آزمون دشوار اعراب؛ نشست ریاض تحت تاثیر شکاف کشور‌های عربی درباره آینده غزه

اقتصاد۲۴- رهبران دولت‌های عرب حاشیه خلیج‌فارس برای نخستین‌بار روز جمعه در ریاض پایتخت عربستان گرد هم آمدند تا نشان دهند با طرح دونالد ترامپ رییس‌جمهور ایالات متحده برای تصاحب غزه توسط این کشور و همچنین کوچاندن اجباری فلسطینیان مخالفند. این نشست که شامل روسای مصر، اردن، امارات متحده عربی، عربستان، قطر و دیگر کشور‌های حوزه خلیج‌فارس بود، پیش از نشست بزرگ‌تری برگزار شد که قرار است در ۴ مارس سال جاری توسط این کشور برگزار شود.

 در عین حال به ادعای رسانه‌های عرب در این جلسه که یک دورهمی غیررسمی برادرانه قلمداد می‌شود، هیچ اشاره‌ای به غزه، ترامپ یا طرح عربی ویژه‌ای نشده، با این همه، اما ادعا‌های متناقضی درباره این طرح عربی منتشر شده است. همزمان براساس گزارش رسانه دولت مصر ادعا شده قاهره در حال طراحی پیشنهادی ۱۰ تا ۲۰ ساله برای بازسازی غزه با تامین مالی کشور‌های عربی خلیج‌فارس است. در ادامه جزییات این طرح ادعایی آمده حماس، اما از سازوکار مدیریت غزه کنار گذاشته می‌شود و همچنین به ۲.۱ میلیون فلسطینی ساکن این باریکه اجازه داده می‌شود که در آنجا بمانند. به گزارش سی‌ان‌ان و به نقل از منابع مصری، اما این طرح همچنان نتوانسته حمایت کامل کشور‌های عربی را جلب کند، چراکه آنها در مورد نحوه حاکمیت بر غزه اختلاف‌نظر دارند.

در ادامه گزارش سی‌ان‌ان و در بیان جزییات طرح مصری آمده است: مصطفی مدبولی، نخست وزیر مصر روز چهارشنبه ادعا کرد که قاهره قادر است غزه را ظرف سه سال بازسازی کرده و آن را به وضعیتی بهتر از قبل برساند، بدون آنکه توضیح دهد چگونه قصد دارد این کار را انجام دهد. این در حالی است که بیشتر ارزیابی‌ها نشان می‌دهند که بازسازی کامل این منطقه مدت زمان بسیار طولانی‌تری می‌طلبد. به گونه‌ای که بر اساس تخمین بانک جهانی احیای خدمات اساسی مانند بهداشت، آموزش و همچنین آواربرداری‌ها، سه سال زمان خواهد برد. حال آنکه بازسازی کامل این منطقه ویران شده حداقل به ۱۰ سال زمان نیاز دارد و هزینه آن نیز احتمالا بیش از ۵۰ میلیارد دلار خواهد بود که تنها هزینه‌های مربوط به مسکن خود به تنهایی حدود ۱۵ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. نخست وزیر مصر در این رابطه گفت که طرح پیشنهادی کشورش این ارزیابی‌ها را در نظر گرفته است.

 بر این اساس دولت مصر و توسعه‌دهندگان املاک در این کشور به نقش خود در فرآیند بازسازی چشم دوخته‌اند که می‌تواند زمینه‌ساز امضای قرارداد‌های میلیارد دلاری بار ارزشی باشد. مدبولی در ادامه و در تشریح پیشنهاد قاهره برای اداره غزه با استناد به تجربه این کشور که پیش‌تر در مصر پیاده شده، گفت: بازسازی نوار غزه آن هم به گونه‌ای که شرایط در این باریکه حتی بهتر از پیش از آغاز جنگ با اسراییل باشد، به سه سال زمان نیاز دارد که به باور نخست وزیر مصر منطقی و کافی است.

بیشتر بخوانید:فیلم/ ورود اتوبوس‌های حامل اسرای فلسطینی به نوار غزه

با این حال به ادعای این وب‌سایت اگر آتش بس شکننده در غزه شکست بخورد و این منطقه مجددا به جنگ کشیده شود، هر گونه تلاش برای بازسازی این باریکه قطعا بی‌فایده خواهد بود. مضاف بر آن و در خوش‌بینانه‌ترین حالت یعنی پایان جنگ، در صورتی که اسراییل مرز غزه را تحت کنترل خود داشته باشد و نیز همکاری نکند، ممکن است این طرح پیشنهادی با شکست بزرگی مواجه شود. از طرفی اسراییل تاکنون از طرح ترامپ برای تخلیه جمعیت غزه حمایت کرده است و در ادامه وزیر دفاع این رژیم همچنین اعلام کرده که قصد دارد خروج داوطلبانه ساکنان غزه را مدیریت کند.

این در حالی است که تشکیلات خودگردان فلسطین روز پنجشنبه اعلام کرد آماده‌اند پس از جنگ، خود اداره غزه را بر عهده بگیرند؛ درخواستی که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل، به‌طور مکرر آن را رد کرده است. همزمان مقامات حماس از جمله اوسامه حمدان، پیامی تند ارسال کرد و طی مصاحبه‌ای در قطر گفت که این گروه خود تصمیم خواهد گرفت که چه کسی غزه را اداره خواهد کرد. حماس همچنین هشدار داد هر کشوری این هدف را دنبال کند و بخواهد جای اسراییل در غزه را بگیرد، همانند این رژیم با او رفتار خواهد شد. این گروه همچنین از کشور‌های منطقه خواسته که جایگزین و مجری تل‌آویو و نماینده این رژیم در این باریکه نشوند. از سوی دیگر قطر در واکنش به طرح جنجالی ترامپ نیز اعلام کرد که فلسطینی‌ها باید خود تصمیم بگیرند که چه کسی در آینده بر آنها حکومت کند.

