بحران پشت سدهای پایتخت؛ رکورد بی سابقه بهره برداری از سد کرج / تنها ۷ درصد پرشدگی آب در سد کرج

اقتصاد۲۴- وضعیت سد‌های کشور چنان بحرانی است که خشکی و جیره‌بندی آب به تابستان نرسیده و زودهنگام اتفاق خواهد افتاد. وضعیت منابع آبی تهران به مرحله‌ای بحرانی رسیده است؛ به‌طوری‌که حجم ذخایر سد‌های کلیدی تأمین آب تهران به پایین‌ترین سطح در سال‌های اخیر کاهش یافته است. مسئولان وزارت نیرو هشدار داده‌اند که اگر مصرف آب مدیریت نشود، پایتخت با چالش‌های جدی در تأمین آب مواجه خواهد شد.

محمد جوان‌بخت، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا و مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، اعلام کرد: «سد‌های تأمین‌کننده آب شرب تهران، از جمله لار، لتیان، ماملو و کرج، با کاهش کم‌سابقه حجم ذخایر روبه‌رو هستند. سد کرج تنها ۷ درصد پرشدگی دارد که در طول تاریخ بهره‌برداری این سد بی‌سابقه است. سد لار نیز با یک درصد پرشدگی و سد‌های لتیان و ماملو با ۱۲ درصد پرشدگی، شرایطی مشابه سد کرج دارند.»

گاهی کمی باران می‌بارد، اما مشکلات آب تهران چنان زیاد است که حتی برف‌های روی کوه هم دل آدم را گرم نمی‌کند و باید منتظر تابستان داغ بمانیم. پنج سال از خشکسالی پیاپی تهران می‌گذرد و بر اساس آمار کاهش ۴۵ درصدی بارندگی‌ها مشکل آب تهران را بیشتر کرده است. هرچند مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران گفته که قرار نیست آب جیره‌بندی شود، اما از مردم خواسته تا مصرف خود را ۲۰ درصد کاهش دهند تا تابستان سختی را پیش رو نداشته باشیم.

با وجود اینکه محسن اردکانی گفته آب جیره‌بندی نشده، اما خبر‌هایی از برخی نقاط تهران نشان می‌دهد که آب چند محله در تهران در ساعت‌هایی قطع شده و باقی خانوار‌ها با افت فشار آب مواجه هستند، در شرق تهران و در منطقه نارمک و تهران نو علاوه بر پنجشنبه‌ها که همیشه با افت فشار مواجه بودند به تازگی در روز‌های دیگر هفته نیز با کمبود مواجه هستند و ساکنان آپارتمان از این موضوع گله دارند، البته در این میان باید خانه‌تکانی و شستشوی کوچه و پارکینگ با آب شرب توسط برخی از اهالی پایتخت را نیز دلیل مصرف بیش از حد آب در این روز‌های نزدیک به عید دانست.

با این حال محسن اردکانی گفته مصرف سرانه هر شهروند تهرانی ۲۵۰ لیتر در شبانه‌روز است و تنها ۳۵ درصد مشترکان در چارچوب استاندارد مصرف می‌کنند، او گفته: «در شهر تهران ۳۵ درصد از مشترکین پایین‌تر از الگو یعنی ۱۲ مترمکعب آب در ماه مصرف می‌کنند، ۶۰ درصد تا دوبرابر الگو و ۵ درصد بیش از ۲ برابر الگو، آب مصرف می‌کنند که این ارقام از آمار جهانی بسیار بالاتر است. شایسته نیست در شرایطی که تهران با ناترازی منابع و مصارف آبی روبه‌روست، برخی افراد روزانه ۵۰۰ لیتر آب مصرف کنند.» به گفته او برای مشترکان بدمصرف ابتدا اخطار صادر می‌شود و در صورت ادامه مصرف بالا، محدودیت‌هایی در دسترسی به آب برای آنها اعمال خواهد شد.

بیشتر بخوانید:نفس‌های آخر سد کرج

میزان بارندگی در استان تهران نسبت به سال گذشته ۲۵ درصد کم شده و میزان پرشدگی سد‌های ۴ گانه تهران ۶ درصد بوده است که نشان از عمق فاجعه آب پایتخت است.

چندی پیش بود که مدیرحفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای تهران عنوان کرد کسری مخازن زیرزمینی تهران سالانه ۱۳۰ میلیون مترمکعب است و سالانه ۷۰سانتی‌متر افت میانگین دارد. راما حبیبی گفته بود بیشتر سد‌های تهران با کاهش حجم مخزن نسبت به سال گذشته روبه‌رو شده‌اند و سرانه آب تجدیدپذیر تهران ۱۷۰ مترمکعب است که این شاخص در کشور ۱۴۲۶ مترمکعب و در جهان ۴۹۰۰متر مکعب است.

