چرا قیمت دلار برخلاف انتظارها بعد از تحلیف ترامپ افزایش یافت؟/ در صورت عدم مذاکره‌ با آمریکا باید منتظر روزهای سخت باشیم

اقتصاد۲۴- از ۱۶ آبان که پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا مشخص شد، بازار‌ها در بلاتکلیفی مراسم تحلیف او به سر می‌بردند. گرچه بازار ارز در روز مشخص شدن نتایج انتخابات آمریکا با دخالت بازارساز در آرامش به سر برد و تغییر قیمتی نداشت، اما در مجموع طی این ۷۵ روزی دلار چیزی حدود ۱۲ هزار تومان افزایش داشت و به ۸۱ هزار تومان رسید.

فردای روز تحلیف ترامپ، روز مهمی برای بازار بورس، ارز، طلا و سکه ایران بود. گرچه گروهی از کارشناسان مسائل اقتصادی معتقد بودند بازار از همان روز قطعی شدن پیروزی ترامپ پیشخور شده و دیگر واکنشی به استقرار او در کاخ سفید نخواهد داشت، اما روند قیمت‌ها مطابق پیش‌بینی این گروه از تحلیلگران پیش نرفت.

قیمت دلار که روز یکم بهمن ماه ۸۱ هزار و ۴۰۰ تومان در بازار آزاد معامله می‌شد با جهش به کانال بالاتر خود را به ۸۲ هزار و ۷۵۰ هزار تومان رساند. این رفتار دلار در کنار پیشروی اونس جهانی طلا و همچنین صحبت عبدالناصر همتی مبنی بر اینکه «طلا ارزان نخواهد شد»، قیمت طلا را از ۵ میلیون و ۲۶۴ هزار تومان به کانال ۵ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان نزدیک‌تر کرد. سکه امامی هم قله جدیدی را فتح کرد و با یک میلیون افزایش قیمت به کانال ۵۷ میلیون تومان وارد شد.

در مقابل بازار سهام که از ابتدای هفته روند نزولی را طی می‌کرد، واکنش متفاوتی از سایر بازار‌ها نشان داد. بورس روز سه شنبه در دو راهی ترامپ و همتی قرار گرفته بود. همتی که همزمان با مراسم تحلیف ترامپ در گفت‌وگوی ویژه خبری حاضر شده بود، قول تداوم حمایت از بازار را داد و سیگنال مثبت را به بازار سهام مخابره کرد. در نهایت شاخص کل هشت صدم درصد رشد کرد و در سطح ۲ میلیون و ۷۶۱ هزار واحدی به کار خود پایان داد.

مرتضی افقه، اقتصاددان در پاسخ به اینکه چرا علیرغم اینکه برخی از تحلیلگران پیش‌بینی می‌کردند که بازار پیشخور شده و استقرار ترامپ چندان اثری بر قیمت‌ها نخواهد گذاشت، اما این پیش‌بینی غلط از آب درآمد؟ به اقتصاد ۲۴ گفت: «درست است که نتیجه انتخابات آمریکا اثرش را بر بازار گذاشت، اما قابل انتظار بود که مراسم تحلیف هم اثرگذار باشد. به هر حال بازار، کارگزاران و حتی مصرف‌کنندگان می‌دانستند که استقرار ترامپ منجر به تکرار احتمالی سختگیری‌های دوره قبلی می‌شود؛ بنابراین چنین واکنشی از بازار قابل انتظار بود و من هم در مصاحبه‌های قبلی گفته بودم که با شروع به کار ترامپ احتمالا بازار واکنش منفی نشان می‌دهد و قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند.»

این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که آیا ذخایر ارزی دولت رو به اتمام است که مانند روزی پیروزی ترامپ، نتوانست دخالتی در بازار داشته باشد؟ عنوان کرد: «در روز پیروزی هم دخالتش در حدی بود که قیمت‌ها تغییر نکند ولی متاسفانه بعد از هشت سال تشدید تحریم‌ها ذخایر دولت؛ چه ذخایر ارزی و چه ذخایر بودجه‌ای رو به اتمام است.»

