تاریخ انتشار: ۰۸:۴۸ - ۲۹ اسفند ۱۴۰۳

نظم جدید خاورمیانه توهم یا واقعیت؟

جنگ غزه و پیامد‌های آن نظم منطقه‌ای را تحت‌تاثیر قرار داده، اما تغییرات بنیادینی ایجاد نکرده است. اسرائیل در تلاش برای تثبیت برتری نظامی، با محدودیت‌هایی روبه‌رو ست، ایران باوجود فشار‌ها همچنان نفوذ دارد و ترکیه به‌تدریج موقعیت خود را تقویت می‌کند.

نظم جدید خاورمیانه

اقتصاد۲۴- بازگشت ترامپ، حمایت آمریکا از اسرائیل را تشدید کرده، اما سیاست کلی واشنگتن دگرگون نشده است. در نهایت، روند‌های کنونی به جای شروع نظمی کاملا جدید، بیشتر استمرار رقابت‌های گذشته را تداعی می‌کند. کریستوفر فیلیپس، استاد روابط بین الملل دانشگاه کوئین مری لندن و نویسنده کتاب «نبرد برای سوریه» در پایگاه خبری میدل ایست آی نوشت: پیامد‌های جنگ اخیر اسرائیل در غزه بسیاری از تحلیلگران را به این باور رسانده که نظم منطقه‌ای خاورمیانه دستخوش تغییرات عمیقی شده است. این ادعا‌ها بر پایه چند تحول کلیدی استوار است: اسرائیل اعلام کرده که حماس و حزب‌الله را تضعیف کرده، مناطق جدیدی در لبنان و سوریه را تحت کنترل خود درآورده است، ایران تا حدودی از این میدان‌ها عقب‌نشینی کرده و سقوط بشار اسد در سوریه به بهبود موقعیت ترکیه انجامیده است.

محدودیت‌های برتری نظامی اسراییل

بازگشت دونالد ترامپ به قدرت و تغییر رویکرد واشنگتن، بار دیگر بحث‌ها درباره شکل‌گیری نظمی تازه در خاورمیانه را داغ کرده است. اما آیا این تحولات واقعا از دگرگونی عمیقی خبر می‌دهند؟ بخش زیادی از پیشروی‌های اخیر اسرائیل به حوادث گذشته برمی‌گردد. با وجود آنکه شدت خسارت‌ها و تلفات انسانی در غزه و لبنان بی‌سابقه بوده، اما تاکتیک‌های نظامی اسرائیل تفاوت چشمگیری با گذشته ندارند. در واقع، حماس و حزب‌الله از جهاتی یادآور سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ هستند، زمانی که اسرائیل از طریق مداخلات نظامی و اشغالگری به‌دنبال تضعیف این گروه‌ها و ایجاد مناطق حائل بود. اهداف امروز اسرائیل نیز در اصل تفاوت چندانی با آن زمان ندارد.

با این حال، هرچند اسرائیل موفق شد سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) را از لبنان بیرون براند، اما جنگ ۱۹۸۲ موجب ظهور دشمنی جدید به نام حزب‌الله شد. این تحول نه تنها امنیت اسرائیل را تقویت نکرد، بلکه به بهبود موقعیت آن در منطقه شامات نیز منجر نشد. در حقیقت، به جای آغاز دوره‌ای از برتری منطقه‌ای، دهه ۱۹۸۰ اسرائیل را درگیر اشغالی فرسایشی کرد که در نهایت به عقب‌نشینی و مصالحه ختم شد. اگرچه شرایط امروز تغییر کرده، اما این ناکامی‌ها نشانگر محدودیت‌های اسرائیل به‌ویژه در عرصه نظامی هستند و این پرسش را مطرح می‌کنند که آیا اسرائیل قادر است برتری نظامی خود را به هژمونی منطقه‌ای تبدیل کند.

