تحلیلی بر نخستین بیانیه بشار اسد

اقتصاد۲۴- بیانیه بشار اسد درباره خروجش از سوریه از نظر سیاسی و محتوایی چند نکته قابل‌توجه دارد. در این تحلیل، به عناصر کلیدی این بیانیه و اهداف احتمالی آن می‌پردازیم:

۱. سازماندهی روایت و تأکید بر "اجبار" خروج

بشار اسد تأکید می‌کند که خروجش برنامه‌ریزی‌شده نبوده و شرایط میدانی و فشار شدید باعث تخلیه شده است.

هدف اصلی این بخش از بیانیه، نفی اتهام "فرار" یا "واگذاری قدرت" است. او سعی دارد خروج خود را ناشی از ضرورت نظامی جلوه دهد تا از اعتبار خود مراقبت کند، خاصه آن که او پیشتر گفته بود تنها افراد ترسو فرار می‌کنند.

۲. بازتعریف خود به‌عنوان "مقاومت‌کننده" و "حامی ملت"

اسد خود را فردی معرفی می‌کند که در تاریک‌ترین روز‌های جنگ در کنار مردمش ایستاد، از سازش خودداری کرد و به متحدانش (مانند لبنان و فلسطین) خیانت نکرد.

این بخش از بیانیه، تلاش او برای ساختن چهره‌ای قهرمانانه و مقاوم از خود در میان هواداران داخلی و متحدان منطقه‌ای‌اش (مثل ایران و حزب‌الله) است. او خود را به‌عنوان فردی معرفی می‌کند که نه به فکر منافع شخصی بوده و نه جایگاه خود را معامله کرده است.

البته او در این باره تا حد زیادی راست می‌گوید و سال‌ها در کنار جبهه مقاومت ماند، اما واقعیت این است که در یکی دو سال اخیر، تا حد زیادی خود را کنار کشیده بود. البته او برخلاف آنچه تبلیغ می‌شد، حامی گفتمان آزادی فلسطین نبود بلکه دکترین پدرش حافظ اسد را دنبال می‌کرد که عبارت بود از "پایان اشغال جولان و صلح با اسرائیل".

۳. نقش‌آفرینی روسیه و انتقال مسئولیت خروج

اسد اشاره می‌کند که درخواست خروج از سوی "مسکو" بوده و این تصمیم در هماهنگی با فرماندهان روس گرفته شد.

این تأکید نشان‌دهنده اتکای بالای حکومت اسد به روسیه و همچنین تلاشی برای انتقال بخشی از مسئولیت خروج به متحد استراتژیک خود است. از نظر مخاطبان داخلی، این اقدام می‌تواند مشروعیت خروج را تقویت کند.  

بیشتر بخوانید: اولین بیانیه بشار اسد پس از سقوط

۴. تلاش برای ایجاد امید به بازگشت و استقلال آینده

اسد در پایان بیانیه می‌گوید که تعلق او به سوریه خدشه‌دار نشده و امید دارد کشور روزی آزاد و مستقل شود.

این جملات پایانی، نوعی پیام نمادین برای آینده است. او سعی دارد طرفدارانش را به ادامه مقاومت و اتحاد امیدوار کند. چنین بیانیه‌هایی معمولاً به‌عنوان نوعی پایان "موقت" و نه قطعی مطرح می‌شوند. با این حال باید دید اساساً طرفداران قابل توجهی برای اسد مانده است؟!

۵. استفاده از "زبان حماسی" و مفاهیم ملی‌گرایانه

عبارات پرطنین مانند "نجات ملت"، "حفاظت از دولت و نهادها"، "مقاومت در برابر تروریسم"، "امید"، "مردم"، "آزادی" و "استقلال" در سراسر متن دیده می‌شود.

این زبان برای تأثیرگذاری عاطفی بر مخاطبان داخلی، تقویت همبستگی هوادارانش و ایجاد تردید در میان قشر خاکستری سوریه طراحی شده است.

در مجموع، بیانیه اسد تلاشی است برای بازسازی روایت خروجش از سوریه به‌عنوان اقدامی گریزناپذیر و مسؤولانه. او سعی دارد خود را به‌عنوان نماد مقاومت معرفی کرده و مشروعیت خود را در میان طرفدارانش و متحدانش حفظ کند. درعین‌حال، نقش روسیه به‌عنوان حامی کلیدی در بیانیه پررنگ است، که نشان‌دهنده وابستگی سنگین اسد به این کشور در بحران‌های اخیر است.

بااین‌حال، این بیانیه بیشتر به‌عنوان تلاشی برای توجیه شکست سیاسی - نظامی و خروج او از کشور که "فرار" خوانده شده است، تلقی می‌شود؛ گو این که اسد خواسته است در میان اخبار و تحلیل‌هایی که درباره او منتشر می‌شود، روایت خود را نیز به تاریخ بیفزاید؛ چه آن که بدیهی است که خروج رهبر یک کشور معمولاً نشانه فروپاشی حاکمیت است و همه شواهد و قرائن نشان می‌دهند که برای اسد، بازگشتی در کار نیست، مگر این که روس‌ها به او خیانت کنند و برای محاکمه به سوریه مستردش کنند.