شاخه خارجی حماس در آغوش تحریر شام

اقتصاد۲۴-در کمتر از ۲۴ ساعت پس از سقوط دولت اسد، حماس در پیامی پیروزی مخالفان سوری را تبریک گفت. با این همه، از زمان آغاز عملیات طوفان‌الاقصی، سوریه به عنوان بخشی از جریان موسوم به محور مقاومت نقش موثری در روند تجهیز نظامی و تسلیحاتی حماس برعهده داشت و این حکومت اسد بود که به تهران اجازه می‌داد از طریق جنوب سوریه مهمات را به حزب‌الله لبنان برساند. در چنین شرایطی، کاربران عرب‌زبان شبکه‌های اجتماعی به درخواست حامیان حماس از ایران برای جنگ مستقیم با اسرائیل، واکنش نشان دادند و گفتند پس از موضع‌گیری‌های اخیر حماس، دیگر نمی‌توان از ایران انتظار مداخله داشت.

دیگر از ایران انتظار مداخله نداشته باشید

یک کاربر حامی حماس در روز‌های اخیر با انتشار پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «اگر ایران ابتکار عمل برای گشودن جبهه مستقیم علیه اسرائیل را بر عهده نگیرد، با سقوطی مهیب مواجه خواهد شد که نه تنها محدوده نفوذ او را به خطر می‌اندازد، بلکه ممکن است تهران را هم تهدید کند.» کاربران عرب‌زبان دیگر با اشاره به حمایت حماس از هیئت تحریر شام، از این اظهارنظر انتقاد کردند. یکی از این کاربران در پاسخ نوشته است: «می‌ترسم اگر بغداد یا صنعا مورد حمله تکفیری‌ها قرار گرفت، شما در کنار آنها بایستید و بگویید ما در کنار انقلابیون هستیم...»

کاربر دیگری نیز با توجه به قدرت گرفتن هیئت تحریر شام و دولت ترکیه در سوریه، به صورت کنایی نوشته است: «سوریه از ایران نزدیک‌تر است، از جولانی کمک بخواهید.»

یک کابر دیگر، با توجه به نقش مواصلاتی سوریه در سال‌های اخیر برای ارسال تجهیزات به غزه و قطع این ارتباط در شرایط فعلی نوشته است: «چه کسی به ایران اجازه می‌دهد، جبهه مستقیم باز کند؟ آیا الجولانی و گروهش حاضر به همکاری هستند؟»

تردیدی نیست که درچهارده ماه گذشته، ایران و نیرو‌های هم‌پیمان او در منطقه با تمام توان در کنار فلسطین ایستادند تا بار دفاع را از دوش حماس بردارند. مواضع اخیر حماس، اما سبب شده اهالی منطقه در حمایت از این گروه و ادامه حضور ایران و هم‌پیمانانش در جنگ غزه، دلسرد شوند.

ایران و هم‌پیمانان او، حامی وفادار فلسطین

افزون بر حمایت تهران و نقش دمشق در تداوم مبارزه مردم فلسطین، نیرو‌های شبه‌نظامی شیعه نیز از آغاز عملیات طوفان‌الاقصی دوشادوش حماس با اسرائیل جنگیدند. یک روز پس از هفت اکتبر، حزب‌الله لبنان از شمال سرزمین‌های اشغالی به اسرائیل حمله کرد. حتی ترور فرماندهان بلندپایه حزب‌الله و ورود به یک جنگ آشکار هم باعث نشد که این گروه از موضع خود عقب بنشیند. در تمام این مدت، حوثی‌های یمن و نیرو‌های حشدالشعبی عراق هم هرکدام به سهم خود با اسرائیل دست به گریبان بودند.

بیشتر بخوانید:هیات تحریر الشام قرار است چه حکومتی در سوریه برقرار کند؟

در واقع، دولت ایران و نیرو‌های هم‌پیمان او از بازیگرانی بودند که برخلاف عموم کشور‌های عربی هرچند به صورت غیرمستقیم، از حماس و مبارزات این گروه حمایت کردند. دیگر قدرت‌های منطقه نه تنها برای آزادی مردم فلسطین قدم از قدم برنداشتند که حتی در مواردی در جبهه اسرائیل جنگیدند.

