صنعت خودرو بار دیگر به مرز رکود رسید

اقتصاد۲۴-روند رکود خودرو از اردیبهشت‌ماه امسال آغاز شد و در شهریورماه به پایین‌ترین حد خود بعد از مهرماه سال گذشته رسید؛ با‌این‌حال مهر‌ماه ۱۴۰۳ با عبور از مرز ۵۰، نقطه پایانی بر این مسیر رکودی بود. در آبان، اما شامخ کل گروه خودرو گرچه همچنان بالاتر از مرز ۵۰ قرار دارد، اما با کاهش ۶.۸واحدی نسبت به مهرماه روبه‌روست. طبق گزارشی که اتاق بازرگانی ایران در این زمینه تهیه کرده، شاخص «شامخ» وسایل نقلیه و قطعات وابسته در آبان‌ماه روی عدد ۵۱واحد ایستاد و ۶.۸واحد کاهش را نسبت به مهر ثبت کرد. مرز ۵۰ را می‌توان مرز رکود در شامخ دانست. حالا با قرار گرفتن دوباره خودرو در این مرز می‌توان گفت که خودرو و صنایع وابسته دوباره به مرز رکودی نزدیک شده‌اند.

رقم ۵۰ مرز مهمی در شامخ محسوب می‌شود. درواقع پایین‌تر از رقم ۵۰ در شامخ نشان از وضعیتی نامطلوب دارد. بر این اساس عدد محاسبه‌شده چنانچه زیر ۵۰ باشد، اما از عدد محاسبه شده ماه قبل بیشتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بدترشدن وضعیت کاهش یافته است. در مقابل، چنانچه عدد محاسبه شده بالای ۵۰، از عدد ماه قبل کمتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بهبود وضعیت در مقایسه با ماه قبل کاهش یافته است.

با عبور از رکود که در مهرماه رخ داد این امیدواری ایجاد شد که این صنعت در ادامه نیز با رشد تولید و فروش مواجه باشد، اما آنچه در عمل رخ داد کاهش قابل‌توجه شاخص‌های تولید و فروش و همچنین قرار گرفتن شامخ خودرو در مرز رکود بوده است.

این در شرایطی است که در نیمه نخست سال با توجه به چالش‌های منطقه‌ای و قطعی مکرر برق، کاهش شاخص‌های خودرویی تا حدی قابل انتظار بود؛ اما همواره نیمه دوم سال زمان بهتری برای تولید بوده است. شامخ مهرماه نیز امیدواری‌هایی در این راستا ایجاد کرد، اما ماه میانی پاییز این امیدواری‌ها را نقش‌برآب کرد. با این وجود با توجه به رشد رسمی قیمت خودرو در اواخر آبان انتظار می‌رود آذر، ماه بهتری برای تولیدکنندگان خودرو باشد.

شامخ آبان‌ماه حاکی از آن است که خودروسازان در این ماه هم شدیدا تحت تاثیر قطعی برق و همچنین اثرات تورمی بوده‌اند. بالاترین رقم ثبت‌شده در شامخ آبان خودرو مربوط به «قیمت خرید مواد اولیه» است که نشان می‌دهد تورم شدیدا این صنعت را تحت‌تاثیر خود قرار داده است. همچنان شاخص «مصرف حامل‌های انرژی» افت قابل توجهی داشته که نشان از مشکلات مربوط به تامین برق دارد.

بیشتر بخوانید:قدرتمندترین خودروهای پورشه‌ / قرن بیست و یکم: عصر سوپرکار‌ها +تصاویر

اتاق بازرگانی ایران، به عنوان مرجع انتشار شامخ، این شاخص اقتصادی را این طور توصیف می‌کند: «شامخ یکی از شاخص‌های اقتصادی است که مورد پذیرش بیشتر کشور‌های توسعه یافته است. درحال حاضر شاخص شامخ برای حدود ۲۹هزار بنگاه بخش خصوصی در بیش از ۴۰کشور جهان محاسبه و منتشر می‌شود. این شاخص براساس پایش پرسش نامه‌ای به دست می‌آید و بینش آنی و تصویر سریعی از شرایط اقتصاد کلان، به ویژه وضعیت رونق و رکود در بخش‌های صنعت و خدمات، ارائه می‌دهد. درواقع شامخ تصور تولیدکنندگان از وضعیت تولیدی بوده و به نوعی نشان از میزان امید آنها به آینده دارد.»

