قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
کارشناسان شرکتهای تابعه وزارت نفت خبری از محتویات نظامنامه CSR آن ندارند
آشفتگی مسئولیت اجتماعی در زیر مجموعه وزارت نفت
موضوع اصلی مسئولیت اجتماعی در حال حاضر ارزیابی و سنجش اثربخشی است. پروژههای آن سالهاست که با هزینه بالا و اثربخشی بسیار کم یا حتی منفی انجام میشود
اقتصاد۲۴- مسئولیت اجتماعی شرکتی در ایران ملغمهای است بی سر و ته. این شرایط بیش از همه جا در همایش ملی «تجارب مسئولیت اجتماعی در ایران» مشهود بود؛ بهخصوص در پنل «صنعت نفت و مسئولیت اجتماعی». بهنظر میرسد در این صنعت که پیشینهدارترین صنعت کشور در حوزه مسئولیت اجتماعی است، نقصها و کمکاریها بیش از هر جای دیگر در معرض دید قرار دارد. مشاور اجتماعی وزیر نفت از بازنگری در نظامنامه مسئولیتهای اجتماعی شرکتی (CSR) خبر داد، درحالیکه گفتوگوهای مطرحشده در همان نشست نشان میداد شرکتهای زیرمجموعه توجهی به نظامنامه موجود ندارند و حتی کارشناسان CSR شرکتهای تابعه وزارت نفت خبری از محتویات آن ندارند.
سؤال این است که آیا آنها اصلاً میدانستند که نظامنامهای وجود دارد؟ مدیر مسئولیت اجتماعی شرکت صنایع پتروشیمی خلیجفارس که از انحرافات این مفهوم گلایهمند بود و به صرف هزینهها، بدون اثربخشی و کارآمدی اشاره میکرد، از هزار میلیارد تومان بودجه مسئولیت اجتماعی در سال گذشته گفت که در منطقه پیرامونی عسلویه و ماهشهر هزینه شده است، اما هیچ اشارهای به تأثیر این هزینهکردها در رفع آسیبهای شرکتهای متبوعشان نکرد. مدیر مسئولیت اجتماعی شرکت انرژی دانا از طرحهای CSR این هلدینگ پرده برداشت؛ طرحهایی که تنها در پروژه توسعه میدان نفتی سهراب که در محدوده تالاب حفاظتشده هورالعظیم قرار دارد، پیگیری میشود و بیشتر جنبه اجتماعی دارد. گفتههای او این سؤال را برای بسیاری از حاضران این پنل ایجاد کرده بود که آیا مسئولیت اجتماعی این شرکت نوعی باجدهی و حقالسکوت دادن به مردم محلی و مسئولین است؟ یا ناآگاهی از چیستی مسئولیت اجتماعی شرکتی؟ استاد دانشگاه شهید بهشتی، مخالف ایده منحرف شدن مسئولیت اجتماعی شرکتی در ایران بود، اما از دخالت نمایندگان و ناکارآمدی و ارزیابی نداشتن پروژههای آن میگفت!
مدیر مسئولیت اجتماعی شرکت صنایع پتروشیمی خلیجفارس، «حامد شمس»، اولین سخنران این نشست بود. او بیپولی دولت و ناکارآمدی نهادهای دولتی و شبهدولتی را باعث بزرگترین جریان انحراف در مسئولیت اجتماعی دانست و گفت: «در شرایط کنونی با وجود صرف هزینههای بسیار اثربخشی و کارآمدی نداشتهاند و همه اعم از شرکت، مسئولان و مردم ناراضی هستند.»
بیپولی دولت و ناکارآمدی نهادهای دولتی و شبهدولتی باعث بزرگترین جریان انحراف در مسئولیت اجتماعی دانست. در شرایط کنونی با وجود صرف هزینههای بسیار اثربخشی و کارآمدی نداشتهاند و همه اعم از شرکت، مسئولان و مردم ناراضی هستند.
بیشتر بخوانید:وزارت نفت ادعای دولت عراق درباره فروش نفت ایران را رد کرد
شمس که معتقد بود مفهوم جدید با عنوان مسئولیت اجتماعی در کمتر از ربعقرن دچار انحراف بیشتر از مفاهیم و نهادهای قدیمی مانند بازنشستگی شده است، هدف اصلی اقدامات مسئولیت اجتماعی شرکت متبوع خود را کاهش شکافها و تقویت گفتوگوها معرفی کرد.
