خاورمیانه در پایان عصر بایدن و آغاز دوباره ترامپ

اقتصاد۲۴-نشنال اینترست با انتشار یادداشتی مدعی شد، تعجب آور نیست که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، یکی از اولین رهبران خارجی بود که پیروزی دونالد ترامپ را در انتخابات تبریک گفت و آن را "پیروزی بزرگ" خواند. نتانیاهو مدعی شد: «بازگشت تاریخی ترامپ به کاخ سفید آغازی جدید برای ایالات متحده و تعهد قدرتمندی به اتحاد بزرگ بین اسرائیل و آمریکا است».

همزمان سایر مقامات اسرائیلی پیروزی ترامپ را به عنوان یک پیروزی برای این بازیگر ستایش کردند. ترامپ در دوره نخست ریاست جمهوری‌اش سفارت آمریکا را از تل‌آویو به شرق بیت‌المقدس منتقل کرد و با این رویکرد ادعایی سیاست‌های چند دهه‌ای ایالات متحده در خاورمیانه را معکوس کرد. شاید به واسطه همین متغیرها، نتایج نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که اسرائیلی‌ها به شدت از ترامپ در مقابل رقیب دموکراتش، کامالا هریس، در انتخابات ایالات متحده حمایت کردند چرا که از رویکرد انتقادی دموکرات‌ها نسبت به اسرائیل هراس داشتند.

در باب رویکرد احتمالی ترامپ نشنال اینترست یادداشتی را منتشر کرده، یادداشتی که اقتصادنیوز آن را در دو بخش ترجمه کرده که بخش نخست در ادامه آمده است.

نشنال اینترست در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد، ترامپ در اولین دوره ریاست جمهوری‌اش به شدت از اسرائیل حمایت کرد. علاوه بر به رسمیت شناختن شرق بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل، دولت ترامپ اولین بازیگر در جهان شد که حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان را که مدت‌ها مورد مناقشه قرار داشت، به رسمیت شناخت.

همچنین، در سال ۲۰۱۸، دولت ترامپ کمک مالی به آنروا، آژانس سازمان ملل متحد که از میلیون‌ها پناهنده فلسطینی حمایت می‌کند را قطع کرد. حمایت ترامپ از اسرائیل نشان‌دهنده وابستگی شخصی او به کابینه یهود بود، در این میان روابط تجاری و خانوادگی کوشنر با اسرائیل در کنار دوستی ترامپ با نتانیاهو در نزدیکی دو بازیگر نقش برجسته‌ای داشت.

در عین حال، حمایت ترامپ از آرمان (ادعایی) اسرائیل در راستای حمایت سنتی حزب جمهوری خواه از کابینه یهود قابل تبیین است که تا حدی ناشی از ارتباط محافظه کاران انجیلی با اسرائیل است. در سطح پرسنلی، دو مشاور ارشد سیاست خارجی ترامپ در دوره اول ریاستش، چهره‌هایی، چون مایک پمپئو، وزیر امور خارجه و جان بولتون، مشاور امنیت ملی، مانند مایک پنس، معاون رئیس جمهور، از حامیان پرشور اسرائیل بودند.

بیشتر بخوانید:عکس/ رونمایی از عطر جدید ترامپ

علاوه بر این، حمایت از اسرائیل تنها بازتاب دیدگاه‌های شخصی و سیاسی ترامپ نیست، این گزاره همچنین با دیدگاه استراتژیک او که اسرائیل را متحد اصلی غیرناتو می‌داند، همسو است؛ دیدگاه‌های (ادعایی) که بر مبنایش دو بازیگر مهار تهدید بازیگران منطقه‌ای منافع مشترک دارند و از همین رو به حفظ هژمونی آمریکا در خاورمیانه کمک می‌کند.

