خسارت ۳ میلیارد دلاری استخراج ماینر‌ها به صنعت برق

اقتصاد۲۴- طبق اعلام وزارت نیرو درحال حاضر دست‌کم ۷۰۰ هزار ماینر غیرمجاز در کشور با برق یارانه‌ای در حال فعالیت هستند که بیش از دو هزار مگاوات از برق تولیدی کشور را به‌صورت لحظه‌ای مصرف می‌کنند. جدا از لزوم فعال بودن شبانه‌روزی دو نیروگاه ۱۵۰۰ مگاواتی با هزینه سرمایه‌گذاری ۳سه میلیارد دلار باید در هر ساعت از فعالیت معادل ۱۲ میلیارد تومان هزینه سوخت، نیروی انسانی و نگهداری انجام گیرد، توسط همین ماینر‌ها مصرف می‌شود. رقم عجیبی که معادل دوبرابر کل برق مصرفی صنایع سیمان کشور است و فشار شدیدی بر شبکه سراسری برق تحمیل می‌کند. همچنین، هر دستگاه ماینر با متوسط مصرف ۳.۵ تا ۴ کیلووات ساعت برق و احتساب این عدد در فعالیت ۲۴ساعته (به‌دلیل فعالیت شبانه‌روزی)، میزان برق مصرفی، ۱۰ برابر یک خانواده ایرانی است.

استخراج رمزارز به‌عنوان یک فعالیت اقتصادی در بسیاری از کشور‌های جهان تابع قوانین بسیار سختگیرانه و محدود به مناطقی است که در آنجا حبس تولید انرژی برق وجود دارد، پدیده نوظهوری که در ایران به‌واسطه استخراج غیرقانونی رمزارز‌ها توسط برخی افراد سودجو در جریان است و به چالشی جدی برای صنعت برق تبدیل شده است.

باتوجه‌به شدت گرفتن فعالیت‌های رمزارزی در کشور و به‌ویژه دستگاه‌های ماینر غیرمجاز وزارت نیرو روز گذشته در مورد فعالیت حدود ۷۰۰ هزار ماینر غیرمجاز در کشور هشدار داد. پاون نوشت: «برخی کشور‌ها با مدیریت منابع انرژی، استخراج رمزارز را در چارچوب قوانین مشخصی ساماندهی کرده‌اند و به‌عنوان نمونه در روسیه و چین، استخراج رمزارز تنها در مراکزی که مازاد تولید برق وجود دارد و تحت قوانین سختگیرانه مجاز است. در کشور‌های اروپایی نیز به‌دلیل هزینه بالای برق، استخراج رمزارز صرفه اقتصادی چندانی ندارد و با مراکز غیرقانونی برخورد‌های شدید قضایی و امنیتی صورت می‌گیرد. به‌عنوان نمونه و مستند به گزارش‌های خبری در کشور اسپانیا، ضابطان قضائی به‌محض اطلاع از استخراج غیرقانونی رمزارز به محل انجام این فعالیت مراجعه کرده و ضمن بازداشت افراد فعال نسبت به ضبط و امحای دستگاه‌های استخراج رمزارز اقدام کرده‌اند.»

بیشتر بخوانید:جایزه ۵۰ میلیونی برای اعلام ماینر‌های غیرمجاز

این گزارش ادامه داد: «در ایران، اما با وجود تدوین قوانین و مقررات برای ساماندهی این صنعت، استخراج غیرقانونی رمزارز به‌دلیل قیمت پایین برق، به یکی از چالش‌های بزرگ شبکه برق کشور تبدیل شده است.»

برق‌دزدی بالا

براساس این گزارش اهمیت این موضوع زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم هر دستگاه ماینر به‌طور متوسط ۳.۵ تا ۴ کیلووات ساعت برق مصرف می‌کند و به‌دلیل فعالیت شبانه‌روزی، میزان برق مصرفی هر ماینر ۱۰ برابر یک خانوار ایرانی است. وزارت نیرو همچنین نوشته است: «اگرچه مراکز قانونی استخراج رمز ارز در ایران موظف به رعایت مقرراتی همچون ثبت مالکیت دستگاه، تعیین محل فعالیت و دریافت کد رهگیری هستند، اما همچنان مزارع غیرمجاز بدون پایبندی به این الزامات، از برق ارزان‌قیمت برای استخراج رمزارز بهره می‌برند. وزارت نیرو به‌عنوان متولی تأمین برق کشور، اقدامات متعددی را برای مقابله با این تخلف در دستورکار قرار داده است. از جمله این اقدامات می‌توان به رصد و پایش مستمر نقاط مشکوک، ایجاد مراکز مجاز با تعرفه‌های مشخص (با استفاده از انرژی‌های خورشیدی)، تعیین پاداش برای معرفی مراکز غیرقانونی، افزایش تعرفه برق برای مصرف بیش‌ازحد و قطع دائمی برق مشترکان متخلف اشاره کرد.»

