ایران در سحرگاه گرگ‌و‌میش هسته‌ای؛ ادعای تروئیکای اروپایی درباره مکانیسم ماشه و موافقت تهران برای همکاری بیشتر با آژانس

اقتصاد۲۴-در میانه تحولات خاورمیانه و در‌حالی‌که توجه‌ها به سوریه معطوف است، نماینده‌های انگلیس، آلمان و فرانسه در سازمان ملل در نامه‌ای به شورای امنیت که روز ششم دسامبر (۱۶ آذر) تنظیم شده است، از آمادگی خود برای فعال‌کردن مکانیسم ماشه به منظور بازگشت قطع‌نامه‌های شورای امنیت خبر دادند و مدعی شدند‌: «تهران باید برنامه هسته‌ای خود را کاهش دهد تا فضای سیاسی مساعد برای پیشرفت معنادار و یافتن راه‌حل از طریق مذاکره ایجاد کند». بنابر گزارش رویترز، این کشور‌ها توانایی انجام چنین اقداماتی را در ۱۸ اکتبر سال آینده، زمانی که قطع‌نامه ۲۲۳۱ سازمان ملل منقضی می‌شود، از دست خواهند داد.

 این قطع‌نامه توافق ایران با انگلیس، آلمان، فرانسه، ایالات متحده، روسیه و چین را که به موجب آن تحریم‌ها علیه ایران در ازای محدودیت‌هایی بر برنامه هسته‌ای این کشور لغو شد، تأیید می‌کند. به نوشته ایسنا، نمایندگان سه کشور اروپایی طرف برجام، در ادامه نامه خود با تکیه بر ادعا‌ها درباره ماهیت برنامه هسته‌ای ایران آورده‌اند: «ما بر عزم خود برای استفاده از همه ابزار‌های دیپلماتیک برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، از جمله استفاده از مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) در صورت لزوم تأکید می‌کنیم». به گفته کشور‌های اروپایی: «افزایش ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم در ایران هیچ توجیه غیر‌نظامی ندارد و تلاش می‌کنند با تهدید به فعال‌کردن مکانیسم ماشه، تهران را تحت فشار قرار دهند».

گفته می‌شود ارسال نامه مشترک ششم دسامبر پاریس، برلین و لندن به شورای امنیت، در واقع پاسخی به نامه‌های اخیر روسیه و ایران بود که خود آن نامه نیز در جواب یادداشت اول بریتانیا، آلمان و فرانسه در ۲۷ نوامبر (هفتم آذر) به این شورا (امنیت) محسوب می‌شود. روسیه و ایران نیز باز هم در این هفته نامه‌های بیشتری را در پاسخ ارسال کردند. امیر‌سعید ایروانی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد، روز دوم دسامبر (۱۲ آذر) در نامه‌ای به شورای امنیت از اروپایی‌ها خواست «سیاست ناکارآمد و شکست‌خورده فشار و تقابل خود را کنار بگذارند» و گفت: «باید دیپلماسی را بپذیرند و بر بازسازی اعتماد ضروری برای حل بن‌بست کنونی تمرکز کنند». واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه در سازمان ملل متحد، نیز در نامه روز سه‌شنبه خود اعلام کرد‌: «بریتانیا، آلمان و فرانسه حق ندارند به «بازگشت فوری» تحریم‌ها طبق ماده مکانیسم ماشه استناد کنند و پیشنهاد امکان استفاده از مکانیسم «بازگشت فوری تحریم‌ها» از سوی آنها غیرمسئولانه است». آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد هم روز سه‌شنبه گزارش دوسالانه خود را درباره اجرای قطع‌نامه ۲۰۱۵ به شورای امنیت ارائه کرد و هشدار داد که با توجه به وخامت اوضاع در سراسر خاورمیانه، «نیاز اساسی به راه‌حل صلح‌آمیز برای موضوع هسته‌ای ایران» وجود دارد.