بی‌تفاوتی هم‌قطاران سنی‌مذهب نسبت به وضع غزه

هرچند مقامات ترکیه از هفت اکتبر تاکنون، بار‌ها نسبت به وضعیت مردم غزه ابراز نگرانی کردند، در عمل برای تغییر این وضع از اختیارات خود استفاده‌ای نکردند. بر اساس آمار رسمی، از هفت اکتبر به این سو، اردوغان بار‌ها مدعی شده که تمامی روابط اقتصادی ترکیه با رژیم صهیونیستی قطع می‌شود. با وجود این ادعاها، اما ۱۶ درصد از انرژی اسرائیل از خط لوله «باکو-تفلیس-جیهان» منتقل می‌شود که از خاک ترکیه می‌گذرد؛ سوخت جنگنده‌ها به همین ترتیب تامین می‌شود. از طرفی دیگر، روزنامه‌نگاران ترک ماه‌ها قبل افشا کردند که ۶۵ درصد از فولاد اسرائیل از ترکیه تامین می‌شود، اما آمار صدرات فولاد به اسرائیل در اسناد گمرکی به دروغ به نام فلسطین ثبت می‌شود.

ارتش مصر که در طول چهارده ماه گذشته در مرز فلسطین آماده‌باش بود، می‌توانست از سمت جنوب در دفاع از مردم عرب‌زبان و سنی مذهب فلسطینی جبهه‌ای به روی اسرائیل باز کند. از سویی دیگر، هزاران فلسطینی سال‌هاست که در اردن، همسایه شرقی فلسطین، زندگی می‌کنند. مقامات این کشور سنی‌مذهب، اما در تمام یک سال گذشته نه تنها برای نجات جان اهالی غزه کاری نکردند که شواهد نشان می‌دهد این دولت در درگیری‌های موشکی اسرائیل با ایران حضور داشته است. با همه این اوصاف، به نظر می‌رسد حماس به واسطه تعلقات مذهبی و ایدئولوژیک، همچنان در کنار برادران اخوان خود ایستاده است.

شاخه خارجی حماس، هم‌پیمان همیشگی اخوانی‌ها

حمایت حماس از مخالفان بشار اسد موضوع تازه‌ای نیست. اواخر ۱۳۹۰ در جریان جنگ داخلی سوریه، گروه حماس برای نخستین بار به صورت علنی از مخالفان دولت بشار اسد حمایت کرد. در همان زمان، بشار اسد نیز اعضای این گروه را به خاطر حمایت از شورشیان مسلح از سوریه بیرون کرد. علت این همصدایی میان حماس و مخالفان سوری، به ریشه‌های اسلام‌گرای افراطی سنی این گروه‌ها باز می‌گردد. گروه هیئت تحریر شام که اکنون در سوریه قدرت گرفته است، خود یک جریان اسلام‌گرای رادیکال است که در داعش و به ویژه القاعده ریشه دارد. حماس بیشتر به عنوان یک گروه شبه‌نظامی سنی‌مذهب شناخته می‌شود و برداشت آن از اسلام قرابت بیشتری با تفکرات مذهبی شبه نظامیان سوریه دارد.

از سویی دیگر، شاخه خارجی حماس و رهبران آن از جمله «خالد مشعل» سال‌هاست در بیرون غزه ارتباط تنگاتنگی با رهبران سنی‌مذهب منطقه دارند. البته شاخه عملیاتی حماس در داخل غزه که زمانی «یحیی سنوار» آن را فرماندهی می‌کرد، به ایران نزدیک‌تر است. به طور کلی، نخ پیوند میان حماس، گروه‌های مخالف سوری و کشورهایی، چون قطر، اردن، مصر و ترکیه وابستگی به جنبش اخوان‌المسلمین است. در شرایطی که بشار اسد به عنوان یک علوی‌مذهب بر کشوری با اکثریت سنی حکومت می‌کرد، عجیب نبود که حماس همراه با ترکیه و قطر به صف مخالفان او بپیوندد.