او به تجربه خود در وزارت تعاون، کار و رفاهاجتماعی اشاره کرد و گفت: «آن زمان تجربه متفاوتی در حوزه اجتماعی بهدست آوردیم؛ موفق شدیم با همکاری همه طیفهای اجتماعی، از جریانهای سوپرپایداری تا اصلاحطلبان مجلس پیشین، سازمانهای مردمنهاد، رسانهها و فعالان اجتماعی، برای نخستینبار ائتلاف اجتماعی فراگیری تشکیل دهیم که درنتیجه آن، حق تابعیت از مادر به فرزند نیز منتقل شد. این دستاورد مهم، هرچند در اجرا و در سطح وزارت کشور و استانداریها با چالشهایی همراه شد، اما نتیجه اتحاد و تلاش بازیگران کلیدی اجتماعی بود.» شمس افزود: در این روند، بخش خصوصی، شرکتها، کسبوکارهای حاکمیتی، سازمانهای مردمنهاد نقش بسیار پررنگی داشتند و شهروندان و گروههای مردمی نیز پایه و قاعده این بنیان اجتماعی را تشکیل دادند.
بهنظر میرسد مدیر مسئولیت اجتماعی شرکت صنایع پتروشیمی خلیجفارس در ادامه صحبتهایش جامعه و بنیان اجتماعی را فراموش کرد. او از طرحی گفت که بهزعم خودش میتواند جایزه اسکار مسئولیت اجتماعی بگیرد، طرحی که در آن «بیش از هزار دانشآموز از پایه هشتم و نهم به بالا بورسیه تحصیلی دریافت کردند». او تأکید کرد: «هرچند این برنامه در زمان مدیریت بعدی ادامه نیافت، اما رویکرد فراهمکردن فرصت برابر برای دانشآموزان مستعد کمبضاعت این منطقه، بزرگ بود. به این دانشآموزان از خانوادههای کمبرخوردار، از هزینه رفتوآمد تا مشاوره پیش از دانشگاه، راهنمایی کنکور و کمکهزینه خارج از مدرسه تعلق گرفت.» و این سؤال را در ذهن مخاطبین ایجاد کرد که آیا واقعاً چنین فعالیت کوچک و با تأثیرات نامشخصی میتواند فعالیتی بزرگ خوانده شود؟ و آیا شمس در اینجا فراموش کرد که جامعه قدرت تشخیص و تحلیل دارد؟
دیگر سخنران این نشست «مهدیه پورشاد»، مدیر مسئولیت اجتماعی شرکت انرژی دانا، بود؛ شرکتی که پروژه سهرابش در محدوده تالاب حفاظتشده هورالعظیم انتقادات و واکنشهای بسیاری را برانگیخته بود. بااینحال، او در بیان تجارب مسئولیت اجتماعی این شرکت رکن اصلی در برنامههای مسئولیت اجتماعیشان را تعامل با جامعه و مدیریت تأثیرات پروژه، ارتقای اعتبار اجتماعی، مدیریت ریسکهای اجتماعی و کاهش فقر قابلیتی معرفی کرد و گفت: «تمامی برنامههای ما دارای طرح توجیهی، پیوست اجتماعی، اقتصادی و محیطزیستی، تعیین ذینفعان، چارچوب منطقی اجرا، شرح عملیات و گزارش ریز هزینهکرد هستند.
پس از اتمام پروژه نیز مسئول مشخصی برای نگهداری و بهرهبرداری تعیین میشود تا پروژه رها نشود و پایدار بماند.» جالب اینکه مهمترین دستاوردهای این شرکت در حوزه مسئولیت اجتماعی تنها در پروژه سهراب انجام گرفته بود. او درباره دستاوردهای شرکت خود گفت: «سرویس و تجهیز تمام مدارس و مراکز آموزشی شهرستان هویزه و شهر بوستان بود که پس از ۲۰ سال محقق شد.» پورشاد که همراه بودن هرگونه کمک نقدی یا تجهیزاتی با برنامه توسعهای بلندمدت را نکته کلیدی میدانست و گفت «صرفاً اقدامات خیریه بدون پیوست توسعهای مؤثر نخواهد بود»، نگفت چرا تجهیز مدارس و مراکز آموزشی مهمتر از حفظ محیطزیست است و چرا فعالیتهای محیطزیستی این شرکت تنها در «تهیه اطلس گونههای در معرض خطر» خلاصه شده و «برنامه اقدام مشترک در حفظ تالابها»ی این شرکت کدام است؟
در ادامه «حسین محمودی»، استاد دانشگاه شهید بهشتی، در حالی از باور شمس به وجود انحرافات در مسئولیت اجتماعی شرکتی انتقاد کرد و گفت «درباره سیاستگذاریها نیز مشکل مفهومی نداریم و دوره آن را گذراندهایم» که در صحبتهای خود موارد متعددی از این انحرافات را برشمرد. او گفت: «موضوع اصلی مسئولیت اجتماعی در حال حاضر ارزیابی و سنجش اثربخشی است. باید بهطور مرتب ارزیابی و اثربخشی پروژههای مسئولیت اجتماعی (CSR) سنجیده شوند و نباید فقط به گزارشهای سطحی اکتفا کنیم.»