سی‌ان‌ان در یادداشت ادعایی‌اش آورده، امارات، اما یکی از معدود کشور‌های عربی است که آمادگی خود را برای در نظر گرفتن نقشی در غزه پس از جنگ مشروط به تعهد اسراییل برای ایجاد یک دولت فلسطینی در آینده، ابراز کرده است. گفتنی است این کشور نیز پیش‌تر مانند سایر دول عرب، طرح ادعایی ترامپ برای جابه‌جایی فلسطینی‌ها را رد کرده است.

 همزمان نیویورک‌تایمز با انتشار یادداشتی در باب ارایه طرح‌های پیشنهادی اعراب برای اداره غزه پس از جنگ آورده است: ایده‌های جسورانه متعددی برای دوران پس از جنگ در این باریکه مطرح شده، اما واقعیت آن است که هیچ کدام تاکنون به صورت جدی مورد توجه قرار نگرفته‌اند. آخرین طرح از سوی خالد الحبتور، سرمایه‌دار اماراتی ارایه شد که نقشه‌ای بلندپروازانه برای بازسازی این منطقه در «چند سال، نه چند دهه» پیشنهاد کرد. این در حالی است که همچنان مساله اصلی، موضوع حاکمیت پس از جنگ در غزه است. همزمان طرح پیشنهادی مصر نیز احتمالا شامل تشکیل کمیته‌ای از تکنوکرات‌ها و رهبران اجتماعی فلسطینی خواهد بود که هیچ وابستگی به حماس نداشته باشند و بتوانند پس از جنگ اداره غزه را بر عهده بگیرند.

بیشتر بخوانید:عکس/ مرحله چهارم تبادل اسرا در نوار غزه

در مقابل، اما مقامات اسراییلی مدعی شدند که با هر طرح پساجنگی که راه را برای حاکمیت فلسطینی هموار کند، مخالفت خواهند کرد. در مقابل سران عرب نیز تاکید دارند که تنها از طرحی حمایت خواهند کرد که حداقل به‌طور اسمی و نمادین فضا را برای تشکیل کشور و دولت فلسطینی هموار کند. گفتنی است در این بین رهبران عرب برای هر استراتژی عربی درباره حاکمیت غزه، خواهان تاییدیه از سوی تشکیلات خودگردان فلسطین خواهند بود، نهادی که به‌طور بین‌المللی به رسمیت شناخته شده و پیش از آنکه حماس نزدیک به دو دهه پیش کنترل غزه را به دست بگیرد، اداره این منطقه را بر عهده داشت. اما محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان فلسطین نسبت به هر طرحی که کنترل کامل غزه را در اختیار او قرار ندهد، رویکردی محتاطانه اتخاذ خواهد کرد. از سوی دیگر، اما مقامات حماس در واکنش به طرح‌های پیشنهادی اعراب گفته‌اند که حاضرند کنترل امور غیرنظامی را به یک نهاد دیگر واگذار کنند، اما تاکنون از انحلال شاخه نظامی خود خودداری کرده‌اند.

به گزارش نیویورک‌تایمز این ادعا‌ها در شرایطی مطرح است که همچنان بسیاری از مردم و نیز سران جهان عرب، هرگونه جابه‌جایی اجباری فلسطینیان از غزه را به عنوان پاکسازی قومی، جنایت جنگی و پایانی بر هرگونه چشم‌انداز برای تشکیل دولت مستقل فلسطین می‌دانند. این نگرانی همچنان در برخی کشور‌ها مانند اردن و مصر وجود دارد و به شدت نگران هستند که طبق ایده جنجالی ترامپ، مهاجرت اجباری فلسطینیان آن هم در سطحی گسترده ممکن است باعث ایجاد اختلالات اقتصادی و سیاسی در درون این کشور‌های میزبان شود.

 گفتنی است در این راستا استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ به خاورمیانه، روز پنجشنبه در یک مجمع سرمایه‌گذاری که توسط عربستان سعودی در میامی برگزار شد، ادعا کرد: طرح ادعایی رییس‌جمهور امریکا برای غزه صرفا به اخراج فلسطینیان معطوف نمی‌شود، بلکه هدف آن تغییر طرز تفکر فعلی و بهبود چشم‌انداز‌های زندگی بهتر برای مردم فلسطین است. ویتکاف همچنین گفت که به واسطه بیان این مساله و طرح کوچاندن اجباری فلسطینیان توانسته است تمامی جهان عرب را به تفکر وادارد. به گونه‌ای که در مقطع کنونی راه‌حل‌های متفاوتی نسبت به قبل از مطرح شدن ایده جنجالی ترامپ، توسط دول عربی پیشنهاد شده است.

این در حالی است که ویتکاف در ادامه مدعی است هر طرحی که برای غزه و اداره این باریکه ارایه می‌شود باید بتواند از حملات آینده به رژیم اسراییل جلوگیری کند. فارغ از آن، اما همچنان سوالاتی مهم در این باب وجود دارد و آن اینکه با در نظر گرفتن اجرا شدن هر یک از طرح‌های پیشنهادی برای بازسازی غزه، چه کسی یا چه کشوری حاضر است هزینه این بازسازی را تقبل کند. آیا اساسا کشور‌های عربی حاضرند نیرو‌هایی برای حفظ ثبات در غزه اعزام کنند یا خیر.