کدام بازیگران مرد بعد از انقلاب به سینما بازگشتند؟

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: پس از انقلاب ۱۳۵۷، بسیاری از بازیگران مرد سینمای ایران مانند همتایان زن خود با تغییرات و محدودیت‌های جدید روبرو شدند. برخی از آنان به دلیل شرایط جدید از سینما کناره‌گیری کردند، اما تعدادی دیگر توانستند به فعالیت خود ادامه دهند و در سینمای پس از انقلاب نیز حضور داشته باشند. در ادامه به برخی از بازیگران برجسته مرد که پس از انقلاب به سینما بازگشتند، اشاره می‌کنم:

۱. جمشید مشایخی

جمشید مشایخی متولد ۶ آذر ۱۳۱۳ در تهران است. او سال ۱۳۳۶ به استخدام اداره تازه تأسیس هنر‌های دراماتیک درآمد و به عنوان بازیگر کار خود را در برنامه نمایشی کانال سوم غیر دولتی آغاز کرد و با ایفای نقش در فیلم کوتاه «جلد مار» هژیر داریوش به همراه فخری خوروش جلوی دوربین رفت. در واقع کار حرفه‌ای خود را از سال ۱۳۴۹ به طور رسمی شروع کرد و پیش از انقلاب در فیلم‌ها و تئاتر‌های متعددی بازی کرده بود. او پس از انقلاب نیز به فعالیت هنری خود ادامه داد و در فیلم‌ها و سریال‌های متعددی ظاهر شد. از جمله مهم‌ترین کار‌های او پس از انقلاب می‌توان به «کمال‌الملک»، «روز واقعه» و سریال «هزاردستان» به کارگردانی علی حاتمی اشاره کرد.

۲. عزت الله انتظامی

عزت الله انتظامی در سال ۱۳۰۳، در محله سنگلج تهران متولد شد. در سال ۱۳۲۶ وارد عرصه هنر گردید و با اندک دست مایه‌های هنر نمایش و تئاتر به آلمان سفر کرد و در شهر هانوفر آلمان وارد یک مدرسه شبانه آموزش سینما و تئاتر گردید. انتظامی با گذراندن دوره‌های آموزشی تئاتر به ایران بازگشت و به دلیل فضای نامناسب سینمای ایران از نظر اخلاقی، به کار دوبله فیلم، اجرای نمایش و حضور در تلویزیون روی آورد. او پیش از انقلاب در فیلم‌های مهمی همچون «گاو» و «آقای هالو» به کارگردانی داریوش مهرجویی بازی کرده بود و پس از انقلاب نیز فعالیت خود را ادامه داد و در فیلم‌های برجسته‌ای، چون «اجاره‌نشین‌ها»، «روز فرشته»، «خانه‌ای روی آب» به کارگردانی بهمن فرمان‌آرا حضور داشت. انتظامی با سبک بازیگری خاص خود توانست نقش‌های به‌یادماندنی بسیاری در سینمای ایران خلق کند.

۳. محمدعلی کشاورز

محمدعلی کشاورز متولد ۲۶ فروردین ۱۳۰۹ در شهر اصفهان محله سیچان (سیچون) بود و اصلاتاً از ارامنۀ گرجستان بود. او فارغ التحصیل هنرستان هنرپیشگی تهران و دانشکده هنر‌های دراماتیک بوده و فعالیت هنری خود را از سال ۱۳۳۹ با حضور در نمایش «ویولن ساز کره مونا» آغاز کرد. در سال ۱۳۴۷ به تلویزیون رفت و کارگردانی هنری قسمت‌هایی از سریال «خانه قمرخانم» را به عهده گرفت. کشاورز پس از انقلاب نیز به فعالیت هنری خود ادامه داد. او در سریال‌های تلویزیونی معروفی همچون «هزاردستان» و «پدرسالار» به ایفای نقش پرداخت و همچنین در فیلم‌های سینمایی نظیر «دلشدگان» و «مادر» بازی کرد و به‌عنوان یکی از چهره‌های ماندگار سینمای ایران باقی ماند.