اگرچه مراکز قانونی استخراج رمزارز در ایران موظف به رعایت مقرراتی موضوعه هستند، اما همچنان مزارع غیرمجاز بدون پایبندی به این الزامات، از برق ارزان‌قیمت برای استخراج رمزارز بهره می‌برند

براساس آنچه وزارت نیرو شرح می‌دهد: «برای تأمین دو هزار مگاوات برق (یعنی برقی که ماینر‌های غیرمجاز به‌طور لحظه‌ای مصرف می‌کنند)، به‌طور تقریبی باید دو نیروگاه ۱۵۰۰ مگاواتی فعال باشند. البته ظرفیت اسمی نیروگاه‌ها با ظرفیت عملی آنها تفاوت‌هایی دارد و ظرفیت عملی معمولاً کمی کمتر است. حالا فرض کنید بخواهیم یک نیروگاه با ظرفیت سه هزار مگاوات بسازیم. برای این نیروگاه، دو نوع هزینه وجود دارد. اول، هزینه احداث نیروگاه که بالغ‌بر سه میلیارد دلار است. دوم، هزینه‌های عملیاتی که شامل مصرف سوخت لحظه‌ای، نیروی انسانی و هزینه‌های نگهداری قطعات است و به‌طور تقریبی هر ساعت ۱۲ میلیارد تومان هزینه خواهد داشت. بنابراین، ساخت یک نیروگاه سه هزار مگاواتی به دو هزینه اصلی تقسیم می‌شود: سه میلیارد دلار برای ساخت و ۱۲ میلیارد تومان به‌صورت ساعتی برای هزینه‌های نگهداری و سوخت.»

بااین حال، واقعیت این است که وزارت نیرو به تنهایی قادر به مقابله کامل با مراکز غیرمجاز استخراج رمزارز نیست و همکاری سایر نهاد‌های مسئول از جمله نهاد‌های نظارتی، امنیتی و قضائی برای برخورد مؤثر با این تخلف ضروری است: «در سایه این همکاری، اقداماتی همچون برخورد با فرار مالیاتی مزارع غیرقانونی، شناسایی مراکز غیرمجاز از طریق داده‌های اینترنتی و مخابراتی، جلوگیری از ورود غیرمجاز دستگاه‌های ماینر به کشور و ضبط و امحای تجهیزات غیرقانونی می‌تواند به کاهش این معضل کمک کند. باتوجه‌به آسیب‌های جدی ناشی از استخراج غیرمجاز رمزارز بر صنعت برق کشور، اجرای سیاست‌های نظارتی دقیق‌تر، تشدید برخورد‌های قضائی و افزایش هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی و امنیتی، گام‌های ضروری برای حفظ منابع انرژی و جلوگیری از بحران‌های بیشتر در حوزه تأمین برق خواهند بود که امید می‌رود در سایه تعامل و هم‌افزایی دستگاه‌های مسئول به‌صورت جدی پیگیری شود.»

ماینر‌ها چگونه برق می‌خورند؟

استخراج رمزارز فرایندی است که طی آن تراکنش‌های رمزارز در بلاک جدید قرار گرفته و به «بلاک‌چین» اضافه می‌شود. این فرایند توسط دستگاه‌های تخصصی استخراج به‌نام ماینر (Miner) انجام می‌شود که قدرت محاسباتی بالایی دارند. دستگاه‌های استخراج رمزارز، باتوجه‌به قدرت محاسباتی خود، مقدار قابلِ‌توجهی انرژی مصرف می‌کنند. میزان مصرف برق دستگاه ماینر بیت‌کوین تأثیر مستقیمی بر سودآوری عملیات استخراج دارد.

علاوه‌براین، مصرف بالای برق در فرایند استخراج پیامد‌های زیست‌محیطی نیز به‌دنبال دارد. بنابراین، درک دقیق از میزان مصرف برق دستگاه‌های ماینر برای برنامه ریزی و بهینه سازی فرایند استخراج اهمیت فراوانی دارد. در این مقاله کاربردی، مصرف برق ماینر بیت‌کوین، عوامل تأثیرگذار، چالش‌ها و راهکار‌های کاهش مصرف انرژی در استخراج بیت‌کوین را بررسی می‌کنیم. مصرف برق در استخراج بیت‌کوین به عواملی مانند: قدرت پردازشی شبکه، پیشرفت فناوری سخت‌افزاری و به رقابت میان ماینر‌ها بستگی دارد.

تبلیغ در فضای مجازی

یک جست‌و‌جو در فضای مجازی به‌ویژه صفحه‌های اینستاگرام نشان می‌دهد در فضا‌های مجازی، تبلیغات برای استخراج انواع رمزارز‌ها به‌شدت افزایش یافته است. حتی تعداد افرادی که برای پس‌انداز از رمزارز‌ها و حساب‌ها و کیف‌پول‌های دیجیتال استفاده می‌کنند نیز رو به فزونی رفته است.

