنترل این گروه‌ها، چون حزب‌الله را ادامه دهد، آن زمان تهران ممکن است موضع‌گیری متفاوتی اتخاذ کند. پیشتر، اسرائیل دانشمندان هسته‌ای ایران را ترور و علیه سیستم‌های تسلیحاتی و صنعتی ایران دست به اقدامات خرابکارانه می‌زد.

اسرائیل اخیرا اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس را در تهران و سیدحسن نصرالله، رهبر حزب‌الله را ترور کرد. چنین فعل و انفعال‌هایی علیه رهبران مقاومت و جریان مقاومت، موجب شده تا رویکرد تهران در ارتباط با غرب نیز تغییر کند، فارغ از این که چهره‌ای میانه رو، چون مسعود پزشکیان به عنوان رئیس دولت برگزیده شده است. پزشکیان اول اکتبر در ارتباط با حمله موشکی ایران به اسرائیل گفت که این حمله تنها ذره‌ای از قدرت ایران را نشان می‌دهد. او دو روز بعد تاکید کرد که پاسخ بعدی ایران به اسرائیل و ایالات متحده کوبنده‌تر خواهد بود.

در شرایط کنونی، چین و روسیه در قامت بزرگترین حامیان ایران احتمالاً از عدم اطمینان ادعایی که ایران درباب برنامه هسته‌ای‌اش به سیستم جهانی تزریق خواهد کرد، سود خواهند برد. همزمان بازیگرانی، چون هند به عنوان شرکای قدرتمند تهران نیز در باب تغییر احتمالی استراتژی هسته‌ای ایران سکوت اختیار کردند، زیرا همچنان به نفت و گاز تهران وابسته هستند. 

بیشتر بخوانید:بازداشت ۲ اسرائیلی به اتهام همکاری با ایران

به غیر از اسرائیل، کشور‌های عرب حاشیه خلیج فارس، اروپا و ایالات متحده، بخش‌های عمده‌ای از جهان نیز ممکن است چندان به پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران توجه نکنند. پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران در داخل نیز حامیان زیادی دارد. براساس اطلاعات نظرسنجی که بهار امسال توسط شرکت تحقیقاتی ایران پول انجام شد، تقریباً ۷۰ درصد از پاسخ دهندگان ایرانی از تغییر دکترین هسته‌ای ایران حمایت کردند. این نظرسنجی نشان داد که درصد پاسخ دهندگانی که گفته‌اند به شدت با این بیانیه موافق هستند، مستقیماً پس از حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق در اول آوریل، از ۴۰ به ۴۸ درصد افزایش یافته است.»

فارن افرز در بخش دیگری از یادداشت ادعایی‌اش آورد، «ماجراجویی‌های روسیه در اوکراین نیز ارتباط مستقیمی با پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران دارد. مسکو برای تلاش‌های جنگی خود به طور فزاینده‌ای (ادعایی) به موشک‌ها و پهپاد‌های تولید ایران وابسته است. بلومبرگ و گاردین با انتشار گزارش‌هایی مدعی شدند که جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده و کایر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، در جریان دیدارشان در واشنگتن در اواسط سپتامبر در باب روابط نزدیک تهران و مسکو و احتمال این که روسیه فن‌آوری‌های هسته‌ای را در اختیار ایران قرار دهد، ابراز نگرانی کردند. در شرایط کنونی تلاش‌های ایالات متحده برای متوقف کردن ایران در مسیر پیشرفت هسته‌ای با اعمال تحریم‌ها و میانجی‌گری در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ - و همچنین ترور دانشمندان توسط اسرائیل و خرابکاری در تأسیسات – نتوانسته این فرایند را متوقف کند.

از همین رو اگر اسرائیل به تهدید خود مبنی بر پاسخ احتمالی ادعایی به حمله موشکی اخیر ایران عمل کند، بعید است بتواند در این مسیر مانعی ایجاد کند. در عوض این احتمال وجود دارد که ایران دکترین هسته‌ای‌اش را تغییر دهد.» به ادعای فارن افرز، «سال گذشته، ایران غنی‌سازی اورانیوم خود را افزایش داد. در ماه ژوئیه، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده مدعی شد که چارچوب زمانی که تهران برای تولید مواد شکافت‌پذیر لازم برای برای گریز هسته‌ای نیاز دارد، به میزان یک یا دو هفته کاهش یافته است.»