هشدار سیدمحمد خاتمی درباره بد بودن اوضاع کشور

اقتصاد۲۴- حجت الاسلام و المسلمین سید محمد خاتمی با جمعی از اعضای حزب مجمع ایثارگران دیدار و گفت‌و‌گو کردند. پس از آنکه میهمانان صحبت‌های ابتدایی خود را بیان کردند، محمد خاتمی ضمن خوش‌آمدگویی به حضار گفت که کشور و مردم همه مدیون ایثار و ایثارگری هستند.

او در خصوص مسئله ایثار و ایثارگری نکاتی را مطرح کرد و گفت: اصولی در اخلاق مورد قبول است و نهاد اخلاق احکامی دارد، اگر شرع هم در این موارد حکمی داشته باشد حکمش ارشادی است. یعنی عقل سلیم بشری به مسئله‌ای حکم می‌کند و اگر امری از سوی خداوند نسبت به آن آمده است در واقع تایید حکم عقل است، یعنی ارشاد کرده به امری که عقل سلیم بشری آن را درک و به آن حکم می‌کند.

خاتمی ادامه داد: احسان و نیکی کردن یک اصل اخلاقی است که عقلا و همه مرام‌ها و انسان‌هایی که روان سالم دارند آن را تایید می‌کنند و ادیان از جمله اسلام هم از احسان ستایش کرده‌اند. اخلاق یعنی نیکی کردن و رفتار خوب داشتن. درست است که اخلاق و صفت هاو خصلت‌های اخلاقی که در درون انسانهاست مثل عدالت، شجاعت و … مهم است، اما اخلاق زمانی اخلاق می‌شود که درعمل خود را نشان دهد و با عمل ارادی انسان بروز و ظهور پیدا کند.

رئیس دولت‌های اصلاحات افزود: احسان یعنی نیکی کردن به دیگران. اینکه نیکی و خوبیچیست حرف دیگری است که اختلاف‌هایی هم میان فیلسوفان در این مورد وجود دارد. ولی احسان و نیکی کردن اصلی است که تردیدی در آن نیست و یا اصل طلایی که می‌گوید با دیگران چنان رفتار کن که می‌خواهی با تو رفتار کنند و یا آنچه بر خود نمی‌پسندی بر دیگران مپسند که مورد قبول همه است و تردیدی در آن نیست. ایثار، اما فراتر از احسان است و یک مرتبه بالاتر از آن است یعنی نیکی کردن به دیگری در جایی که خود نیازمند آن هستی. مثلاً زمانی که جانت که برایت عزیز است، برای دیگری و خیر دیگری از آن بگذری این ایثار است.

از همه چیز حتی مقدسات سوء استفاده می‌شود

خاتمی با اشاره به اینکه گرچه متأسفانه از همه چیز حتی مقدسات سوء استفاده می‌شود بخصوص اگر قدرت مهار نشده‌ای حاکم باشد، ادامه داد: همچنان که از دین، اخلاق، علم، و … سوء استفاده شده است و می‌شود و همین ایثار را در نظر بگیریم می‌بینیم که گاه امری ضد ایثار و حتی ضد احسان را می‌گویند این ایثار است و ادعا می‌کنند که ایثارگر کسی است که این عمل و رویکرد خلاف را می‌خواهد. بهرحال ایثار یعنی دیگر را بر خود مقدم دانستن و بالاترین حد ایثار اینست که برای یک ارزش متعالی، از جمله برای بهبود زندگی انسانها، انسان از جان خود نیز می‌گذرد. ما نقش ایثار و ایثار گری را در دفاع مقدس دیدیم. سلاح و اسلحه بسیار مهم و موثر است.

بیشتر بخوانید:عکس/ سیدمحمد خاتمی شب نیمه شعبان مهمان چه کسی بود؟

وی افزود:، اما این سلاح، ایثار است که موشک را کارساز می‌کند. اگر موشک باشد و این سلاح نباشد خود موشک هم کارآمد نخواهد بود. ممکن است شما تمام سلاح‌ها را در اختیار داشته باشید، اما مردم حاضر نباشند در عرصه حضور یابند و از خودگذشتگی و مشارکت نکنند و سلاح‌ها از کار می‌افتند. اتحاد جماهیر شوروی نمونه آن است. زمانی که حکومت از مردم جدا شود، آن حکومت دوام نخواهد داشت.