بیشتر بخوانید:تعیین سقف پاداش برای گزارش ماینر‌های غیرمجاز

حالا وزارت نیرو می‌گوید علاوه‌بر مصرف بسیار بالای ماینر‌ها این میزان مصرف از شبکه، یک وب‌سایت آموزشی در مورد رمزارز‌های دیجیتال که به‌عنوان یک مرجع در این حوزه شناخته می‌شود نیز نوشته است: «مصرف بالای انرژی هزینه‌های جانبی دیگری نیز برای استخراج‌کنندگان به‌همراه دارد. برای مثال، نیاز به سیستم‌های خنک‌کننده پیشرفته برای کنترل گرمای تولیدشده توسط ماینر‌ها هزینه‌های راه‌اندازی و نگهداری را افزایش می‌دهد. همچنین، استهلاک سریع‌تر تجهیزات به‌دلیل کارکرد طولانی‌مدت و فشار بالا، تعویض زودهنگام و صرف هزینه برای بازسازی را ضروری می‌کند. یکی از نگرانی‌های جدی پیرامون استخراج رمزارز، تأثیر منفی آن بر محیط‌زیست است. مصرف بالای انرژی، به‌ویژه در مناطقی که عمدتاً از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند، باعث افزایش انتشار کربن و گاز‌های گلخانه‌ای می‌شود. این موضوع در تضاد با تلاش‌های جهانی برای مقابله با تغییراقلیم و تأثیرگذار بر اقتصاد سبز است. فشار‌های فزاینده برای کاهش تأثیرات مخرب زیست‌محیطی ممکن است در آینده چالش‌های جدی برای صنعت استخراج بیت‌کوین ایجاد کند.»

مقررات کشوری چگونه است؟

خریدوفروش دستگاه‌های ماینر، واردات و راه‌اندازی آن نیازمند دریافت مجوز از وزارت صمت است و سقف مجاز استخراج ارز‌های دیجیتال توسط بانک مرکزی و وزارتخانه‌های «نیرو»، «صنعت، معدن و تجارت» و «نفت» تعیین می‌شود.

همچنین، نحوه تأمین برق در مراکز استخراج نیاز به مجوز از سمت وزارت نیرو دارد که با دو روش می‌توان برق مورد نظر را تأمین کرد. گزینه اول، اتصال به شبکه و خرید انرژی از شرکت‌های برق است و گزینه دوم هم تأمین برق با ایجاد ظرفیت جدید است. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از طریق این لینک قوانین کلی وزارت نیرو در رابطه با استخراج ارز‌های دیجیتال را مشاهده کنید.

ماینر‌های غیرمجاز در کشور معادل دوبرابر کل برق مصرفی صنایع سیمان کشور است و فشار شدیدی بر شبکه سراسری برق تحمیل می‌کند

طبق اعلام شرکت توانیر برای زمان اوج بار ۱۴۰۳ یعنی تابستان، نرخ ریالی هر کیلووات ساعت برق مصرفی برای استخراج رمزارز در بازه زمانی ۲۸ اردیبهشت تا ۲۸ مرداد سال جاری، ۲۸ هزار و ۳۲۰ ریال تعیین شده است. این تصمیم براساس مصوبه هیئت وزیران با هدف ساماندهی فعالیت ماینر‌ها و جلوگیری از اتلاف منابع انرژی اتخاذ شده است.

«مصطفی رجبی مشهدی»، مدیرعامل شرکت توانیر، دراین‌باره توضیح داده بود: «نرخ مذکور بر مبنای متوسط ریالی برق صادراتی و براساس میانگین نرخ تسعیر ارز محاسبه شده است.» او همچنین تأکید کرد خرید برق از شبکه برای استخراج رمزارز در اوقات محدودیت‌دار ممنوع است. طبق روال، تعرفه برق مصرفی استخراج رمزارز یا ماینینگ برای دوره‌های سه‌ماهه تعیین و از سوی توانیر اعلام می‌شود. پیش‌ازاین، تعرفه برق مصرفی استخراج رمزارز برای مدت زمان سه‌ماهه ۲۸ بهمن‌ماه ۱۴۰۲ تا ۲۸ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳، مبلغ ۲۸ هزار و ۲۰۷ ریال تعیین شده بود.»

همچنین، طبق تصویب‌نامه شماره ۵۸۱۴۴/ت ۵۵۶۳۷ وزارت نیرو، استخراج ارز‌های دیجیتال در زمان‌های اوج مصرف برق ممنوع است. شرکت‌های برق درصورتی‌که فرد متخلفی را که بدون مجوز اقدام به استخراج ارز‌های دیجیتال کرده است، شناسایی کنند، مجاز هستند برق فرد متخلف را قطع و خسارات واردشده به شبکه را نیز از او مطالبه کنند.