ترامپ در طول مبارزات انتخاباتی پیشینش از مداخلات نظامی ایالات متحده در خاورمیانه و به ویژه جنگ عراق انتقاد کرد که بازتاب افکار عمومی درون‌گراتر بود. اما پس از پیروزی، زمینه را برای خروج از خاورمیانه هموار نکرد. به نظر می‌رسید که او برنامه فعال ایالات متحده در منطقه را ترویج می‌کند که بر اساس آن، واشنگتن به اسرائیل و کشور‌های عربی خلیج فارس در رویارویی (ادعایی) با ایران پیوسته است. در چنین شرایطی نیاز به مداخله مستقیم نظامی آمریکا وجود نداشت. از این رو، پس از حمله حوثی‌ها به تاسیسات نفتی عربستان در سپتامبر ۲۰۱۹، ترامپ منفعل ماند.

با این حال، محیط ژئواستراتژیک و منطقه‌ای حمایت از اسرائیل را در آن مقطع مقرون به صرفه کرد. در حالی که کشور‌های عربی خلیج فارس به رهبری عربستان سعودی به دنبال دریافت تضمین آمریکا برای امنیت خود در برابر تهران با برقراری روابط با اسرائیل بودند، ایالات متحده با هیچ چالش جدی از سوی قدرت‌های جهانی خارج از منطقه مواجه نبود.

بازی در زمین تل‌آویو

نشنال اینترست در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد، در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ، تعداد کشور‌های عربی که روابط دیپلماتیک خود را با اسرائیل حفظ کردند از دو به شش کشور رسید. توافقنامه ابراهیم در سال ۲۰۲۰، که دولت ترامپ به مذاکره با آن کمک کرد، بحرین و امارات را وارد میدان کرد. مراکش و سودان بعداً به آن پیوستند.

همزمان، ترامپ از طرح صلح خاورمیانه خود که با کمک کوشنر تهیه شده بود، رونمایی کرد؛ طرحی که به اسرائیل بیشتر آنچه را که می‌خواست داد و در عین حال امکان تشکیل کشوری با حاکمیت محدود را برای فلسطینیان فراهم کرد. رئیس جمهور در مراسمی در کاخ سفید با رونمایی این طرح گفت: «دیدگاه من یک فرصت برد-برد برای هر دو طرف است، یک راه حل واقع بینانه دو کشوری که خطر تشکیل کشور فلسطین را برای امنیت اسرائیل برطرف می‌کند». اما دولت ترامپ با پذیرش رویکرد سیاست واقعی که موضوعات حقوق بشر در انتهایش قرار دارد، نحوه مدیریت اسرائیل در کرانه باختری را زیر سوال نبرد. به نظر می‌رسید که این نگرش به وضوح در راستای منافع اسرائیل است، زیرا این بازیگر اصرار داشت که مسئله فلسطین نباید در راس برنامه بین‌المللی قرار گیرد.

به ادعای نشنال اینترست در دوره اول دولت ترامپ، در رابطه با ایران و برنامه هسته‌ای و رفتار منطقه‌ای این کشور، یک همسویی راهبردی واضح بین ایالات متحده و اسرائیل وجود داشت. از این رو، ترامپ برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، توافق هسته‌ای امضا شده در سال ۲۰۱۵ را کنار گذاشت و وعده داد که با اعمال «فشار حداکثری» بر ایران از طریق فشار‌های دیپلماتیک و اقتصادی، زمینه را برای توافق بهتر هموار کند. رویکرد سختگیرانه ترامپ در ارتباط با ایران در تصمیم او برای ترور (شهید) قاسم سلیمانی، فرمانده ارشد ایران دخیل بود.

به ادعای این نشریه، علاوه بر ضربه زدن به اقتصاد ایران، اولین دولت ترامپ تلاش کرد با ایجاد روابط نزدیکتر بین دشمنان اصلی عرب ایران، بازیگرانی مانند عربستان سعودی و امارات تهران را منزوی کند. نشانه‌ها در آن زمان حاکی از آن بود که سعودی‌ها با به رسمیت شناختن اسرائیل و برقراری روابط دیپلماتیک با آن حتی بدون تعهد اسرائیل به ایجاد یک کشور مستقل موافقت می‌کنند. از این منظر، توافق‌نامه آبراهام بخشی از آن استراتژی ایالات متحده بود. در واقع، در آن زمان، مقامات دولت ترامپ امیدوار بودند عربستان سعودی در نهایت توافقنامه را امضا کند و اسرائیل را به رسمیت بشناسد. دولت بایدن در نهایت این رویکرد را بدون موفقیت زیاد پذیرفت.

