برنامه دولت چهاردهم برای طرح کالابرگ چیست؟

اقتصاد۲۴-فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت چهاردهم در تازه‌ترین اظهارات خود به اهمیت فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای اجرای طرح کالابرگ الکترونیک تأکید کرد و گفت: هر طرحی که بخواهد به مرحله اجرا برسد، نیازمند زیرساخت‌های مناسب است و این اقدامات زیرساختی باید ابتدا انجام شوند تا اجرای طرح ممکن شود

مهاجرانی با اشاره به محدودیت‌های موجود در زمینه منابع و زیرساخت‌های طرح کالابرگ الکترونیک اظهار داشت: دولت از تمامی راهبرد‌های ممکن استفاده خواهد کرد تا مطمئن شود معیشت اقشار کم‌درآمد تحت تأثیر قرار نخواهد گرفت. 
او همچنین افزود: در صورت فراهم شدن شرایط و زیرساخت‌های لازم، طرح کالابرگ الکترونیکی به اجرا در خواهد آمد و هدف اصلی دولت، جلوگیری از ایجاد مشکلات معیشتی برای مردم است.

طرح کالابرگ الکترونیکی، جایگزین یارانه نقدی

با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، دولت تصمیم گرفت که برای جبران فشار‌های معیشتی به خانوار‌های کم‌درآمد، یارانه نقدی پرداخت کند. این تصمیم با مخالفت‌هایی از جانب مجلس مواجه شد که در پی اجرای طرح کالابرگ بودند؛ طرحی که قرار بود کالا‌های اساسی به قیمت سال ۱۴۰۰ در اختیار مردم قرار گیرد. اما به دلیل کمبود منابع و عدم تمایل کافی در هیأت دولت، اجرای این طرح متوقف شد.

در ادامه، رئیس سازمان برنامه و بودجه در سال ۱۴۰۲ اعلام کرد که دولت به تأمین منابع لازم برای توزیع کالابرگ الکترونیکی اقدام کرده است و در این طرح، به خانوار‌ها این امکان داده می‌شود که بین دریافت یارانه نقدی یا کالا برگ الکترونیکی انتخاب کنند.

اجرای آزمایشی طرح کالابرگ الکترونیکی

طرح کالابرگ الکترونیکی از بهمن ماه ۱۴۰۲ به طور رسمی شروع شد. در این مرحله، طرح به صورت آزمایشی تحت عنوان «طرح فجرانه» اجرا گردید و ۱۱ قلم کالای اساسی از جمله برنج، روغن، ماکارونی، شیر، مرغ و تخم‌مرغ به خانوار‌ها ارائه شد. این طرح با هدف کاهش تأثیر منفی پرداخت یارانه‌های نقدی بر تورم، به جای پرداخت نقدی، کالا‌های ضروری مردم را تأمین می‌کرد. به گفته دولت، این شیوه می‌توانست از افزایش نقدینگی و تقاضای اضافی در بازار جلوگیری کرده و به کاهش تورم کمک کند.

روش‌های استفاده از کالابرگ الکترونیکی

مشمولان طرح کالابرگ الکترونیکی می‌توانستند از طریق نرم‌افزار مخصوص یا کد دستوری برای دریافت کالا استفاده کنند. سامانه «یار» به عنوان یک بستر دیجیتال برای این طرح معرفی شده بود و افراد می‌توانستند با نصب نرم‌افزار یا استفاده از کد دستوری به راحتی خرید‌های خود را انجام دهند. این طرح به خانوار‌ها این امکان را می‌داد که به جای دریافت یارانه نقدی، کالا‌های اساسی خود را تأمین کنند.

فروشگاه‌های طرف قرارداد با کالابرگ الکترونیکی

فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ مانند جانبو، هایپرفامیلی و دیلی‌مارکت از جمله فروشگاه‌هایی بودند که به سامانه کالابرگ الکترونیکی متصل شدند و کالا‌های اساسی مورد نیاز خانوار‌ها را ارائه می‌کردند. این فروشگاه‌ها با استفاده از نرم‌افزار جامع مدیریت فروشگاهی، کالا‌ها را به طور مستقیم از سامانه کالابرگ توزیع می‌کردند.