فراز و فرود شامخ

در شامخ آبان‌ماه بین ۱۳ فاکتور موردبررسی وسایل نقلیه و قطعات وابسته ۱۱ مورد نسبت به مهر با افت همراه بوده و دو مورد رشد داشته است. بیشترین افت بین فاکتور‌های ثبت‌شده در شامخ مربوط به شاخص «میزان تولید محصولات» است. این فاکتور که در مهر‌ماه به ۶۲ واحد رسیده بود در آبان روی ۴۹.۲ واحد ایستاد تا ضمن عبور از مرز ۵۰، افت ۱۲.۸ واحدی را ثبت کند. آماری هم که پیش از این خودروسازان در سامانه کدال ثبت کرده و به سازمان بورس ارائه داده بودند، نیز تاییدکننده افت محسوس تیراژ آنهاست. بر این اساس خودروسازان در مهر امسال ۸۴ هزار و ۲۴۶ دستگاه محصول سواری را تولید کرده بودند، اما در آبان‌ماه، تیراژ آنها به ۶۳ هزار و ۸۶۳ دستگاه رسیده است؛ بنابراین تولید ماهانه خودروسازان نیمه‌دولتی، ۲۴.۲ درصد کاهش یافته است.

علاوه بر تولید، فاکتور «میزان فروش محصولات» نیز در شامخ آبان‌ماه خودرو با افت قابل‌توجهی همراه بوده است. این فاکتور که در هشتمین ماه از سال ۴۹.۴ واحد ثبت شده، در مهر روی رقم ۵۹.۹ واحد ایستاده بود؛ بنابراین در مدت‌زمان یاد‌شده این شاخص با افت ۱۰.۵ واحدی همراه بوده است. افت تولید و فروش خودروسازان در هشتمین ماه از سال در حالی رخ داده که شرکت‌های تولیدکننده خودرو در این ماه منتظر رشد قیمت رسمی محصولات خود بودند، اتفاقی که در اواخر این ماه رخ داد؛ بنابراین می‌توان این احتمال را داد که خودروسازان در آستانه رشد قیمت، تولید و فروش را کاهش داده‌اند که بتوانند در ادامه، محصولات خود را با قیمت بیشتری به بازار عرضه کنند. اما در چنین شرایطی انتظار می‌رود که امید خودروسازان به تولید در آینده رشد پیدا کند. با این وجود اعداد و ارقام شامخ حاکی از این افزایش نیست. فاکتور «انتظارات تولید در ماه آینده» که در مهرماه روی ۵۹.۷ واحد ایستاده بود، در شامخ ماه میانی پاییز با ۶.۹ واحد کاهش، به ۵۲.۸ واحد رسیده است. البته این رقم هنوز بالای مرز ۵۰ است، بنابراین خودروسازان همچنان امید دارند که تولید آنها در آذر رشد داشته باشد، اما در مقابل انتظار دارند که این رشد با سرعت کمی رخ دهد. البته با توجه به رشد رسمی قیمت خودرو احتمالا در عمل تولید خودروسازان در آذرماه سرعت قابل‌توجهی بگیرد. البته ادامه روند قطعی برق طی ماه جاری می‌تواند روی تولید خودروسازان اثر بگذارد.

قطعی برق در آبان‌ماه نیز خودرو و صنایع وابسته را شدیدا تحت‌تاثیر قرار داده بود؛ به طوری که فاکتور «مصرف حامل‌های انرژی» با ۹.۶ واحد کاهش نسبت به مهرماه به ۴۷.۲ واحد رسیده است که نشان می‌دهد تامین برق برای صنایع خودرو و قطعه در این ماه مشکل بوده است.

اما همان‌طور که اشاره شد، این صنعت با مشکلات مربوط به تورم نیز دست‌وپنجه نرم می‌کند. گرچه فاکتور «قیمت خرید مواد اولیه» ۴.۵ واحد نسبت به مهر کاهش داشته و به ۷۴.۱ واحد رسیده است، اما همچنان بیشترین رقم ثبت‌شده در شامخ آبان مربوط به همین فاکتور است.

طبق اظهار مدیران خودروساز «موجودی محصول نهایی در انبار» در آبان‌ماه همچنان کاهشی بوده و از ۴۴.۶ واحد در مهر به ۴۱.۴ واحد در آبان رسیده است. البته این فاکتور به محصول نهایی در انبار می‌پردازد و اگر خودروی ناقصی در انبار وجود داشته باشد در این فاکتور ذکر نمی‌شود. کمااینکه ایران‌خودرو در گزارشی که به سازمان بورس ارائه داده، اعلام کرده که هشت‌هزار و ۹۷۷دستگاه خودروی ناقص در هشت ماه امسال تولید کرده که چهار‌هزار و ۴۹۳دستگاه آن مربوط به آبان است.