ادعای رویترز: موافقیت ایران با درخواست افزایش اقدامات نظارتی در فردو

به دنبال ارسال نامه تروئیکای اروپایی عضو برجام و اعلام آمادگی برای فعال‌کردن مکانیسم ماشه، خبرگزاری رویترز به نقل از گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد: «ایران با درخواست آژانس برای افزایش اقدامات نظارتی در فردو موافقت کرد». در گزارش آژانس چنین قید شده: «با ایران درباره لزوم افزایش سرعت و شدت اقدامات نظارتی در تأسیسات فردو و تأسیسات ذخیره‌سازی مواد هسته‌ای در اصفهان گفت‌و‌گو کردیم». 

بیشتر بخوانید:ترامپ و برنامه هسته‌ای ایران؛ ۲ سناریوی مهم پیش روی ساکن جدید کاخ سفید

هم‌زمان با ادعای رویترز، لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال نیز نوشت: «چندین مقام تأیید کرده‌اند ایران واقعا با نظارت‌های بیشتر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای اطمینان از اینکه افزایش تولید ۶۰‌درصدی تهران منجر به انحراف مواد شکافت‌پذیر یا حرکت ناگهانی به سمت سطح تسلیحاتی نشود، موافقت کرده است». در این گزارش آمده‌: «از جمله این اقدامات، بازرسی‌های مکرر آژانس از سایت فردو و حضور چند بازرس بیشتر است. سایر تدابیر نظارتی بیشتر نیز لحاظ شده است». 

به نوشته انتخاب، وال‌استریت ژورنال در ادامه نوشته خود به یک نکته احتیاطی نیز اشاره کرد و آورد: «این نظارت‌های بیشتر، به ایران یک اهرم ساده می‌دهد تا در صورت مواجهه با قطع‌نامه محکومیت، تهدید به لغو این نظارت‌ها کند. اما لازم به ذکر است که چنین اقدامی نقض تعهدات اساسی پادمانی محسوب می‌شود، نه نقض برجام. بنابراین، این مسئله‌ای جدی‌تر خواهد بود».

غریب‌آبادی: تا زمان وجود تحریم‌ها، ایران نظارت‌های بیشتر را نمی‌پذیرد

درحالی رویترز و وال‌استریت ژورنال خبر از موافقت تهران با افزایش اقدامات نظارتی در فردو می‌دهند که کاظم غریب‌آبادی، معاون امور حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه، با انتشار پیامی در صفحه اجتماعی خود در شبکه ایکس، به‌صراحت عنوان کرد: «تا زمان وجود تحریم‌ها، ایران نظارت‌های بیشتر را نمی‌پذیرد». این دیپلمات ارشد ایران در واکنش به اظهارات اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و در ادامه نوشته توییتری خود تأکید کرد: «اینکه مدیرکل آژانس برای اولین بار به وجود سلاح‌های هسته‌ای در رژیم صهیونیستی اقرار کرده، موضوعی درخور توجه و مهم است. البته این اعتراف، وظیفه او و آژانس را بسیار سنگین می‌کند. صرف اقرار کفایت نمی‌کند؛ وی باید وجود چنین سلاح‌هایی را در دست این رژیم جنایتکار محکوم کند و خواهان نابودی آنها و همچنین الحاق این رژیم به معاهده عدم اشاعه شود».

 البته غریب‌آبادی ادعای گروسی مبنی‌بر احتمال اشاعه هسته‌ای (از سوی ایران) را یک موضع کاملا غیرحرفه‌ای و سیاسی توصیف و تأکید کرد: «مدیرکل آژانس نمی‌تواند برمبنای احتمالات و حدس و گمان‌ها و مانند مقامات سیاسی کشور‌هایی که انگیزه‌های سیاسی دارند، هرآنچه صلاح می‌داند، بر زبان بیاورد». معاون امور حقوقی و بین‌الملل دستگاه دیپلماسی در پایان پیام خود خاطرنشان کرده است: «ایران متعهد به تعهدات پادمانی خویش است و مادامی که تحریم‌های ظالمانه برقرار باشند، نظارت‌های بیشتری را که فراتر از تعهدات مقرر خود است، نمی‌پذیرد. از این‌رو، مدیرکل می‌تواند چنانچه در فرایند راستی‌آزمایی انحراف مواد هسته‌ای را مشاهده کرد، آن را مستندا گزارش کند، نه اینکه حدس و گمان‌های خود را رسانه‌ای کند».