او با بیان اینکه قتی جنگ آغاز شد، ما نه سامان دهی و سازماندهی داشتیم، نه تجهیزات، گفت:، اما همین ایثار‌ها و مقاومت‌ها بود که حتی یک وجب از خاک این ملت از دست نرفت. در دویست سال گذشته هرجا ایران با دیگران رو‌به‌رو شد یک تکه از خاک ایران از دست رفت. تنها در دفاع مقدس بود که سرزمینمان از دست نرفت. ایناست نقش عنصر ایثارگری و فداکاری برای یک هدف بزرگ؛ بنابراین ایثار آنست که برای آرامش دیگران، امنیت و تأمین زندگیو خیر آنها از داشته‌ها و حتی از جان خود بگذری. خیلی جفاست که ما بخواهیم از این عنصر مهم اخلاقی و انسانی در مسیر بعضی منافع خاص و توجیه رویکرد‌ها و رفتار‌های ناروا سوء استفاده کنیم.

خاتمی در ادامه گفت: مسئله مهم دیگر کاری است که شما انجام دادید. اینکه یک عده از افراد متعهد و ایثارگر، بعد از جنگ فکر کردند آن مسیر و راهی که ایثارگری باید در درون آن جریان پیدا کند ایجاد یک نهاد مدنی است؛ یک حزب. حزب واسطه‌ای است میان مردم و حاکمیت و انتقال دهنده مسائل جامعه به حاکمیت. از طرف دیگر نمی‌خواهد که اصل نظام و حاکمیت از بین برود، کمک می‌کند تا راه درست شناخته و انتخاب شود و بعبارت دیگر نظام حاکمیت اصلاح شود. حزب یک نهاد مدنی است و اگر می‌خواهیم جمهوری داشته باشیم جز با به رسمیت شناختن احزاب ممکن نیست.

او اضافه کرد: عده‌ای از ایثارگران برای ایران عزیز و بهبود وضع زندگی مردم و برای ایجاد رشد و تعالی مردم حزب تشکیل داده‌اند و می‌خواهند از فرهنگ ایثارگری در خدمت یک امر سیاسی یعنیحاکمیت مردم بر سرنوشت خودشان استفاده کنند. این بسیار ارزشمند است.

خاتمی با خطاب قرار دادن میهمان و بیان اینکه عزیزان وضعیت کشور خوب نیست، افزود: البته این وضع را آقای پزشکیان به وجود نیاوردند. این اوضاع میوه رویکرد و جهت گیری است که از سالیان پیش اتخاذ شده و اکنون بروز و ظهور کرده است. گرچه با کمال تاسف کسانی که قدرت را باختند، سعی می‌کنند این وضع بد را به حساب دولتی بگذارند که از جمله مورد حمایت شما نیز هست. حتما هم این را قبول دارم که دخالت دشمن، فزون طلبی ها، انتقام‌گیری‌ها و… از این نظام و مردم بر بد شدن اوضاع اثر داشته است. اما بنده معتقدم باید به خودمان هم نگاه کنیم. اینکه ما چه کردیم؟ ما تا چه اندازه می‌توانستیم این وضع را به وجود نیاوریم و آوردیم؟

رئیس دولت اصلاحات ادامه داد: من از ایثارگری گفتم، ایثارگری آنجا که جنگ است با همه وجود، جانبازی و مقاومت می‌کند. آنجایی که مصلحت نظام است حتی حاضر است مذاکره و تعامل کند. اصلاً مذاکره و تعامل به معنای تسلیم شدن در برابر باج خواهی و زورگیری دشمن نیست. بلکه برای جلب امکانات برای پیشرفت کشور است و آنچه مصلحت ملی و خیر عمومی در آنست باید تامین شود. خب آیا ما در رویکردهایمان همیشه درست عمل کرده‌ایم. یعنی آنچه مصلحت ملی و نیاز ایران بوده است سیاست گذاری کرده‌ایم یا نه مورد توجه نبوده است.

خاتمی افزود: باید میان آرزو‌ها (و بخصوص آرزو‌های غیرقابل تحقق) با آرمان خواهی فرق گذاشت. یعنی آرمان خواهی نه تنها مخالف واقع بینی نیست بلکه باید واقعیت‌ها را دید و با وجود واقعیت‌ها آرمان‌ها قابل دسترسی باشد. باید برنامه ریزی کرد برای اینکه به آرمان‌ها رسید. آرمان‌ها شعار نیست، و برخی شعار‌ها هم شعار‌های موجه و منطقی اصلاً نیست.