توقف اجرای طرح کالابرگ از چه زمانی بود؟

طرح کالابرگ الکترونیکی، که ابتدا برای ۷ دهک کم‌درآمد و متوسط جامعه به اجرا درآمد، از تیرماه ۱۴۰۳ به دلیل مشکلات منابع و زیرساخت‌ها باوجود استقبال از این طرح و تأثیر مثبت آن بر افزایش قدرت خرید اقشار کم‌درآمد، توسط دولت متوقف شد. 
به گفته سخنگوی سازمان هدفمندی یارانه‌ها، تاکنون هیچ دستور جدیدی در خصوص ادامه یا از سرگیری این طرح به سازمان هدفمندی یارانه‌ها ابلاغ نشده است. 

بیشتر بخوانید:آیا کالابرگ از چرخه یارانه کمک معیشتی حذف شد؟

در همین راستا، دولت چهاردهم با توجه به الزام قانونی اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی برای ۱۹ میلیون خانوار ایرانی، باید تصمیم‌گیری‌های لازم را برای ادامه آن اتخاذ کند.

چالش‌ها و موانع اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی

طرح کالابرگ الکترونیکی با چالش‌های متعددی مواجه بود که مهم‌ترین آنها محدودیت‌های زیرساختی و منابع مالی بودند. علاوه بر این، مشکلات اجرایی و فنی در مسیر عملیاتی کردن این طرح وجود داشت که موجب شد اجرای آن در مقیاس گسترده با تأخیر مواجه شود. 
برخی از کارشناسان اقتصادی معتقد بودند که اختصاص یارانه‌ها به کالا‌های خاص، ممکن است مشکلات جدیدی مانند ایجاد رانت و یا افزایش قیمت‌ها به‌دنبال داشته باشد.

مخالفان و موافقان طرح کالابرگ چه کسانی هستند؟

طرفداران طرح کالابرگ الکترونیکی عمدتاً شامل اقشار کم‌درآمد و برخی نمایندگان مجلس بودند که هدف آنها برای حمایت از این طرح، بهبود وضعیت معیشتی خانواده‌های کم‌درآمد و کاهش مشکلات ناشی از تورم بود. آنها معتقد بودند که این طرح می‌تواند یارانه‌ها را به طور هدفمندتر به دست نیازمندان واقعی برساند و از سوءاستفاده و هدررفت منابع جلوگیری کند. در مقابل، مخالفان این طرح به دلایل مختلفی از جمله احتمال ایجاد رانت، کمبود عرضه کالا‌های اساسی و محدودیت در انتخاب کالا‌ها انتقاد داشتند. برخی از اقتصاددانان و کارشناسان اقتصادی معتقد بودند که طرح کالابرگ می‌تواند منجر به افزایش مشکلات در بازار و کمبود کالا‌های اساسی شود.

دولت چهاردهم با توجه به قانون بودجه ۱۴۰۳، موظف است منابع حاصل از هدفمندسازی یارانه‌ها را برای اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی تخصیص دهد. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در سخنرانی‌های خود به اجرای عدالت اجتماعی در پرداخت یارانه‌ها اشاره کرده و گفت: احتمالا تغییراتی در نحوه اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی ایجاد خواهد شد.

طرح کالابرگ الکترونیکی یکی از برنامه‌های دولت برای حمایت از اقشار کم‌درآمد و کنترل تورم بود که با وجود استقبال مثبت در ابتدای اجرا، به دلایل مختلفی متوقف شد. پیشتر و در زمان اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی ۱۵۱ میلیون بسته غذایی از طریق ۲۱۱ هزار فروشگاه در سراسر کشور توزیع شده بود و اکنون باید منتظر ماند تا مشخص شود دولت جدید چگونه و با چه مکانیزمی این طرح را ادامه خواهد داد.