۴. داوود رشیدی

داوود رشیدی متولد ۲۵ تیر ۱۳۱۲ از یک خاندان اصیل مازندرانی در تهران بود. او فارغ التحصیل کنسرواترا ژنو در رشته کارگردانی و بازیگری تئاتر و لیسانس حقوق سیاسی از دانشگاه ژنو است. رشیدی در سال ۱۳۴۳ به تهران آمد و در اداره تئاتر آن زمان وابسته به وزارت فرهنگ و هنر استخدام شد. سپس گروه تئاتر امروز را پایه گذاری نمود، که هنرپیشگانی مانند:پرویز فنی زاده، داریوش فرهنگ، مهدی هاشمی، فهیمه راستکار، سیاوش طهمورث، مرضیه برومند، سوسن تسلیمی، به عضویت در این گروه درآمدند. رشیدی از سال ۱۳۵۰ با فیلم سینمایی «فرار از تله» وارد عرصه بازیگری سینما گردید و علاوه بر بازیگری و کارگردانی در سینما، تلویزیون و تئاتر به تهیه کنندگی سینما نیز روی آورد.

داوود رشیدی از بازیگران و کارگردانان بزرگ سینما و تئاتر بود که قبل از انقلاب در فیلم‌هایی مانند «فرار از تله» و «شیلات» بازی کرده بود و پس از انقلاب نیز به فعالیت خود ادامه داد و در فیلم‌ها و سریال‌های بسیاری از جمله «هزاردستان»، «کمال‌الملک»، «ولایت عشق»، «امام علی» و «گل پامچال» نقش‌آفرینی کرد.

۵. علی نصیریان

علی نصیریان ۱۵ بهمن ماه سال ۱۳۱۳ در میدان شاهپور، کوچه مهدی‌خانی و در خانواده‌ای متوسط به دنیا آمد. او در سال ۱۳۳۵ اولین نمایشنامه زندگی‌اش را نوشت و در همین سال در اداره هنر‌های دراماتیک وزارت فرهنگ استخدام می‌شود. سال ۱۳۳۶ فهیمه راستکار، او را با شاهین سرکیسیان آشنا می‌کند که نقطه عطفی در زندگی هنری او می‌شود. در سال ۱۳۵۹ در اولین پروژه تلویزیونی بزرگ بعد از انقلاب، یعنی سریال هزار دستان بازی می‌کند. تا قبل از انقلاب فقط در هفت فیلم سینمایی بازی کرده بود که همگی به موج نو و روشنفکرانه معروف بودند.

علی نصیریان یکی از پیشگامان تئاتر و سینمای ایران بود که قبل از انقلاب در فیلم‌های ماندگاری همچون «گاو» و «آقای هالو» حضور داشت. او پس از انقلاب نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین چهره‌های هنری ایران به کار خود ادامه داد و در فیلم‌ها و سریال‌های زیادی بازی کرد. از جمله مهم‌ترین آثار او پس از انقلاب می‌توان به فیلم «بوی پیراهن یوسف» و سریال «میوه ممنوعه» اشاره کرد.

