معاون اسبق ارزی بانک مرکزی: تک‌نرخی شدن ارز با کمبود منابع بی‌معنی است

اقتصاد۲۴- روز گذشته جلسه غیرعلنی مجلس با حضور رئیس‌جمهور و وزیر اقتصاد برگزار شد. طبق گفته برخی از نمایندگان تندرو قرار بود سه‌شنبه جلسه استیضاح همتی باشد، اما جلسه غیرعلنی برگزار شد که حسین صمصامی این جلسه را جلسه تطهیر همتی نامید. در پایان، ریاست مجلس اظهار کرد که در جلسه غیرعلنی مجلس، تصمیمات خوبی در حوزه مسائل و معیشت و موضوعات اقتصادی در بازار ارز و بورس گرفته شد.

اما در روزی که قالیباف نوید تصمیمات خوبی برای بازار ارز داد، دلار توافقی رکورد زد و به قیمت ۶۹ هزار تومان مبادله شد، دلار آزاد هم به ۹۲۵۰۰ تومان رسید و فاصله این دو نرخ ارز دوباره نزدیک ۳۵ درصد شد. اما یکی از اهداف دولت چهاردهم تک‌نرخی شدن ارز بود. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، فاصله نرخ نیما و آزاد منجر به رانتی شده بود که برخی را نسبت به دریافت نرخ ارز نیما و فروش آن در بازار آزاد تهییج می‌کرد. دلار توافقی هم به امید تک‌نرخی شدن ارز و از بین رفتن این رانت ایجاد شد. در زمانی که بازار توافقی شکل گرفت، قیمت دلار رسمی ۶۰ هزارتومان و قیمت دلار بازار آزاد ۷۲ هزارتومان بود، اما اکنون دوباره میان دلار آزاد و رسمی فاصله افتاده و به نوعی همان رانت سیستم نیما احیا شده است.

چرا دوباره فاصله دلار آزاد و رسمی زیاد شد؟ چرا بازار توافقی نتوانست بازار ارز ایران را تک‌نرخی کند؟ در این گزارش سعی در پاسخ به این پرسش‌ها شده است.

فرشاد مومنی: حرف‌های همتی مبتذل، منحط و خیلی شرم‌آور است!

از ابتدای اجرای طرح افزایش نرخ نیما و ایجاد بازار توافقی، اقتصاددانان نهادگرا مخالفت شدید خود را با این سیاست بیان کردند و آن را در راستای پر کردن جیب عده‌ای رانت‌خوار دانستند. فرشاد مومنی بعد از تصمیم دیروز در مجلس، درباره این سیاست اظهار کرد: به حرف‌های همین وزیر اقتصاد فعلی در دوره دولت رئیسی نگاه کنید ببینید راجع به ماجرای بازی با نرخ ارز چه می‌گفت؟ او حرف‌های همتی را مبتذل و منحط خواند و بیان کرد: او گفته است که این کار را می‌کنیم که تورم را کنترل کنیم؛ خیلی شرم‌آور است! تو با افزایش نرخ می‌خواهی تورم را در این مملکت کنترل کنی؟ دیروز متولد شده‌ای؟ تجربه ۳۵ سال گذشته پیش‌روی تو نیست؟

این اقتصاددان با لحنی تند خطاب به همتی، گفت: تجربه‌های گذشته را یا نمی‌دانی و یا نمی‌خواهی که بدانی، حداقل حرف‌های خودت را مرور کن. آنقدر که حرف‌های سخیف می‌زنند، با این همه تناقض‌گویی و بی‌ضابطه‌گویی و پرت‌وپلاگویی آبروی برای نهاد حکومت نگذاشتند.