افقه ادامه داد: «البته اگر ذخایری هم در اختیار دولت باشد، در مصرف آن احتیاط می‌کند و دستشان برای کنترل بازار باز نیست، چراکه می‌دانند حضور ترامپ در کاخ سفید با سختگیری بیشتری همراه است و همین مقدار ارزی که از طریق دور زدن تحریم‌ها و فروش محصولات پتروشیمی دریافت می‌کنیم، ممکن است دیگر به آن دسترسی نداشته باشیم.»

وی ضمن بیان اینکه ممکن است ترامپ مانند بایدن چشمش را بر فروش نفت ایران نبندد و با محدودیت فروش نفت مواجه شویم، افزود: «تنها مسئله‌ای که این سناریو را تغییر می‌دهد، رفتن پای میز مذاکره است. بنابراین دولت ارز ندارد و اگر هم داشته باشد فعلا دست و دلبازی نمی‌کند و آن را برای آینده و نیاز‌های ضروری آتی نگهداری می‌کند.»

بیشتر بخوانید: ایران و روسیه بر روی جایگزینی برای سوئیفت کار می‌کنند/ بلندپروازی تهران و مسکو نتیجه‌بخش خواهد بود؟

این تحلیلگر مسائل اقتصادی درباره پیامد سیاست فشار حداکثری بر اقتصاد ایران بیان کرد: «اگر همان سختگیری دوره قبل ترامپ ادامه داشته باشد و مذاکره‌ای انجام نشود، متاسفانه پیامد بسیار بدی برای ما دارد. در سال ۹۷ دولت وقت منابعی برای جایگزین کردن درآمد نفتی داشت، اما در این ۷ سال گذشته دولت‌ها، به خصوص دولت آقای رئیسی، تا توانستند آن منابع را مصرف کردند و دیگر جایگزین چندانی وجود ندارد. شرکت و املاک دولتی برای فروش وجود ندارد و ظرفیت بازار برای خرید اوراق قرضه تمام شده است. از سوی دیگر استقراض از بانک مرکزی هم منجر به تورم می‌شود و در شرایط تحریمی هم نمی‌توانیم استقراض از خارج داشته باشیم؛ بنابراین از آنجایی که ذخایرمان تمام شده است، من حدس می‌زنم اگر تحولی در سیاست خارجه ما رخ ندهد یا مذاکره‌ای آغاز نشود شرایط سختی پیش رو داریم.»

افقه در پاسخ به اینکه با توجه به موضع‌گیری‌های اخیر ترامپ و انتخاب وزیر خارجه با رویکرد ضد ایران، اساسا می‌توان امیدی به مذاکره داشت؟ به اقتصاد ۲۴ گفت: «مهم خود ترامپ است که تا آنجایی که ما برداشت کرده‌ایم و کارشناسان سیاست خارجه می‌گویند، ایشان خیلی اهل آن نیست که هزینه‌های آمریکا را به خارج از مرز‌ها منتقل و جنگی را شروع کند. ترامپ اهل مذاکره است، ولو تهدیدات زیر مجموعه‌اش هم درمیان باشد. مهم این است که ایران چه برخوردی با این مذاکره خواهد داشت؛ بنابراین من حدس می‌زنم اگر ایران هم برای مذاکره اعلام آمادگی کند، به رغم اینکه وزیر دفاع و وزیر خارجه آمریکا به شدت ضد ایران هستند، اما ترامپ می‌پذیرد. حال اینکه مذاکرات به نتیجه برسد یا خیر، باید به تحولاتی که به زیان ایران در منطقه رخ داد توجه کنیم. با این تحولات آمریکا در مذاکره دست بالا را دارد. ایران هم احتمالا بیشتر از مسئله هسته‌ای نمی‌خواهد وارد شود؛ بنابراین پرونده مذاکرات اگر اتفاق بیافتد بسیار پیچیده‌تر، سخت‌تر و طولانی‌تر از مذاکرات برجام است.»