نگاه رایج به ایران نیازمند بازنگری است. اگرچه ایران متحمل آسیب‌هایی شده، اما این به معنای شکست آن نیست. این کشور همچنان نفوذ قابل توجهی در عراق دارد و متحدان یمنی‌اش با دست بالا از درگیری‌ها بیرون آمده‌اند. حتی اگر برخی تصور کنند حماس و حزب‌الله تضعیف شده‌اند، این گروه‌ها همچنان فعال هستند. 


بیشتر بخوانید: خاورمیانه در التهاب؛ واشنگتن دندان‌های نیش خود را نشان داد / نتیجه جنگ آمریکا و یمن به کجا می‌کشد؟


نفوذ ترکیه در شامات؛ آغاز یک اتحاد استراتژیک با دمشق؟

موضع منطقه‌ای ایالات متحده همچنان به اصول گذشته پایبند است و تغییر بنیادینی در آن دیده نمی‌شود. دو محور اصلی سیاست ترامپ، یعنی حمایت قاطع از اسرائیل و افزایش تحریم‌ها علیه ایران، درواقع ادامه سیاست بسیاری از روسای جمهور پیشین محسوب می‌شود. البته تمایل ترامپ برای «در اختیار گرفتن» غزه، جنبه‌ای نو دارد، اما هنوز مشخص نیست که این پیشنهاد تا چه حد جدی است یا صرفا ابزاری برای فشار بر حماس و رهبران عرب به شمار می‌آید. در خارج از چارچوب اسرائیل و ایران، تمرکز اصلی ترامپ بر مسائل فراتر از خاورمیانه است. با این حال، برخی تغییرات اخیر پتانسیل ایجاد تحولات بزرگی را دارند. سقوط حکومت اسد می‌تواند رویدادی بزرگ باشد، شبیه به سرنگونی صدام حسین در سال ۲۰۰۳ که نظم داخلی و بین‌المللی عراق را به کلی تغییر داد.

آینده سوریه همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی مانده است. رویداد‌های اخیر که با خشونت‌های گسترده همراه بوده، احتمال کشیده شدن این کشور به دور تازه‌ای از درگیری را افزایش داده و امید‌ها برای برقراری ثبات و اتحاد در سوریه را به خطر انداخته است. هرچند تبدیل سوریه به متحد ترکیه و امکان استقرار پایگاه‌های نظامی در خاک آن تغییری مهم به نظر می‌رسد، این روند یک تحول ناگهانی نیست.

از زمان به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۲، ترکیه به‌طور پیوسته نفوذ منطقه‌ای خود را گسترش داده و در مناطقی مانند قطر، لیبی، سومالی، شمال عراق و شمال سوریه حضور نظامی داشته است. اکنون اگر دمشق به جایگاه یک متحد آنکارا تغییر یابد، می‌تواند نفوذ ترکیه در منطقه شامات را تعمیق ببخشد و تنش‌ها با اسرائیل را افزایش دهد. با این حال، این تغییر در چارچوب الگوی موجود سیاست خارجی ترکیه رخ می‌دهد و یک دگرگونی بنیادین محسوب نمی‌شود.

توافق میان نیرو‌های دموکراتیک سوریه (SDF) و احمد الشرع، رئیس‌جمهور جدید دمشق، بر سر ادغام نیرو‌های کرد در ارتش ملی سوریه، در کنار فراخوان عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ‌ک‌ک برای پایان دادن به جنگ چهار دهه‌ای با ترکیه می‌تواند تحولی تاریخی قلمداد شود. اما هنوز نمی‌توان با اطمینان گفت که این تحولات از سطح اعلامیه‌ها فراتر خواهند رفت یا نه. آیا این روند‌ها نویدبخش شکل‌گیری نظمی جدید در خاورمیانه هستند؟ همان‌طور که فرد هالیدی زمانی گفته بود، گویا هر دهه رویداد‌هایی در منطقه رخ می‌دهد که زمینۀ ژئوپلیتیکی خاورمیانه را به لرزه می‌اندازد و بسیاری را وادار می‌کند تا از آغاز عصری تازه سخن بگویند.

