با تعدد برند‌های بی‌نام و نشان، توسعه صنعت لوازم خانگی شوخی است/ مونتاژکاران چگونه تولیدکنندگان واقعی را سرکوب می‌کنند؟

اقتصاد ۲۴- در حالی که بازار لوازم خانگی ایران از انبوه برند‌های بی‌نام و نشان با کیفیتی پایین اشباع شده، بسیاری از تولیدکنندگان واقعی و صاحب‌نام از نبود سرمایه‌گذاری هدفمند، توزیع رانت و حمایت‌های بی‌ضابطه رنج می‌برند. کارشناسان صنعت معتقدند تداوم این مسیر نه‌تنها تولید ملی را تضعیف می‌کند، بلکه خطر تکرار تجربه تلخ صنعت خودرو را نیز در پی دارد.

به گزارش اقتصاد ۲۴ ، امروز اگر سری به بازار لوازم خانگی بزنید، با انبوهی از محصولات از برند‌های ناآشنا رو‌به‌رو می‌شوید که اکثر آن‌ها نیز نام تولید داخل را به دروغ یا راست یدک می‌کشند؛ اما پی بردن به سطح پایین امکانات و کیفیت تولید آن‌ها حتی نیاز به حضور کارشناسی خبره هم ندارد؛ بلکه با نگاه اول همه چیزهویداست. این صحنه ناخوشایند در حالی است که طی سال‌های گذشته برخی از تولید کنندگان صاحب نام لوازم خانگی و الکترونیک داخلی توانسته‌اند با ارتقاء کیفیت مواد اولیه و تحقیق توسعه در فناوری‌های نوین محصولاتی تولید کنند که در بازار‌های جهانی حرفی برای گفتن دارند و می‌توانند به رقابت بسازند.

حالا در سال سرمایه گذاری برای تولید سوال اینجاست که چرا سرمایه‌ها به جای تمرکز در نقاط قوت صنعت لوازم خانگی، پراکنده شده و علاوه بر آن که بازار را با محصولاتی بی کیفیت رو‌به‌رو کرده است، امکان هم افزایی در تامین سرمایه را از شرکت‌های قدرتمند تولید کننده لوازم خانگی سلب کرده است.

در همین راستا با یکی از دست اندکاران بخش خصوصی به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم و این مقام مسئول ضمن آسیب شناسی صنعت لوازم خانگی از چرایی عدم تمرکز سرمایه در این صنعت گفت.

مشکل صنعت لوازم خانگی توزیع رانت است!

فرشید شکر خدایی، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق بازرگانی ایران و نماینده انجمن مدیریت کیفیت ایران در گفت‌و‌گو با اقتصاد ۲۴ با انتقاد از وضعیت فعلی صنعت لوازم خانگی کشور تأکید کرد که توسعه این صنعت باید بر اساس تجمیع سرمایه، تقویت برند‌های توانمند و کاهش تدریجی حمایت‌های رانتی باشد.

وی با اشاره به وضعیت فعلی تولیدکنندگان لوازم خانگی گفت: ما امروز با تعداد زیادی تولیدکننده خرد مواجهیم که توان دستیابی به صرفه مقیاسی را ندارند؛ این در حالی است که در صنایعی مانند لوازم خانگی، صرفه مقیاس تولید یکی از عوامل حیاتی برای کاهش هزینه‌ها و افزایش رقابت‌پذیری است. همچنین برای رقابت‌پذیر شدن تولید داخل، باید تیراژ تولید سالانه محصولات خاص مانند یخچال، حداقل به پنج میلیون دستگاه برسد؛ اما تعدد برند‌های بی‌نام و نشان که در شرایط فعلی از رانت ارزی و تعرفه‌ای بهره‌مند هستند، این هدف را دور از دسترس کرده است.