 محیط استراتژیک در آستانه پوست اندازی است

در آستانه برگزاری مراسم تحلیف ترامپ، واضح است که موازنه قدرت در خاورمیانه تغییر کرده است، همانطور که اولویت‌های جهانی و منطقه‌ای آمریکا نیز تغییر کرده است. این بدان معناست که سیاست ترامپ دو در خاورمیانه باید خود را با واقعیت‌های جدید تطبیق دهد و نمی‌تواند به سادگی سیاست دوره اول را تکرار کند.

بیشتر بخوانید: چرا بورس ایران دیگر به تحولات سنگین منطقه واکنش منفی آنچنانی نشان نمی‌دهد؟/ پیش بینی شاخص ۳.۵ میلیون واحدی

به ادعای نشنال اینترست، در سطح ژئواستراتژیک، زمانی که ترامپ قدرت نداشت، جنگ سرد دوم با حمله روسیه به اوکراین آغاز شد. اتحاد بین مسکو و پکن شکل گرفت و نوعی هم‌صدایی میان دو بازیگر با ایران و کره شمالی برقرار شد. در پس زمینه رقابت با چین، دو جنگ منطقه‌ای در اوکراین و خاورمیانه، آمریکا اکنون از نظر دیپلماتیک و نظامی بیش از حد تحت فشار است و منابع خود را در سه جبهه گسترش داده است؛ شرق آسیا، اروپا و خاورمیانه.

از همین رو همانطور که ترامپ در طول مبارزات انتخاباتی هشدار داد، ممکن است زمینه برای جنگ جهانی سوم هموار شود. به ادعای این نشریه، از این منظر، حملات ۷ اکتبر علیه اسرائیل را نه تنها باید به عنوان فصلی دیگر در تاریخ جنگ‌های منطقه، بلکه به عنوان بخشی از تلاش حماس و حزب‌الله برای از بین بردن قدرت بازدارندگی اسرائیل و هژمونی منطقه‌ای ایالات متحده به عنوان متحدش قلمداد می‌شود. در عین حال، افزایش روابط نظامی بین روسیه و ایران و گسترش دخالت چین در خاورمیانه، از طریق روابط اقتصادی با ریاض و تهران و رویکرد‌های دیپلماتیک، نشان می‌دهد که بر خلاف دوره اول دولت ترامپ، ایالات متحده اکنون با رقبای واقعی در منطقه رو‌به‌رو است.

جنگ غزه و انزوای فزاینده اسرائیل در جامعه بین‌الملل نیز اختلافات فزاینده بین ایالات متحده و متحدان اروپایی اش بر سر سیاست خاورمیانه عریان شده است. نگرش اروپا نسبت به اسرائیل بیشتر انتقادی است و به برخی نشان می‌دهد که "اسرائیل اتحاد غرب را تجزیه خواهد کرد. "بنابراین، توانایی واشنگتن برای حفط نظم پسا آمریکایی خود در خاورمیانه، درست زمانی که قدرت ژئواستراتژیک این بازیگر در اوکراین توسط روسیه و دریای چین جنوبی آزمایش می‌شود، رو به زوال است.

پاسخ اسرائیل به حمله ۷ اکتبر، توانایی ایران برای تثبیت موقعیت خود در خاورمیانه را نیز نشان داد. به ادعای نشنال اینترست در کوتاه‌مدت، اسرائیل با تکیه بر حمایت ایالات متحده (شامل ۱۸ میلیارد دلار کمک نظامی)، موفق شده است (ادعایی) که قدرت حماس و حزب‌الله را کاهش دهد. واشنگتن بدین طریق به عنوان قدرت نظامی پیشرو در شام ظاهر شده است.

با این حال، حمله ۷ اکتبر و پیامد‌های آن، واقعیت‌های ساختار نظامی آمریکا را نیز آشکار کرده است. به عنوان مثال، نیروی دریایی ایالات متحده مجبور شد تیم ناو‌های هواپیمابر خود را از شرق آسیا به خاورمیانه منتقل کند.