 براساس این گزارش و به نوشته ایسنا، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در جریان سخنرانی اخیر خود در مراسم اهدای جایزه نوبل، با اشاره به تشدید تقابل بین ایران و رژیم اسرائیل، به بعد هسته‌ای نیز اشاره کرد و گفت: «در یک سو وجود فرض‌شده سلاح هسته‌ای مطرح است و در سوی دیگر خطر اشاعه سلاح‌های هسته‌ای». او همچنین بیان کرد: «سطح غنی‌سازی ایران به درجه‌ای رسیده که توجیه آن سخت است».

البته دوشنبه‌شب هفته گذشته، گروسی با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق)، نوشت: «امروز برای پیگیری دیدار اخیرمان در تهران با وزیر امور خارجه ایران تماس تلفنی داشتم». آن‌طور که مدیرکل آژانس بیان کرده: «گفت‌و‌گو‌های ضروری میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه دارد». لازم به ذکر است گروسی آبان‌ماه گذشته در چارچوب همکاری‌های فنی آژانس با ایران، راهی تهران شد و با وزیر امور خارجه، رئیس سازمان انرژی اتمی و رئیس‌جمهوری کشورمان دیدار کرد. او طی سخنانی در جریان آخرین نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ملاقات با مقام‌های ارشد ایران را سازنده توصیف و ابراز امیدواری کرد که تداوم گفت‌و‌گو‌ها به حل‌وفصل مسائل پادمانی کمک کند.

شکست گفت‌و‌گو‌های ژنو

تبادل نامه‌های ایران و روسیه در یک سو و تروئیکای اروپایی عضو برجام در سوی دیگر به شورای امنیت سازمان ملل درباره پرونده هسته‌ای کشورمان درحالی رخ می‌دهد که دیپلمات‌های اروپایی و ایرانی در اواخر ماه نوامبر با یکدیگر دیدار کردند تا بررسی کنند که آیا می‌توانند تنش‌های منطقه‌ای، از جمله تنش‌های پیرامون برنامه هسته‌ای تهران را پیش از بازگشت احتمالی دونالد ترامپ به کاخ سفید کاهش دهند یا خیر. اکنون به نظر می‌رسد افزایش شکاف ایران و قاره سبز در‌این‌باره می‌تواند به معنای شکست همان گفت‌و‌گو‌های ژنو در نظر گرفته شود. در همین راستا، وزارت امور خارجه آلمان اوایل هفته گذشته مدعی شد: «افزایش ذخیره اورانیوم غنی‌شده ایران تلاش‌های دیپلماتیک برای حل‌وفصل اختلافات بر سر برنامه هسته‌ای این کشور را بدتر می‌کند». این واکنش وزارت امور خارجه آلمان در واکنش به ادعای ششم دسامبر رافائل گروسی بود که ادعا کرد: «ظرفیت تولید اورانیوم غنی‌شده با خلوص ۶۰ درصد در ایران به طور چشمگیری افزایش یافته است».

به گفته مدیر کل آژانس: «تصمیم ایران برای تسریع تولید اورانیوم غنی‌سازی‌شده، پیامی واضح در پاسخ به انتقادات اخیر این آژانس است». او در ادامه بیان کرد: «این یک پیام است. این پیامی واضح در پاسخ به آن چیزی است که احساس می‌کنند فشار است». او پیش‌تر مدعی شده بود ظرفیت تولید اورانیوم غنی‌سازی‌شده ایران تا خلوص ۶۰ درصد «به‌طور چشمگیری در‌حال افزایش» است. رویترز نیز ادعا کرده بود ایران اورانیوم غنی‌سازی‌شده تا خلوص ۶۰ درصد را با نرخ حدود پنج تا هفت کیلوگرم در ماه تولید می‌کند.