بهار عربی در سال ۲۰۱۱، جنگ علیه تروریسم از ۲۰۰۱ و جنگ خلیج فارس در ۱۹۹۱ همگی در ابتدا تغییرات بنیادینی را برای منطقه وعده می‌دادند. اما همان‌طور که فرد هالیدی هشدار داده بود، با گذشت زمان، الگوی تداوم بر هرگونه تغییر اساسی غالب شده است. به نظر می‌رسد این مساله در مورد تحولات اخیر نیز صدق کند. نمی‌توان میزان تغییرات واقعی در مقایسه با گذشته را بیش از حد بزرگ جلوه داد. بسیاری از قدرت‌های منطقه‌ای، مانند کشور‌های خلیج فارس و مصر، به شرایط جدید واکنش نشان داده و خود را تطبیق داده‌اند، اما این تغییرات در مواضع سیاستی‌شان بنیادین نبوده است.

اسرائیل همچنان در تلاش برای تبدیل برتری نظامی به نفوذ سیاسی منطقه‌ای با چالش‌هایی روبه‌روست. روند گسترش نفوذ ترکیه تدریجی بوده و نه یک تحول ناگهانی. همچنین، اگرچه ایران تحت فشار قرار گرفته، همچنان از عرصه رقابت منطقه‌ای کنار نرفته است. این واقعیت که منطقه دچار تحولات قابل‌توجهی شده، انکارناپذیر است، اما اینکه این تحولات به‌واقع آغاز یک «نظم جدید» باشد، هنوز مشخص نیست. در بلندمدت، عوامل خارجی ممکن است تاثیرات بیشتری بر آینده منطقه داشته باشند: واکنش جهانی به ریاست‌جمهوری ترامپ، تغییرات احتمالی در ائتلاف‌های ایالات متحده و اروپا و احیای نقش بین‌المللی روسیه می‌تواند پیامد‌هایی غیرمنتظره و تاثیرگذار برای خاورمیانه به همراه داشته باشد.

منبع: دنیای اقتصاد
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

صفحه اول روزنامه‌های سیاسی امروز

قیمت گوشت گوسفند، گوساله و مرغ + جدول

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت All-in-One اپل امروز + جدول

قیمت انواع لپ تاپ ام اس آی MSI امروز + جدول

قیمت خودرو‌های سایپا امروز شنبه ۲۸ تیر ۱۴۰۴ + جدول

عکس/ تجمع زنان بروجردی در ورودی شهر جهت تماشای ناصرالدین شاه ۱۳۴ سال پیش با پوشش خاص

عکس/ واکنش تند پرویز پرستویی به اظهارات حمید رسایی درباره پیرپسر

عکس/ تغییر باورنکردنی فرح دیبا سریال معمای شاه در ۴۸ سالگی

عکس/ لحظات جذاب و بی‌نظیر در پشت‌صحنه کارناوال

عکس/ پیک موتوری به دلیل اختلال GPS غرق شد!

عکس یادگاری سردار سلیمانی ۴۴ سال پیش با رزمنده‌های لشکرش در خط مقدم

عکس/ چهره جوان دریادار سیاری در کنار دو رزمنده روی عرشه کشتی ۴۳ سال پیش با لباس نظامی

عکس/ ژست متفاوت و خاص مهرداد صدیقیان با دود سیگار در تاریکی

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

وضعیت هواشناسی امروز

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

آینده نامطمئن کسب‌وکارهای آنلاین در سایه فیلترینگ و قطع اینترنت/ در زمینه زیرساخت‌های اینترنتی، سال‌ها از کشور‌های منطقه عقب هستیم

ارزان‌ترین و گران‌ترین تلویزیون بازار چند تومان است؟+ جدول قیمت

صفحه اول روزنامه‌های ورزشی امروز

صفحه اول روزنامه‌های اقتصادی امروز

صفحه اول روزنامه‌های سیاسی امروز

عکس/ سردار قاآنی و دختر حاج قاسم در یک کنگره شعر

قیمت خودرو‌های سایپا + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو + جدول