بیشتر بخوانید:بازار داغ کارشناسی قبل از تحویل خودرو از کارخانه!/ هزینه‌تراشی ۳۰ میلیونی برای مردم نگون بخت از سوی خودروسازان

تولید خودروی ناقص می‌تواند دو دلیل داشته باشد؛ یکی از این دلایل می‌تواند انتظار خودروسازان برای رشد قیمت رسمی محصولاتشان باشد. دلیل دیگر نیز احتمالا مشکل تولیدکنندگان خودرو در تامین قطعه بوده است؛ موضوعی که فاکتور «موجودی مواد اولیه» در شامخ آبان نیز آن را تایید می‌کند. این شاخص که در شهریور‌ماه با ثبت رقم ۳۴ واحد به کف یک‌ساله خود رسیده بود در مهر روند بسیار بهتری را طی کرده و با ۱۷.۷ واحد رشد، روی ۵۱.۷ واحد ایستاد، اما در آبان بار دیگر به پایین‌تر از مرز ۵۰ سقوط کرد و به ۴۷.۸ واحد رسید.

طبق آماری که مرکز پژوهش‌های مجلس ارائه داده بود، فروش قطعه‌سازان در آبان کاهش ۷ درصدی نسبت به مهر داشته است؛ بنابراین افت موجودی مواد اولیه در انبار خودروسازان چندان دور از انتظار نبود. البته با توجه به رشد رسمی قیمت خودرو و پرداخت بخشی از بدهی‌های تولیدکنندگان قطعه توسط خودروسازان انتظار می‌رود که در آذر این شاخص رشد کند، چراکه بعد از اعلام قیمت‎های جدید، مدیرعامل ایران خودرو اعلام کرد که سه همت درآمد حاصل از رشد قیمت خودرو و دو همت تسهیلات را یک‌جا به قطعه‌سازان خواهد داد. این موضوع نیز نشان می‌دهد در آذرماه خودروسازان مشکل تامین قطعه داشته‌اند.

علاوه بر این، فاکتور «میزان سفارش‌های جدید» در آبان با ۷.۳ واحد افت نسبت به مهر به ۵۵.۷ واحد رسیده است. این موضوع می‌تواند به علت خرید کمتر قطعه توسط خودروسازان باشد. علاوه بر این خودروسازان در آبان‌ماه طرح فروشی نداشتند که سفارش جدید ثبت کنند. با این وجود با طرح‌های جدید فروش دو خودروساز بزرگ کشور انتظار می‌رود که در آذر این فاکتور هم افزایشی باشد.

اما خودروسازان سفارش‌های قبلی خود را هم با سرعت کمتری تحویل داده‌اند. شاخص «سرعت انجام و تحویل سفارش» نیز این موضوع را تایید می‌کند. این فاکتور درحالی در مهر ۵۵ واحد بود که در هشتمین ماه از سال ۴۵.۹ واحد را ثبت کرده تا افت ۹.۱ واحدی داشته باشد.

«قیمت محصولات تولید‌شده» فاکتور دیگری است که در شامخ آبان افت تجربه کرده است. این شاخص که در مهر روی ۵۷.۱ واحد ایستاده بود آبان‌ماه به ۵۵.۲ رسید تا ۱.۹ واحد افت داشته باشد. با توجه به اینکه بعد از ۱۸ ماه فریز قیمتی، بهای کارخانه‌ای خودرو در اواخر آبان رشد داشت، احتمالا این نظرسنجی پیش از اعلام قیمت‌های جدید انجام شده است.

اما دو فاکتور افزایشی در شامخ آبان، «میزان صادرات» و «میزان استخدام و به کارگیری نیروی انسانی» بوده است. میزان صادرات از ۴۴.۸ واحد در مهر به ۴۸.۴ واحد در آبان رسیده تا رشد ۳.۶ واحدی داشته باشد البته این فاکتور همچنان زیر مرز ۵۰ است که نشان می‌دهد وضعیت همچنان رو به بدتر شدن است، اما با سرعت کمتر. «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» نیز ۱.۷ واحد رشد داشته و به ۵۱.۷ واحد رسیده است.