۶. ایرج قادری

ایرج قادری متولد ۲۸ فروردین ۱۳۱۳ است و در سال ۱۳۴۱ شرکت سینمایی «پانوراما» را به همراه موسی افشار تأسیس کرد. او فعالیت خود را پس از انقلاب با ساخت فیلم‌های: برزخی‌ها (۱۳۶۰)، دادا (۱۳۶۱) و تاراج (۱۳۶۳) ادامه داد. بعد از این فیلم به علت ممنوع‌الفعالیت بودن تا اوایل دهه ۷۰ فیلمی نساخت و با درام جنایی «می‌خواهم زنده بمانم» فیلمنامه‌ای از رسول صدرعاملی و براساس داستان زندگی پدرام تجریشی فعالیت خود را دوباره آغاز کرد. قادری در طول دوران بازیگری خود در ۷۱ فیلم به ایفای نقش پرداخت که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به «شاهرگ»، «رفیق»، «پلنگ در شب»، «سینه‌چاک»، «میعادگاه خشم» و «توبه» اشاره کرد. او همچنین پس از انقلاب فیلم‌هایی هم، چون «نابخشوده»، «پنجه در خاک»، «طوطیا»، «شهرت»، «سام و نرگس»، «چشمان سیاه»، «آکواریوم»، «محاکمه»، «پاتو زمین نذار» و «شبکه» را کارگردانی کرد. ایرج قادری در سام و نرگس محمدرضا گلزار را به سینمای ایران معرفی کرد. او همچنین قرار بود در اولین فعالیت تلویزیونی خود ستایش را با فیلم‌نامه‌ای از سعید مطلبی جلوی دوربین ببرد که بیماری این فرصت را از او گرفت و در اختیار سعید مطلبی قرار داد.

۷. مرتضی احمدی

مرتضی احمدی در چهار عرصه «سینما، تلویزیون، رادیو و تئاتر» فعالیت داشت و با تلاش فراوان موفق شد در تمام این زمینه‌ها به موفقیت دست یابد. او در بازیگری صاحب سبک بود و در هنر دوبلاژ گوینده‌ای با یک صدای خاص و منحصربه‌فرد محسوب می‌شد. در نگارش کتاب‌هایش نیز نویسنده‌ای برجسته می‌شد. در هنر آواز و موسیقی نیز یکی از معدود خوانندگان سبک بیات تهران بود، به‌علاوه اینکه نام و صدایش در زمره انگشت‌شمار پیش‌پرده خوانان قدیم برده می‌شد.

احمدی در اوایل پاییز سال ۱۳۲۲ در تئاتر فرهنگ برای اولین‌بار پیش پرده‌خوانی کرد و در نتیجه این فعالیت بازیگر تئاتر هم شد. احمدی در سال ۱۳۲۳ به رادیو تهران به کار کردن اشتغال گزید، تا برنامه‌های کمدی اجرا کند. او برنامه‌های موفق و پر مخاطبی را در رادیو اجرا کرد و به پاس یک عمر فعالیت هنری توسط هنرمندانی هم‌چون سعید پورصمیمی، بهزاد فراهانی و بهرام بیضایی مورد تمجید قرار گرفت. مرتضی احمدی در دوران فعالیت هنری خود در بیش از ۷۰ فیلم و سریال به ایفای نقش پرداخت. بابا شمل و قلندر (علی حاتمی)، مردی که زیاد می‌دانست و اتوبوس (یدالله صمدی)، معما و مأموریت (حسین زندباف) و خانه خلوت ساخته مهدی صباغ‌زاده تنها بخشی از کارنامه پربار کاری احمدی در زمینه بازیگری را تشکیل می‌دهند. مرتضی احمدی به‌عنوان صداپیشه در مجموعه تلویزیونی شکرستان حضور پیدا کرد و این پروژه که آخرین برگ کارنامه هنری او بود به اثری ماندگار تبدیل شد.

۸. فرامرز قریبیان

قریبیان تحصیل در رشته بازیگری را در مدرسه ویژوال آرت آمریکا نیمه کاره رها کرد و فعالیت سینمایی‌اش را با دستیاری کارگردان و ایفای نقش کوتاهی در فیلم بیگانه بیا ساخته مسعود کیمیایی در سال ۱۳۴۷ آغاز کرد. او سال ۱۳۵۱ در دو اثر با کیمیایی همکاری کرد. او در خاک که براساس رمان محمود دولت آبادی نوشته شده به ایفای نقش پرداخت و در گوزن‌ها همبازی بهروز وثوقی شد. غزل در سال ۱۳۵۵ سومین همکاری او با مسعود کیمیایی بود.