در سوی دیگر، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش ششم دسامبر خود برای اعضای شورای حکام اعلام کرد که ایران فرایند گازدهی به سانتریفیوژ‌های پیشرفته موسوم به «آی‌آر۶» در تأسیسات هسته‌ای فردو را آغاز کرده است. به نوشته ایرنا، در این گزارش محرمانه که فراز‌هایی از آن به رسانه‌های غربی درز کرده، آمده است: «ایران دوم دسامبر (۱۲ آذر) به آژانس اطلاع داده است که قصد دارد به دو آبشار از سانتریفیوژ آی‌آر۶ که اورانیوم تا غنای ۶۰ درصد تولید می‌کند، اورانیوم غنی‌شده تا خلوص ۲۰ درصد تزریق کند؛ اقدامی که براساس این گزارش، ظرفیت غنی‌سازی تا خلوص ۶۰ درصد در ایران را به بیش از ۳۴ کیلوگرم در ماه افزایش خواهد داد. نرخ تولید ماهانه اورانیوم ۶۰ درصد در ایران در گزارش پیشین آژانس، ۴.۷ کیلوگرم بود». مدیر کل آژانس اتمی در ادامه اعلام کرد بازرسان این سازمان در پنجم دسامبر (۱۵ آذر) تزریق اورانیوم تا خلوص ۲۰ درصد به دو آبشار سانتریفیوژ آی‌آر۶ با هدف تولید اورانیوم تا غنای ۶۰ درصد را راستی‌آزمایی کردند. در همان روز، بازرسان آژانس اتمی همچنین تزریق اورانیوم پنج‌درصدی به هشت آبشار سانتریفیوژ آی‌آر۶ را راستی‌آزمایی کرده‌اند. براساس این گزارش، گروسی از ایران درخواست کرده دسترسی‌های بیشتری را به بازرسان آژانس ارائه کند تا این سازمان بتواند از نظر فنی تضمین‌های معتبری را درباره عدم سوء استفاده و انحراف مواد هسته‌ای در ایران ارائه کند.

بیشتر بخوانید:بیانیه جدید گروسی درباره برنامه هسته‌ای ایران

این گزارش‌ها در‌حالی منتشر می‌شود که جمهوری اسلامی ایران در واکنش به قطع‌نامه اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از راه‌اندازی سانتریفیوژ‌های جدید و پیشرفته در مراکز هسته‌ای کشور خبر داده بود. در بیانیه وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی آمده است که اقدام ایران: «در راستای صیانت از منافع کشور و توسعه هرچه بیشتر صنعت هسته‌ای صلح‌آمیز، متناسب با نیاز‌های روزافزون ملی و در چارچوب حقوق و تعهدات ایران وفق موافقت‌نامه پادمان جامع انجام می‌شود». در این بیانیه تصریح شد: «در‌عین‌حال، همکاری‌های فنی و پادمانی با آژانس، مثل گذشته و در چارچوب موافقت‌نامه پادمان ادامه خواهد یافت. جمهوری اسلامی ایران همچنان آماده تعامل سازنده با جهات ذی‌ربط بر مبنای اصول و موازین حقوقی بین‌المللی است و سیاست اصولی صیانت از حقوق و منافع ملت بزرگ ایران و توسعه برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز و بومی با جدیت ادامه خواهد یافت».

وضعیت پرونده هسته‌ای ایران در آستانه بازگشت ترامپ به کاخ سفید

در شرایطی که شاهد افزایش شکاف سیاسی تهران و اروپا بر سر پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران هستیم که بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید می‌تواند وضعیت کنونی را حساس‌تر، پیچیده‌تر و در‌عین‌حال سخت‌تر کند. خاصه آنکه به ادعای رویترز، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا (دونالد ترامپ) در‌حال بررسی انتخاب ریچارد گرنل، رئیس پیشین اطلاعاتی خود، به عنوان فرستاده ویژه برای امور ایران است. این خبر را دو منبع آگاه از برنامه‌های انتقال قدرت اعلام کردند.