محمودی همچنین به بند پنجم نظامنامه مسئولیت اجتماعی وزارت نفت اشاره کرد که به موضوع اثرسنجی پرداخته است و گفت: «نکته مهم این است که پروژههای موفق به مدت طولانی و با مشارکت مردم ادامه داشتهاند. این گونه اقدامات، نهفقط کاشت درخت یا ساخت یک مدرسه، بلکه ایجاد تأثیر پایدار اجتماعی است.»
این استاد دانشگاه مشارکت جامعه، تأثیر بلندمدت، همراستایی با نیازهای مردم، شفافیت و پاسخگویی را بسیار مهم دانست و گفت: «همه این موارد باید در ارزیابی تأثیرات پروژههای مسئولیت اجتماعی سنجیده شوند. گاهی این پروژهها با هزینه بالا، اما اثربخشی بسیار کم یا حتی نتیجه منفی انجام میشود که بسیار دردآور است.» او با تأکید بر استفاده از روشهای نوین سنجش بازده اجتماعی سرمایهگذاری گفت: تنها ساخت مدرسه کافی نیست، باید بررسی کنیم این سرمایهگذاری واقعاً چه بازدهی اجتماعی داشته است.
دخالت برخی نمایندگان مجلس در مسئولیت اجتماعی شرکتی آسیبهای جدی وارد کرده است. ضرورت دارد تصمیمگیریها علمی و مبتنیبر داده باشد و افزایش شفافیت و همکاری با مردم باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد
محمودی از دیگر معضلات مسئولیت اجتماعی در دولت فعلی حضور افراد بیتخصص در جایگاه مشاور شرکتها دانست و با تأکید بر اینکه باید نگاه خود به مفهوم ذینفع و تحلیل ذینفعان نیز اصلاح کنیم، گفت: «اغلب ادبیات سرمایهداری را وارد پژوهشها میکنیم، اما باید مفاهیم را متناسب با شرایط ایران بازتعریف کنیم.» آسیبهای جدی دخالت برخی نمایندگان مجلس در مسئولیت اجتماعی شرکتی از دیگر نکاتی بود که محمودی از آن گلایه داشت و گفت: «ضرورت دارد تصمیمگیریها علمی و مبتنیبر داده باشد و افزایش شفافیت و همکاری با مردم باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد» او پیشنهاد داد در مناطق مختلف، طی چند سال، نمونههایی از پروژهها انتخاب و با هم مقایسه شوند تا میزان بازده اجتماعی آنها را سنجیده و نتیجه به نمایندگان مجلس و تصمیمگیران منتقل شود.
او همچنین از «سندروم ناتور» یاد کرد که در مناطق غربکارون در حال گسترش است و توضیح داد: در غرب کارون میل شدیدی به ورود به شغلهای نگهبانی و حراست وجود دارد، حتی اگر آموزش صنعتی دیده باشند.
تأکید بر ارزشگذاری اجتماعی و سنجش دائمی پروژهها و اهمیت استفاده از تجارب داخلی و جهانی برای ارتقای مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت و سایر حوزهها، پایانبخش صحبتهای محمودی بود. او گفت: «این مسیر سخت، اما حیاتی است.»
این نشست که با تأکیدات مدیر نشست، مشاور اجتماعی وزیر نفت، بر اهمیت نظاممندی مسئولیت اجتماعی شرکتی آغاز شده بود، بعد از سه ساعت (یکساعت بیشتر از زمان تعیینشده برای نشست) و با عیانشدن عدم آگاهی کارشناسان مسئولیت اجتماعی شرکتهای تابعه از نظامنامه مسئولیت اجتماعی این وزارت پایان یافت. دارابی در آغاز نشست بر ضرورت نظاممند کردن CSR اشاره کرده و گفته بود: «مسئولیت اجتماعی باید در قالب یک نظامنامه و با نظاممندی انجام شود.» او همچنین بازنگری در نظامنامه مسئولیتهای اجتماعی صنعت نفت خبر داده بود و افزوده بود: «رویکرد دولت چهاردهم، ارتقای مشارکت اجتماعی است و ما میکوشیم در کنار تولید، توسعه و نگهداشت، اقدامات لازم برای مسئولیتهای اجتماعی را انجام دهیم.»
منبع: روزنامه پیام ما