قریبیان پس از انقلاب به غیر از بازیگری در زمینه کارگردانی نیز فعالیت داشت و در سال ۱۳۶۵ کارگردانی را با فیلم جدال در تاسوکی آغاز کرد و در سال ۱۳۶۶ در فیلم ترن به کارگردانی امیر قویدل ایفای نقش کرد و توانست از ششمین دوره جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را دریافت کند. قریبیان در سال ۱۳۷۱ برای بازی در فیلم بندر مه آلود ساخته امیر قویدل برای دومین بار سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد را دریافت کرد. قریبیان در سال ۱۳۷۸ توانایی‌های خود در کارگردانی را با فیلم چشمهایش ثابت کرد. فیلمی که با نگاه به داستان داش آکل نوشته صادق هدایت ساخته شده بود. او سومین سیمرغ بلورین کارنامه کاری‌اش را در هجدهمین دوره جشنواره فیلم فجر برای بازی در فیلم مرد بارانی به کارگردانی ابوالحسن داوودی به‌دست آورد. قریبیان در بهمن ماه ۹۸ پس از بازی در فیلم خروج از دنیای بازیگری خداحافظی کرد.

۹. جمشید هاشم پور

اولین فیلمی که جمشید هاشم‌پور در آن به ایفای نقش پرداخت، «جهنم سفید» به کارگردانی ساموئل خاچیکیان بود. سپس در فیلم‌های «جنجال پول» ساخته پرویز خطیبی و ایوالله به کارگردانی منوچهر نوذری، قسمت (کارگردان امیر شروان) و عشقی‌ها (کارگردان جمشید شیبانی) بازی کرد. آخرین فیلم او قبل از انقلاب ۱۳۵۷، «خوشگلترین زن عالم» به کارگردانی قدرت‌الله احسانی بود. پس از آن برای مدتی سینما را رها کرد. 

هاشم‎پور بعد از انقلاب در سال ۱۳۶۱ به دعوت مسعود کیمیایی برای بازی در «فیلم خط قرمز» دوباره به سینما بازگشت. بازی او در نقش «زینال بندری» در فیلم تاراج ساخته ایرج قادری بود که جمشید هاشم‌پور (آریا) را با سرِ تراشیده میان مردم مطرح کرد؛ تا جایی که تیپ قهرمان سرتراشیده تا سال‌ها مخاطبان بسیاری را روانه سینما‌ها می‌کرد. او ستاره سینمای ایران در دهه هفتاد بود. هاشم پور در دهه ۱۳۶۰ و اوایل دهه ۱۳۷۰ درکنار بازی در فیلم‌های اکشن و حادثه‌ای، بازی در نقش‌های دیگر را نیز امتحان کرد. بازی در فیلم‌هایی نظیر: روز باشکوه ساخته کیانوش عیاری، مادر علی حاتمی، پرده آخر واروژ کریم مسیحی، عشق و مرگ محمدرضا اعلامی و دلشدگان ساخته علی حاتمی. هاشم‌پور پس از دریافت دیپلم افتخار از هفدهمین دوره جشنواره فیلم فجر برای بازی در فیلم هیوا ساخته رسول ملاقلی پور گزیده‌کار شد و کمتر در سینما حضور پیدا کرد.

هاشم‌پور از معدود چهره‌هایی است که هیچ‌گاه فعالیت تئاتر نداشته است. او به غیر از مسافری از ری ساخته داوود میرباقری که ابتدا قرار بود فیلم سینمایی باشد، هرگز در سریال‌های تلویزیونی نیز حاضر نشده است. البته او تجربه بازی در دو سریال نمایش خانگی شهرزاد و آقازاده را در کارنامه خود دارد. هاشم‌پور به تمرین قبل از اجرا اعتقاد ندارد. همین موضوع سبب شد میرباقری برای بازی در نقش مختار هاشم پور را کنار بگذارد.