او گفته بود که باید به فکر جایگزینی آب از منابع دیگر برای تهران بود و در حال حاضر۵۵ درصد از منابع آب استان تهران از منابع سطحی و ۴۵ درصد از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود که به دلیل کاهش بارندگی‌ها و رشد جمعیت، استفاده از منابع زیرزمینی افزایش نیز یافته است. حبیبی گفته طرح‌هایی نظیر طرح تعادل‌بخشی منابع زیرزمینی با هدف کاهش کسری مخازن و مدیریت برداشت‌های غیرمجاز تعریف و اجرایی شده است.

سخنگوی صنعت آب کشور، اما از افت ۲۹ درصدی ورودی سد‌ها نسبت به میانگین ۵ ساله گفته که نشان می‌دهد خشکسالی در کشور همچنان تداوم خواهد داشت. فیروز قاسم‌زاده، عنوان کرده: «میزان بارندگی تجمعی در کشور از ابتدای سال آبی جاری تا پایان دی‌ماه، نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهشی معادل ۴۵ درصد روبه‌رو بوده است. بررسی رتبه بارشی در سری زمانی ۵۷ ساله نشانگر این است که کشور امسال در رتبه ۵۳ قرار دارد و به عبارت دیگر فقط ۴ سال از ۵۷ سال، شرایط بدتر نسبت به امسال داشته‌اند.»

او گفته: «حجم ورودی آب به سد‌های کشور از ابتدای سال آبی جاری (۱۴۰۳-۱۴۰۴) تا ۲۸ دی ماه، معادل ۵/۸۵ میلیارد مترمکعب بوده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش ۵ درصدی روبه‌رو شده است. حجم خروجی آب از سد‌های کشور از ابتدای سال آبی جاری تاکنون ۷/۹۰ میلیارد مترمکعب بوده است این میزان نسبت به دوره ۵ ساله، کاهش ۹ درصدی داشته است. بر همین اساس، حجم موجود مخازن سد‌ها با ۴۴ درصد پرشدگی معادل ۲۲/۵۱ میلیارد مترمکعب است که نسبت به سال گذشته ۹ درصد افزایش و نسبت به دوره ۵ ساله، یک درصد کاهش داشته است.».

بیشتر بخوانید:آخرین وضعیت حق‌آبه هیرمند و بی تفاوتی افغان‌ها

اما آیا می‌توان همه تقصیر کمبود آب را به گردن خشکسالی و عدم مصرف بهینه مردم انداخت آن هم در شرایطی که مدیرحفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای تهران از پروژه‌هایی برای جلوگیری از فرار آب در سد‌ها گفته است. حبیبی عنوان کرده: «در سد لتیان، به دلیل ساختار زمین‌شناسی خاص منطقه، شاهد نشت و فرار آب از مخزن بودیم. در همین راستا، پروژه‌هایی برای شناسایی محل نشتی و هدایت این آب‌ها به نیروگاه کلان و سپس بازگشت آن به مخزن سد اجرایی شد. این پروژه اکنون در حال بهره‌برداری است و امیدواریم با تأمین اعتبارات کافی، مراحل بعدی آن به‌طور کامل اجرا شود.».

اما در این میان آن چیزی که همچنان مردم تهران را تهدید می‌کند موضوع جیره‌بندی آب است که معاون بهره‌برداری و توسعه آب آن را گوشزد کرده بود. چند روز پیش، حسام خسروی گفته بود: «جیره‌بندی آب در دو حالت اتفاق می‌افتد؛ یکی شرایط بسیار دشوار و نبود نزولات آسمانی و دیگری عدم همکاری مردم؛ بنابراین احتمال جیره‌بندی آب در تهران وجود دارد.»

او خانه تکانی را دلایل مصرف بیش از حد آب دانسته و گفته بود: «این موضوع منجر به افزایش مصرف و تشدید ضعف منابع آبی شد به همین علت امکان جبران آن وجود نداشت و مجبور هستیم فشار آب شهر را کنترل کنیم. شرایطی که ما ایجاد کرده‌ایم آن است که فشار آب تا طبقه دوم وجود دارد.»

او پیشنهاد داده طبقات دیگر می‌توانند از مخزن و پمپ استفاده کنند، اما این درحالی است که با گذشتن پمپ در آپارتمان‌ها به شدت برخورد می‌شود. به‌هرحال به نظر نمی‌رسد باران و برف امسال تهران دردی از کم‌آبی تابستان را حل کند و البته شاید باید این تذکر را نیز به مسؤلان داد که علاوه بر صرفه‌جویی مردم، آنها نیز باید فکری به سیستم فرسوده آبرسانی تهران بکنند که تا ۲۰ درصد نشتی آب در شاه‌لوله‌های آن وجود دارد.