مومنی با عنوان اینکه همه‌چیز را به لجن کشیده‌اند، تصریح کرد: بی‌سابقه‌ترین مناسبات رانتی را برپا می‌کنند و می‌گویند هدف ما مبارزه با رانت است. مانند همان آقایی که گفته شوک نرخ ارز را ایجاد می‌کنیم که تورم را کاهش دهیم. آن یکی می‌گوید شوک نرخ ارز ایجاد می‌کنیم که عدالت ایجاد شود. همه مفاهیم ارزشمند را در این مملکت به لجن کشیده‌اند.

بازار توافقی ارز کماکان به نفع صادرکنندگان است

معاون اسبق ارزی بانک مرکزی در گفت‌و‌گو با «توسعه ایرانی»، در ارزیابی خود از افزایش نرخ ارز نیما و ایجاد بازار توافقی ارز، گفت: وقتی که یک سیستم متفاوت جایگزین سیستم دیگری می‌شود، طبعا اهداف این سیستم‌ها با هم متفاوت است.

کمال سیدعلی با اشاره به محاسن سیستم جدید، عنوان کرد: یکی از این محاسن اینست که در سیستم جدید قیمت ارز صادرکننده نزدیک به بازار شده بود؛ این نزدیکی به این دلیل بود که صادرکننده قبلا با ارز ۴۰ هزارتومانی دلار خود را می‌فروخت و اکنون با ارز ۶۹ هزارتومانی بنابراین انگیزه بهتری به صادرکننده می‌دهد. با افزایش تمایل صادرکنندگان، همچنین پیش‌بینی می‌شود که در صادرات هم افزایشی صورت بگیرد.

بیشتر بخوانید: قیمت دلار و یورو امروز چهارشنبه ۱ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

او مطرح کرد:، اما اکنون این بحث مطرح می‌شود که دلار در بازار آزاد هم به سمت بالا حرکت می‌کند و به هرحال همان فاصله ۳۲ درصدی که نرخ بازار آزاد با بازار رسمی بانک مرکزی در گذشته بوده، دوباره احیا شده است.

به گفته این کارشناس، هرچند که این اتفاق ظرف مدت بسیار کمی انجام شده است، اما بازار توافقی ارز کماکان به نفع صادرکننده است، زیرا حداقل اینست که دلار صادرکننده ۶۹ هزارتومان فروخته می‌شود.

موفقیت بازار توافقی مشروط به میزان منابع ارزی است

سیدعلی درباره شرایط موافقیت بازار توافقی ارز، اظهار کرد:، اما اصل موضوع اینست که ببینیم برای اینکه این سیستم‌ها خود را نشان بدهند، منابع ارزی ما زیاد شده است یا خیر؟

او ادامه داد: اگر منابع ارزی ما زیاد نشده و یا حتی کمتر شده است، بنابراین افزایش قیمت ارز صورت می‌گیرد؛ یعنی ممکن است روند ثبت سفارش کندتر شده باشد که البته نظر بانک مرکزی چنین نیست. اما اگر می‌توانستیم سرعت ثبت سفارش را با منابع بیشتر، زیادتر کنیم، بالاخره آن سیستم به همان شفافیتی که خریدار و فروشنده بدون مراجعه به سامانه معامله کنند، می‌رسید. معاون اسبق ارزی بانک مرکزی تاکید کرد: از محسنات این سیستم افزایش صادرات است. همچنین معامله خریدار و فروشنده شفافیت پیدا می‌کرد و از رابطه‌های صرافی و ... دوری می‌کردند. ضمن اینکه بین‌الملل بانک‌ها بیشتر درگیر بودند تا صادرکنندگان.

همگرایی تحریم و کمبود منابع ارزی

سیدعلی درباره احیای مجدد فاصله ۳۲ درصدی نرخ آزاد و نیما در بازار توافقی، اذعان کرد: اگر کاهش فاصله نرخ آزاد و رسمی موفق نبوده است به دلیل اینست که کمبود منابع ارزی داریم.