تولیدکننده یا مونتاژکار؟ مرز باریکی که گم شده است

رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران تأکید کرد: آنچه امروز در بسیاری از واحد‌های تولیدی کشور شاهد آن هستیم، در واقع فرآیند مونتاژ با استفاده از قطعات وارداتی است که با برچسب تولید داخلی روانه بازار می‌شود؛ اما باید توجه داشت که این رویه ضمن توزیع گسترده رانت، موجب سرکوب تولیدکنندگان واقعی شده است. واردات قطعات با ارز ارزان و فروش محصول نهایی با قیمت بازار آزاد، شکل دیگری از گران‌فروشی است؛ این مدل نه‌تنها برای مصرف‌کننده زیان‌بار است، بلکه کل بازار را از رقابت خالی می‌کند.

راهکار اصلاح ساختار صنعت لوازم خانگی

نماینده انجمن مدیریت کیفیت ایران در ادامه با ارائه راهکاری برای اصلاح ساختار صنعت لوازم خانگی گفت: به جای صدور بی‌رویه مجوز برای شرکت‌های جدید و خرد، باید سرمایه‌ها را به سمت شرکت‌های بزرگ و توانمند هدایت کنیم. برند‌هایی که توانسته‌اند در بازار‌های خارجی حضور داشته باشند، صلاحیت دارند تا با جذب سرمایه، شرکت‌های کوچک‌تر را تملیک کرده و به زیرساخت‌های تولید انبوه و با کیفیت متصل کنند. باید به تولیدکننده‌ای که توان صادرات دارد، اعتماد و حمایت کرد. این تولیدکننده الزاماً کیفیت، شبکه توزیع و قدرت رقابت را دارد. محور توسعه لوازم خانگی کشور باید این بنگاه‌ها باشند، نه مونتاژکارانی که صرفاً از رانت تعرفه‌ای و ارزی تغذیه می‌کنند.

بیشتر بخوانید: اقتصاد پساجنگ؛ درس‌هایی که باید از تجربه‌های جهانی بیاموزیم/ بخش خصوصی، موتور محرک دوران بازسازی اقتصادی

این مقام مسئول همچنین با اشاره به سیاست‌های تعرفه‌ای و حمایت‌های رانتی در حوزه لوازم خانگی، خواستار برنامه‌ریزی برای حذف تدریجی این امتیازات شد و افزود: در دنیا، حمایت تعرفه‌ای معمولاً با یک دوره زمانی محدود و برنامه‌ریزی‌شده انجام می‌شود؛ مثلاً پنج سال اول با تعرفه بالا و سپس هر سال کاهش پلکانی ۲۰ درصدی، تا زمانی که تولیدکننده توان رقابت با بازار خارجی و آزاد را پیدا کند؛ اما در ایران این حمایت‌ها بدون زمان‌بندی ادامه‌دار شده و به یک اعتیاد ساختاری تبدیل شده است.

وی همچنین ضمن انتقاد از عملکرد بانک مرکزی گفت: توزیع ارز ترجیحی از سوی بانک مرکزی، با کارمزدی که دریافت می‌شود، این نهاد را عملاً به یک صرافی تبدیل کرده است؛ این رفتار نه تنها با سیاست‌های کلان اقتصادی مغایرت دارد بلکه اعتماد عمومی را نیز خدشه‌دار می‌کند.

آینده صنعت لوازم خانگی؛ انتخاب بین تولید واقعی یا مونتاژ رانتی

در پایان شکر خدایی با یادآوری تجربه‌های گذشته در صنعت خودروسازی گفت: مصرف‌کننده ایرانی نباید بار اشتباهات سیاست‌گذاری و توزیع رانت را به دوش بکشد. همان اشتباهی که در صنعت خودرو مرتکب شدیم و نتیجه‌اش کاهش کیفیت و نارضایتی گسترده مردم بود، امروز در لوازم خانگی هم تکرار می‌شود. باید از این مسیر بازگردیم و به سمت سیاست‌هایی برویم که تولید واقعی، با کیفیت و مبتنی بر رقابت را تقویت کند.