او اضافه کرد: یعنی چیز‌هایی گفته می‌شود که قابل دسترسی نیست. همه سرمایه‌ها را در آن مسیر خرج کردن طبعاً نتیجه معکوس گرفتن منطقی و خردمندانهنیست. می‌شود آرمان خواه بود، اما واقع بین هم بود. واقعیت ممکن است قابل قبول نباشد، فرض کنید نظام حاکم در عرصه بین الملل نظام ظالمانه است یا حداقل از این نظام قدرت‌های مدعی و سلطه طلب سوء استفاده می‌کنند. این واقعیت بدی است؛ اسرائیل یک واقعیت بد و زشت است. با اشغال روی کار آمده است و سرکوب می‌کند، می‌کشد و روی خون و آوارگی مردم با حمایت دیگران زندگی اش را ادامه داده است. جنایاتش را در غزه دیدیم. این واقعیت، واقعیت زشتی است. اما اگر ما چشممان را ببندیم و یاخیال پردازانه با مسئله برخورد کنیم و واقعیت را نبینیم دچار مشکل می‌شویم. واقعیت‌ها همیشه قابل توجیه نیست.

اما باید با واقعیات مواجه شد و آنها را دید و بر اساس امکانات و مصالح حرکت کرد و به نفع مردم و رضایت مردم از آرمان‌ها دفاع کرد و مهمترین مصلحت کشور و ملت و حتی حاکمیت تامین نیاز‌های مردم و جلب رضایت آنان است و در این زمینه باید با دنیا تعامل کرد. ولی اگر واقعیت‌ها دیده نشود و متوهمانه به آنچه در دنیا می‌گذرد نگریسته شود ممکن است سیاست‌هایی در پیش گرفته شود کهزیان آن به کشور و مردم برمی گردد. اما آنچه لازم است حفظ کشور و پیشرفت آن و بهبود حال و روز مردم است که صاحب اصلی کشورند و این با منطق و عقل و با فرهنگ ایثارگری هم سازگار است.

وی یادآور شد: بهرحال وضع کشور خوب نیست و مردم هم نگاه می‌کنند و می‌گویند بعد از آمدن اقای پزشکیان بر تورم، قیمت دلار و ناترازی‌ها افزوده شده است. ولی جوابگوی این وضع در درجه اول جریانی است که کشور را به این حال و روز مبتلا کردند و امروز در آغاز دولت آقای پزشکیان مشکلات بروز و ظهور بیشتری پیدا کرده است.

او افزود: ولی این به این معنی نیست که دولت جدید هم هیچ عیب و مشکلی ندارد. من معتقدم آقای پزشکیان شعار‌هایی داشته است که از خواست و نیاز مردم پایین‌تر بود ولی چشم اندازی به آینده کشور نشان داد که در آن وضع کشور بهتر شود و خطرات رفع گردد و ضریب امنیت کشور بالا برود و مردم و جوانان به آینده امیدوار شدند یا لااقل نومیدیشان کمتر شد. من بر این باورم که بخش قابل توجهی از مردم که رأی دادند به این امید آمدند و حتی کسانی که رأی ندادند و می‌خواهند زندگی آرام و خوبی داشته باشند و وابسته به یک جناح و جریان نیستند، کورسوی امیدی در دلشان پیدا شد که اصلاحات حداقلی می‌تواند وضع را بهبود ببخشد.

خاتمی افزود: در این موقعیت حساس نظر مثبت رهبر به رئیس جمهور و اعتماد متقابل حاکمیت و دولت امر مغتنمی است. ولی برای رهائی از مشکلات باید دو شرط رعایت شود:

۱. اصل حاکمیت این را بپذیرد که تغییر و اصلاح لازم است؛ و به لوازم آن تن داده شود. من نمی‌گویم بروند دهان مخالفان دولت و اصلاح امور را ببندند. ولی آنکه اصلاح را می‌خواهد محکوم نشود و تحت فشار قرار نگیرد. تعبیری هست که می‌گوید من با فاشیسم مخالفم، اما تلاش می‌کنم که فاشیست هم بتواند حرفش را بزند. اصلا آزادی یعنی این. ما نمی‌گوییم کسانی که نظر ما یا نظر مخالف ما را دارند حرفی نزنند. اما اینکه صدای بلند در این کشور برای آنان باشدکه می‌گفتند تحریم نعمت است و امروز با صدای بلند می‌کوشندهمه چیز را به گردن کسانی بیاندازند که مردم برای آنکه اینها نیایند، آنها را انتخاب کردند، این قابل قبول نیست. تغییر در صورتی رخ می‌دهد که در این وضع تغییراتی ایجاد شود و اگرحصرها، دستگیری ها، محدودیت‌ها و … تداوم پیدا کند و یا خالص سازی که در دانشگاه‌ها بود و در جا‌های دیگر هم کم و بیش بود اگر اینها بیشتر شود یا حل نشود، مشکل دوچندان خواهد شد؛ و گرچه معتقدیم دولت کار‌های خوبی کرده است ولی تمام نیرو‌های نظام باید متقاعد شوند که برای تحقق شعار‌های حداقلی اقدام کنند و زمینه عملی شدن قول‌ها و وعده‌ها را فراهم کنند.

۲. دولت هم باید توان فکری و توان عملی برای برنامه ریزی این کار‌ها را داشته باشد. باید در همه زمینه‌ها برنامه ریزی کند و جامعه باید احساس کند رویکرد متفاوت اتخاذ شده است. مردم ما تحمل دارند می‌دانند یکشبه نمی‌شود تورم ۵۰ % به زیر ۱۰ % کاهش پیدا داد. روابط خارجی در این زمینه بسیار تاثیرگذار است. کشور در زمان برجام نفس کشید. قرارداد‌هایی بسته شد و فضای نسبتاً بازی در جامعه ایجاد شد. اینها موثر است. رئیس جمهور باید بتواند قانع کند، برنامه ریزی کند و از انسان‌های توانمند در اجرای برنامه‌ها از جمله رفع تحریم یا کم اثرتر شدن آن استفاده کند.

وی با بیان اینکه اگر دولت جدید نقطه امیدی در دل مردم ایجاد کرد باید سعی کنیم این امید از بین نرود، گفت: کار شما اینست که در عین حال که از دولت حمایت می‌کنید مطالبه گر هم باشید. مطالبه در حدّ همان شعار‌هایی که داده شد و مردم رأی دادند و البته دولت هم باید تعامل و گفت‌و‌گو کند. من نمیخواهم نظم کشور بهم بریزد وبرای اینکه انقلاب نشود باید اصلاحات را پذیرفت و در جهت آن حرکت کرد. اصلاحات انقلاب نیست و باید سعی کنیم این چراغ کوچک روشن شده حداقل خاموش نشود و احزاب و گروه‌ها هم که دلشان می‌سوزد مطالبه گری کنند و فکر کنند و راهکار نشان دهند که انشاءالله امیدی که مردم به شعار‌ها بستند با عملی شدن آنها بیشتر شود. دولت و رئیس جمهور محترم هم متوجه باشند که نه تنها از شعارهائی که داده‌اند برنگردند و چیزهائی نگویند و کارهادی نکنند که خلاف آن شعار‌ها است بلکه همه فکر و تلاش خود را برای عملی شدن آن اصلاحات حداقلی بکار گیرند.

محور سخنان اعضا

در ابتدای این جلسه برخی از اعضا به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند و از دغدغه‌ها و نگرانی هایشان نسبت به مشکلات کشور گفتند. از جمله:

۱- حزب با هدف احیای بازتولید فرهنگ ایثارگری شکل گرفته است و قصد داریم آن را به جوانان انتقال دهیم تا حزب هموارهپویایی خود را حفظ کند. حزب یک رسالتی را مد نظر دارد؛ اینکه صریح‌تر باشیم و آزادگی را پاس بداریم. حزب مسائل کشور را واقع‌بینانه ارزیابی کرده است. نحوه سیاست گذاری باید در کشور تغییر کند. ما به عنوان یکی از احزاب جبهه اصلاحات از برنامه هاو سیاست‌های آقای دکتر پزشکیان راضی نیستیم و لازم می‌دانیم که انتقاد‌های جدی خود را از دولت مطرح کنیم.