قیمت سکه پارسیان + جدول

قیمت سکه و طلا + جدول

قیمت بیت کوین و رمزارز‌ها + جدول

قیمت دلار، یورو و سایر ارز‌ها + جدول

عکس/ ظاهر متفاوت محمدرضا پهلوی و فوزیه ۸۶ سال پیش در حال قدم زدن

تأثیر اسید هیالورونیک و اسیدهای میوه در مراقبت از پوست

عکس/ ظاهر متفاوت سردار رادان در لباس غواصی ۴۴ سال پیش به همراه همرزمان اش

خواص درمانی خاکشیر برای تن‌درستی

عکس/ چهره خندان و دیده نشده سید حسن نصرالله و نوه خردسالش

آب، مناسب‌ترین نوشیدنی در روزهای گرم سال است

عکس/ گریم متفاوت داوود رشیدی و علی نصیریان ۶۰ سال پیش در حال اجرای یک تئاتر

جنگ چگونه ترمز رشد اقتصادی را می‌کشد؟

در رژیم بدون قند چه میوه‌هایی بخوریم؟

عکس/ چهره دیده نشده میثم تمّار سریال مختارنامه در دوران دانشجویی با استایل خاص

از بازار غذای حیوانات خانگی چه خبر؟/ وقتی سبد غذای سگ و گربه لوکس‌تر از خوراک انسان می‌شود +قیمت

عکس/ همسر و دختر سردار سلیمانی در حال گفت‌و‌گو با رهبری

پیش بینی قیمت طلا و سکه یکشنبه ۲۸ تیر ۱۴۰۴/ شوک ریزشی به قیمت طلا

پیش بینی قیمت دلار یکشنبه ۲۹ تیر ۱۴۰۴/ ریزش قیمت دلار در راه است؟

علی‌اف تاریخ پایان پروژه کریدور زنگزور را اعلام کرد

علم الهدی: فرهنگ را نمی‌توان با زور اصلاح کرد

آینده بازار کار ایران با خروج مهاجران افغانستانی

فیلم/ گفت‌وگوی نتانیاهو با شیخ دروزی در پی ناآرامی‌های السویدا

نامه اعتراضی پلتفرم‌های نمایش خانگی به رئیس‌جمهور

فیلم/ برهانی، حقوقدان: همراهی مردم را نباید با نارضایتی عوض کرد

فیلم/ واکنش علی لاریجانی به سخنان نتانیاهو درباره کوروش

فیلم/ هشدار وزیر نیرو به مشترکان بدمصرف آب

فیلم/ شادی ملی پوشان زنان ایران با شنیدن سوت پایان بازی

فیلم/ فراستی: اسرائیل را داغون کردیم و آن‌ها آتش‌بس خواستند

علت دیده‌شدن دود در خیابان نوفل‌لوشاتو تهران چه بود؟

فیلم/ به آتش‌کشیدن منازل در السویداء به دست عناصر جولانی

ادعای سی‌ان‌ان: نیروهای نیابتی ایران دوباره فعال شده‌اند

بازار عجیب جادو و جنبل در اینستاگرام

فیلم/ سلام نظامی بانوان فوتبالیست ایران پیش از شروع دیدار مقابل اردن

فیلم/ تصویری عجیب از بی‌ارزش‌شدن پول در ونزوئلا

آغاز فروش وانت پراید ۱۵۱ سایپا

عکس/ ادعای ترامپ درباره تاسیسات هسته‌ای ایران

رئیس موساد از اجرای کوچ اجباری فلسطینی‌ها در غزه خبر داد

فیلم/ آخرین مهلت خروج اتباع غیرمجاز از کشور اعلام شد

فیلم/ اعلام نافرمانی و جدایی گروهی از افراد مسلح از جولانی

عکس/ پیراهنی که لحظه شهادت بر تن سردار سلامی بود