 یکی از افراد آگاه از این بحث‌ها خبر داد: «او قطعا یکی از گزینه‌هاست». البته تا این لحظه، ترامپ تصمیم نهایی درباره اعضای تیم یا استراتژی مرتبط با ایران، از جمله اعمال تحریم‌های جدید، پیگیری دیپلماسی، یا هردو برای توقف برنامه هسته‌ای ایران را اعلام نکرده است. تاکنون هیچ‌یک از تیم ترامپ یا گرنل به درخواست‌ها برای اظهارنظر پاسخ نداده‌اند. این برنامه‌های ترامپ تاکنون گزارش نشده بودند. اما انتخاب یک متحد کلیدی برای این موقعیت پیامی به منطقه ارسال می‌کند که رئیس‌جمهور جدید آمریکا ممکن است آماده مذاکره با کشوری باشد که قبلا او را تهدید کرده بود. در این نقش، انتظار می‌رود گرنل وظیفه گفت‌و‌گو با کشور‌های داخل و خارج از منطقه درباره مسئله ایران و همچنین ارزیابی امکان مذاکره با تهران را برعهده داشته باشد. در ادامه گزارش رویترز آمده: «رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان که میانه‌رو محسوب می‌شود، پس از انتخاب ترامپ گفت تهران باید با آمریکا تعامل کند و روابط با این دشمن دیرینه را مدیریت کند. گرنل پیش‌تر سفیر سابق آمریکا در آلمان و کفیل اداره‌کننده اطلاعات ملی بود».

به‌تازگی دونالد ترامپ پس از انتخاب دوباره‌اش به عنوان چهره سال مجله تایم، در گفت‌وگویی با این نشریه احتمال جنگ با ایران را منتفی ندانست و در پاسخ به این پرسش ضدایرانی که «تهران اخیرا نقشه‌ای برای ترور شما داشته است. احتمال وقوع جنگ با ایران در دوره بعدی ریاست‌جمهوری شما چقدر است؟»، عنوان کرد: «هر‌چیزی ممکن است. هر‌چیزی ممکن است. وضعیت بسیار بی‌ثباتی است. فکر می‌کنم خطرناک‌ترین مسئله در‌حال‌حاضر این است که زلنسکی تصمیم گرفته با تأیید رئیس‌جمهور (احتمالا)، موشک‌هایی به روسیه شلیک کند. فکر می‌کنم این یک تشدید تنش بزرگ است. فکر می‌کنم این یک تصمیم احمقانه است. اما تصور می‌کنم منتظر خواهند ماند تا من وارد کار شوم، قبل از اینکه چیزی اتفاق بیفتد.

 این را تصور می‌کنم. فکر می‌کنم این کار بسیار عاقلانه‌ای خواهد بود». در همین باره نیز وال‌استریت ژورنال در خبری مهم اعلام کرد که ترامپ و اطرافیانش با توجه به سقوط اسد و ضعیف‌شدن نیرو‌های نیابتی ایران در منطقه، اکنون به طور جدی در‌حال بررسی گزینه حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران هستند. هم‌زمان روزنامه عبری هاآرتص نیز در گزارشی به نقل از منابع ارتش اسرائیل مدعی شد: «انهدام سامانه‌های پدافند هوایی سوریه می‌تواند حمله آتی به تأسیسات هسته‌ای ایران را تسهیل کند». البته ترامپ به سؤالی درباره دیدار ایلان ماسک و ایروانی هم این‌گونه پاسخ داد: «نمی‌دانم او (ماسک) با آنها ملاقات کرده باشد. گزارش شده که او با ایرانی‌ها ملاقات کرده است. اما نمی‌دانم. او این را به من نگفته است».