۲- میان حکومت و ملت شکاف ایجاد شده است. ما در کشور حدود ۲۵ میلیون جوان دهه ۷۰ و ۸۰ داریم که جمهوری اسلامی نتوانسته است آنها را جذب کند. این نتیجه یک حکومت مقتدر نیست؛ یک حکومت مقتدر باید بداند چگونه حکمرانی کند. ممکن است حکومتی خود را جمهوری معرفی کند مثل سوریه یا عراق، اما در حکمرانی موفق نباشد، اما عربستان و اسپانیا خود را پادشاهی معرفی کنند و مورد اقبال جوانان و جامعه قرار بگیرند و موفق باشند.

بیشتر بخوانید:عکس/ تسلیت سید محمد خاتمی به داوود میرباقری

متاسفانه در کشور ما شکاف میان نسلی در حال افزایشاست. من معتقدم نظام باید برای حل مشکلات کشور ایدئولوژی سیال و فعال را برگزیند. اما متاسفانه هرچه جلوتر می‌رویم استحکام ایدئولوژی در کشور بیشتر می‌شود، و انعطافی را نمی‌بینیم. ما می‌خواهیم با اصلاحات کشور سامان بگیرد.

۳- شکاف میان ملت و حاکمیت در شرایطی ایجاد شد که سرمایه اجتماعی اصلاح طلبان نیز کاهش یافته بود و این مسئله یک بحران جدی ایجاد کرده بود. نقش حاکمیت، فضای تحولات منطقه، فشار دولت‌های خارجی و گروه‌های رادیکال و برانداز در ایجاد این شرایط بی تاثیر نبود. اما نقش خودمان را هم نباید منکر شویم. همیشه برای بهبود باید اشتباه خودمان را هم بپذیریم. ما زمانی که از سرمایه اجتماعی و شکاف اجتماعی اصلاح طلبان و مردم صحبت می‌کنیم، باید بپذیریم که اصلاح طلبان هم در این زمینه دچار مشکل شده‌اند. چه در ستاد و سازمان دهی و جبههاصلاحات و چه در اعلام مواضع و بستن لیست و کاهش حساسیت نسبت به نبض جامعه.

ما اکنون در میان فرهنگیان و کارگران که در زمان دوم خرداد بیشترین حضور را داشتند، کمترین پایگاه را داریم. امروز میراث دوم خرداد در بحران بسیار شدیدی به سر می‌برد. نهاد‌های مدنی در ضعیف‌ترین شرایط خود هستند. به عقیده من اکنون احزاب و گروه‌های اجتماعی باید برگردند به افق دوم خرداد که بازگشت به مردم بود و ایجاد یک چشم انداز و امید برای مردم تا بتوانیم آینده بهتری برای مردم بسازیم.

۴- ما قطعاً پیشنهاد دهنده آقای پزشکیان نبودیم، اما از ایشان حمایت کردیم. آنچه به نام وفاق در حال شکل گرفتن استمبهم است. احتمالاً ایشان تصمیم گیر اصلی نیستند. اگر این امکان وجود داشته باشد تا جنابعالی با ایشان صحبت کنید وتوجیه شوند تا در برخی از مسائل با حکومت چانه زنی کنند بسیار خوب است.

۵- یکی از معضلات جامعه اکنون ایران خلأ ایست که میان حاکمیت و احزاب با نسل‌های جدید به وجود آمده است. بایدتلاش شود تا دیالوگ‌های میان آنها بازشناسی شود و این نیازمند مطالعه و شناختن است تا گفتمان جدید ایجاد شود.

۶- متاسفانه اتفاقی که بعد از انتخابات شاهد آن بودیم این بود که در ابتدای شکل گیری دولت آقای پزشکیان امید‌هایی در دل مردم ایجاد شد، اما با گذشت زمان مردم احیاناً خلاف وعده‌های داده شده را شاهد بودند. عدم انسجام دولت باعث افزایش مشکلات و نارضایتی‌ها می‌شود. خواهش ما از جنابعالی این است که از ایشان بخواهید تا به نظرات کارشناسی توجه کنند.

از مجموعه ایثارگران در دولت هیچ استفاده‌ای نشده است. البته لابی گری هم انجام نشده و ایثارگران گله‌مند و طلبکار نیستند؛ اما می‌شد از این فرصت‌ها استفاده کرد. چالش‌های کشور به گونه‌ای نیست که ما به دنبال دعوای پست و مقام باشیم.