رصد متقابل تهران و واشنگتن در وضعیت تعلیق

اقتصاد۲۴- تهران و واشنگتن مشغول رصد یکدیگرند. هنوز هیچ نشانی از یافتن روزنه امکان گفت‌وگوی تازه و یا زمانی برای این منظور در دست نیست. هر دو در توقفی معنادار یکدیگر را سبک و سنگین می‌کنند. اظهارات مقام‌های دو طرف نیز پر از تعارض است؛ گاه چراغ سبز و گاه چراغ قرمز خود را روشن و خاموش می‌کنند. این درحالی است که هردو براین امر توافق دارند که سرانجام گفت‌و‌گو _ حال با هر تعبیر مذاکره یا معامله _ اجتناب‌ناپذیر شد؛ اگر قرار بر دوری کردن از رودرویی با شدت بالا باشد. 

می‌توان چنین گمان کرد که تهران و واشنگتن در رصد یکدیگر، سطحی از بازی روانی را در دستور کار دارند. آنها علیه هم کج می‌کنند، اما نمی‌ریزند؛ بلکه می‌خواهند واکنش‌های متقابل را ارزیابی کرده و با وزن‌کشی ظرفیت‌های حاصل از این بازی، برای نشستن پشت میز گفت‌و‌گو آماده شوند. واشنگتن از یک‌سو با سکوتی معنادار از تکرار آنچه پیش‌تر‌ها "دونالد ترامپ" و اعضای تندرو کابینه‌اش علیه تهران و سیاست‌هایش به زبان می‌آوردند، پرهیز می‌کنند. از سوی دیگر نمایشی از "اراده مبتنی برقدرت" را به رخ می‌کشند. این نمایش از ارسال بمب‌های سنگر شکن به اسرائیل تا دعوت "بنیامین نتانیاهو" به واشنگتن برای یک سفر طولانی در پایتخت سیاسی ایالات متحده در حال اجراست. تهران نیز گاه با اظهاراتی نرم، آمادگی مشروط خود را برای گفت‌و‌گو و حل اختلافات بروز می‌دهد. گاه نیز در واکنش به نمایش‌های اقتدار طلبانه واشنگتن، آمادگی اش را برای پاسخ فوری به هرنوع اقدام ایذایی و تهاجمی بیان کرده و یا به رخ می‌کشد.

پرسش این است: وضع ژلاتینی و معلق کنونی تا کی و کجا ادامه خواهد یافت؛ درحالی که زمان هر روز تنگ‌تر از گذشته می‌شود. نزد تهران این باور برجسته است که واشنگتن خواستار ایجاد "موازنه نابرابر" در دو طرف میز گفت‌وگوست. به عبارت روشن؛ واشنگتن می‌خواهد الگویی از مذاکرات "قدرت محور" را اجرا کند که در آن "هرکه قدرتمند‌تر، بهره‌مندتر" است. اما تهران ساختمان اختلافاتش با ایالات متحده وبلکه غرب را تلفیقی از مسائل حقوقی، سیاسی، امنیتی و حیثیتی تعریف کرده است؛ بنابراین تهران برای آمادگی یافتن در هرگونه مذاکره یا معامله، رویکرد مثبت به الگوی مذاکراتی با نتیجه "مصالحه _ پیروزی" به جای قبول و یا تحمیل‌پذیری الگوی "پیروزی_ شکست" دارد. در این رویکرد که هدف تصمیم‌سازی و ایجاد اراده مشترک برای حل اختلاف‌ها و تضاد‌ها برجسته است؛ الزاماً قرار نیست همه اختلاف‌ها به یکباره مرتفع شود بلکه انعطاف‌پذیری طرف‌ها در دوری کردن از این امر، بستر لازم را برای گشودن روزنه‌های تازه در توافق‌های بعدی فراهم می‌کند. همچنین امکانی برای منطقی کردن شیوه‌های از میان برداشتن تضاد‌های نهادینه شده در روابط دو طرف خواهد شد.

واشنگتن نیز همانند تهران می‌تواند براین باور باشد که زمین‌گیر ماندن اختلافات بدون ارائه ابتکاری که قادر به ایجاد "نتیجه مثبت" در "مذاکرات" یا آنچه ترجیح دو طرف در نامیدن "معامله" باشد، ابزاری برای فلج کردن نیروی ابتکار‌های سازنده است. تهران با نگاه به بازی روانی واشنگتن، همچنان انگیزه‌های سیاسی ترامپ و تیم او را اقدامی برای تحمیل مذاکره در چارچوب "قدرت محور" تلقی می‌کند. از این روست که تعلل یا سکوت ترامپ و تیم او روش "حرکت بر مدار عصبی" تلقی می‌شود. پر رنگ شدن واکنش‌های سلبی تهران به گفت‌و‌گو نیز در همین بستر قابل تفسیر است. اگر قرار بر گفت‌و‌گو یا معامله‌ای سازنده است؛ لازم است دو طرف در جستجوی راه‌حل‌ها و نه تمرکز بر اختلافات باشند. مهم این است که واشنگتن الگوی راهبردی خود را در قبال نه تنها تهران بلکه منطقه خاورمیانه تغییر دهد. انتخاب الگوی مذاکراتی براساس حمایت صرف از اسرائیل به معنی خنثی شدن هرگونه تلاش برای ایجاد آرامش و ثبات در خاورمیانه خواهد بود. اما آیا ترامپ در گفت‌وگوهایش با نتانیاهو به این مهم توجه دارد؟ یا می‌خواهد بر آتش ولع او بدمد؟

تهران رفتار ترامپ و تیم او را به دقت رصد می‌کند؛ همانگونه که واشنگتن در حال رصد تهران است.

جلال خوش چهره