او با عنوان اینکه اگر در این شرایط می‌خواستیم به صورت نیمایی هم عمل کنیم حداقلش این بود که محسنات سیستم جدید را نداشت، درباره شکست کاهش فاصله نرخ‌ها، افزود: اگر افزایش قیمت ارز در بازار آزاد زیاد شده، به دلیل کمبود منابع ارزی یا مشکلات بانک مرکزی در زمینه تخصیص ارز است. همچنین احتمال ضعیف اینکه مذاکرات هرچه سریعتر صورت بگیرد، این فاصله را ایجاد کرده است. به اعتقاد این کارشناس مسائل اقتصادی، ابهامی که در زمینه مذاکرات وجود دارد، خود قضیه فاصله نرخ‌ها و بحران را تاحدودی تشدید کرده و قیمت ارز بازار آزاد افزایش پیدا کرده است، اما اگر بتوانند در شرایط تحریمی بازار را کنترل و مدیریت کنند، شاید شرایط بهتر شود.

سیدعلی تصریح کرد: کمبود منابع ارزی و ابهام در انجام مذاکره یا عدم انجام مذاکره، به فاصله ۳۲ درصدی نرخ بازار آزاد و نرخ توافقی ارز دامن زده است.

با محدودیت ارزی تک‌نرخی شدن معنا ندارد

معاون اسبق ارزی بانک مرکزی ضمن بیان اینکه اصلا شرایط تک‌نرخی شدن ارز در اقتصاد ایران مهیا نیست، عنوان کرد که تک‌نرخی یا یکسان‌سازی نرخ‌های ارز تفاوت می‌کند. سیدعلی تاکید کرد: وقتی محدودیت ارزی داریم، صحبت از تک‌نرخی شدن ارز معنایی ندارد. او در پایان خاطرنشان کرد: در زمانی می‌توانیم به صورت موفقیت‌آمیز طرح یکسان‌سازی نرخ‌های ارز را انجام بدهیم که افراد هرچقدر در بانک ریال بگذارند بتوانند مابه‌ازای آن ارز دریافت کنند و محدودیت ارزی وجود نداشته باشد.

ریشه همه مشکلات در تحریم است

مدتی است وقتی ریشه تمام مشکلات کشور واکاوی می‌شود به نقش تحریم‌ها می‌رسیم. در شکست سیاست تک‌نرخی شدن ارز و احیای مجدد فاصله نرخ ارز آزاد و توافقی هم ردپای تحریم دیده می‌شود. به گفته بسیاری از کارشناسان، از جمله کارشناس فوق، کمبود منابع ارزی و ابهام در انجام مذاکرات برای رفع تحریم‌ها نقش عمده را در شکست بازار توافقی بازی کرده است.

بیشتر بخوانید: پیش بینی قیمت دلار امروز ۱ اسفند ۱۴۰۳/ قیمت دلار گارد صعودی گرفت

شاید دیگر تکرار مکررات باشد که بگوییم کمبود منابع ارزی بانک مرکزی به دلیل دور زدن تحریم‌ها، تخفیف فراوان نفتی به چینی‌ها و تهاتر در ازاری فروش نفت است و همچنین عضویت ایران در لیست سیاه FATF شرایط بازگشت پول را به کشور سخت‌تر کرده است. در ضمن در شرایط تحریمی با هر خبری نااطمینانی در بازار افزوده می‌شود و این خود به تلاطم‌های نرخ ارز می‌انجامد.

اما دولت در شرایطی دست به گران‌سازی ارز زد که هنوز برنامه‌ای برای مذاکره و رفع محدودیت‌های منابع ارزی نداشت و با این سیاست، نرخ ارز آزاد و رسمی هرکدام دو کانال جهش یافت که به گران شدن واردات و تولید انجامید. پس این سیاست در شرایطی که شروط تک‌نرخی شدن فراهم نبود، این تحلیل را به واقعیت نزدیک می‌کند که سیاست همتی و فرزین تنها برای پر کردن جیب دولت و انتفاع رساندن به عده‌ای رانت‌خوار بود که از جیب مردم پرداخت شد.

منبع: روزنامه توسعه ایرانی