۱۰. سعید راد

سعید راد از سال ۱۳۴۷ به فعالیت در سینما پرداخت. در سال ۱۳۵۰، با بازی در فیلم فاتحین صحرا بازیگری را آغاز کرد. «خداحافظ رفیق» و «تنگنا» به کارگردانی امیر نادری، «کافر» ساخته فریدون گله، «صبح روز چهارم» ساخته کامران شیردل، «صادق کرده» ناصر تقوایی، «سفر سنگ» و «خط قرمز» به کارگردانی مسعود کیمیایی، «دادشاه» ساخته حبیب کاووش و «عقاب‌ها» ساخته ماندگار ساموئل خاچیکیان از جمله برترین آثاری است که راد تا قبل از خروج از ایران در آن‌ها به ایفای نقش پرداخت.

سعید راد پس از اینکه در اواسط دهه ۱۳۶۰ ممنوع التصویر شد، ایران را ترک کرد و در سال ۱۳۷۸ پس از سال‌ها دوری از سینما به وطن خود بازگشت و در دوئل به کارگردانی احمدرضا درویش به ایفای نقش پرداخت. «پروانگی»، «چ»، «پایان خدمت» و «عشق و جنون» از دیگر آثار سینمایی سعید راد پس از بازگشت به ایران است. او همچنین در سریال‌های در «چشم باد»، «سرزمین کهن» و «دل» نیز به ایفای نقش پرداخته است. راد برای بازی در فیلم گیرنده برنده دیپلم افتخار بهترین بازیگر مرد از بخش نگاه نو سی و یکمین جشنواره فیلم فجر شد.

۱۱. محمدعلی فردین

محمدعلی فردین، متولد ۱۵ بهمن ۱۳۰۹ در تهران، بازیگر و کشتی‌گیر بود. در سال ۱۳۳۸، وقتی ۲۹ سال داشت، هنگامی که برای تماشای یک فیلم به سینما رفته بود، از سوی دکتر اسماعیل کوشان، کارگردان و بازیگر، برای بازی در سینما دعوت شد. به این ترتیب، محمدعلی فردین در فیلم «چشمه آب حیات» در سال ۱۳۳۸ به عنوان بازیگر جلوی دوربین قرار گرفت. در سال ۱۳۳۹، با فیلم «فردا روشن است» و سال ۱۳۴۰ با فیلم «فریاد نیمه شب»، چهره محمدعلی فردین در صنعت سینما شناخته شد. اما در سال ۱۳۴۴، فیلم «گنج قارون» چنان شهرتی برایش به ارمغان آورد که هنوز بسیاری از مردم او را با این فیلم به یاد می‌آورند. در سال ۱۳۴۷، در سن ۳۸ سالگی، محمدعلی فردین با کارگردانی و بازی در سریال به‌یادماندنی «سلطان قلب‌ها» بسیار درخشید و از طرف مردم لقب «سلطان قلب‌ها» را دریافت کرد. در سال ۱۳۵۷، قبل از انقلاب اسلامی، محمدعلی فردین به عنوان بازیگر و کارگردان، فیلم «بر فراز آسمان‌ها» را ساخت. این فیلم در آن زمان منتشر شد و موفقیت قابل توجهی کسب کرد.

بعد از انقلاب، در سال ۱۳۶۱، محمدعلی فردین برای آخرین بار در فیلم «برزخی‌ها» به کارگردانی ایرج قادری، در کنار ناصر ملک مطیعی بازی کرد. بعد از انقلاب، محمدعلی فردین به دادگاه فراخوانده شد و از فعالیت در حوزه بازیگری منع شد. احمد نجفی، بازیگر، ادعا کرده است که بعد‌ها اجازه بازگشت فردین به فعالیت هنری از مراجع قم گرفته شد، اما محسن مخملباف این اجازه‌نامه را پاره کرد و اعلام کرد که اجازه نمی‌دهد فردی مانند فردین در صنعت سینمای ایران فعالیت کند.