اتاق بازرگانی چیست و چه نقشی در اقتصاد ایران دارد؟

اقتصاد۲۴- محمد آیتی: «اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران» نهادی غیردولتی و وابسته به بخش خصوصی است که نقش مهمی در سامان‌دهی، حمایت و نمایندگی از فعالان اقتصادی کشور ایفا می‌کند. این نهاد پل ارتباطی بین بخش خصوصی و دولت است و تلاش می‌کند تا مطالبات، نظرات و دغدغه‌های بخش خصوصی را در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی کشور منعکس کند.

اتاق بازرگانی چیست؟

اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران نهادی غیردولتی و وابسته به بخش خصوصی است که نقش واسطه‌ای میان دولت و فعالان اقتصادی را ایفا می‌کند. این نهاد نماینده بازرگانان، صنعتگران، معدن‌کاران و کشاورزان کشور است و با هدف حمایت از منافع بخش خصوصی، تسهیل تجارت، توسعه صادرات، ارائه مشاوره به دولت در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و ایجاد ارتباط با اتاق‌های بازرگانی سایر کشور‌ها فعالیت می‌کند. 

اتاق بازرگانی وظایفی همچون صدور کارت بازرگانی، آموزش و توانمندسازی فعالان اقتصادی، حل و فصل اختلافات تجاری از طریق مرکز داوری و تهیه گزارش‌ها و تحلیل‌های اقتصادی را بر عهده دارد. این نهاد با حضور در شورا‌ها و نهاد‌های مشورتی رسمی، نظرات بخش خصوصی را در فرآیند‌های تصمیم‌گیری اقتصادی کشور مطرح می‌کند و نقش موثری در شکل‌گیری سیاست‌های تجاری، مالیاتی و صنعتی دارد. اتاق بازرگانی با ساختاری متشکل از اتاق‌های استانی در سراسر کشور، یکی از مهم‌ترین ابزار‌های تقویت مشارکت بخش خصوصی در اقتصاد ایران به‌ حساب می‌آید.

تاریخچه اتاق بازرگانی

تاریخچه اتاق بازرگانی ایران به بیش از یک قرن پیش بازمی‌گردد. نخستین تلاش‌ها برای تشکیل نهادی رسمی جهت سامان‌دهی فعالیت‌های تجاری در دوران قاجار و در دوره ناصرالدین‌شاه انجام شد، اما شکل‌گیری واقعی آن به سال ۱۳۰۵ هجری شمسی بازمی‌گردد که «اتاق تجارت تهران» به‌صورت رسمی تاسیس شد. هدف از تاسیس این نهاد، حمایت از بازرگانان، تنظیم روابط تجاری داخلی و خارجی و مشاوره به دولت در امور اقتصادی بود. در دهه‌های بعد، به‌ویژه پس از ملی شدن صنایع و اصلاحات اقتصادی دهه ۱۳۴۰، نقش اتاق گسترش یافت و تحت عنوان «اتاق بازرگانی و صنایع و معادن» فعالیت کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، این نهاد نیز دستخوش تغییرات ساختاری شد و طبق قانون جدید، با حفظ ماهیت غیردولتی خود، تحت نظارت بیشتر دولت و با تاکید بر نقش مشورتی در سیاست‌گذاری اقتصادی به فعالیت ادامه داد. در نهایت، در سال ۱۳۹۰ با توجه به گسترش وظایف این نهاد، عنوان آن به «اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران» تغییر یافت.

بیشتر بخوانید: بورس کالا چه ساختاری دارد؟

امروز اتاق بازرگانی یکی از نهاد‌های کلیدی بخش خصوصی در کشور است که با بیش از ۳۴ اتاق استانی، نقش مهمی در توسعه اقتصادی، تعاملات بین‌المللی و حمایت از فعالان اقتصادی ایفا می‌کند.

بخش‌های مختلف اتاق بازرگانی

اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران دارای ساختاری چندبخشی و تخصصی است که برای رسیدگی به حوزه‌های مختلف اقتصادی و پشتیبانی از اعضا طراحی شده است. مهم‌ترین بخش‌ها و ارکان اصلی اتاق بازرگانی عبارتند از:

۱. هیئت نمایندگان

•    بالاترین رکن تصمیم‌گیری در اتاق

•    اعضا توسط فعالان اقتصادی هر چهار سال یک‌بار انتخاب می‌شوند.

•    سیاست‌گذاری‌های کلان و نظارت بر عملکرد اتاق را انجام می‌دهد.

۲. هیئت رئیسه

•    متشکل از رئیس، نواب رئیس، خزانه‌دار و منشی

•    توسط هیئت نمایندگان انتخاب می‌شود.

•    مسئول اداره جلسات، اجرای مصوبات و مدیریت اجرایی اتاق

۳. کمیسیون‌های تخصصی

•    کمیسیون صنعت و معدن

•    کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی

•    کمیسیون بازرگانی داخلی و خدمات

•    کمیسیون بازار پول و سرمایه

•    کمیسیون صادرات

•    کمیسیون حمل‌ونقل، لجستیک و گمرک

•    کمیسیون اقتصاد کلان

•    کمیسیون انرژی و محیط زیست

•    کمیسیون حقوقی و قضایی

•    کمیسیون فناوری و نوآوری

هر کمیسیون متشکل از اعضای متخصص همان حوزه است و در تدوین پیشنهادها، بررسی مشکلات و تعامل با نهاد‌های دولتی فعال است.

۴. مرکز داوری اتاق بازرگانی

•    رسیدگی به اختلافات تجاری داخلی و بین‌المللی

•    ارائه خدمات داوری، میانجی‌گری، حل‌وفصل اختلاف‌ها

۵. مرکز آموزش بازرگانی

•    ارائه دوره‌های تخصصی برای ارتقای دانش فعالان اقتصادی

•    آموزش در زمینه مالیات، گمرک، صادرات، قوانین تجارت و مدیریت

۶. مرکز پژوهش‌های اقتصادی

•    ارائه تحلیل‌ها و گزارش‌های کارشناسی در حوزه اقتصاد

•    پشتیبانی فکری از سیاست‌گذاری‌ها و پیشنهاد‌های اتاق

۷. معاونت بین‌الملل و روابط خارجی

•    مدیریت ارتباطات با اتاق‌های بازرگانی سایر کشور‌ها

•    پیگیری تفاهم‌نامه‌های تجاری، اعزام و پذیرش هیئت‌های تجاری

۸. معاونت امور اعضا و کارت بازرگانی

•    صدور، تمدید و مدیریت کارت‌های بازرگانی

•    پاسخگویی به مسائل و نیاز‌های اعضای اتاق

وظایف اتاق بازرگانی چیست؟

۱. نمایندگی بخش خصوصی

•    دفاع از منافع فعالان اقتصادی در برابر تصمیمات دولتی

•    ارائه نظرات کارشناسی و مشاوره به دولت و مجلس در تدوین قوانین اقتصادی

•    شرکت در شورا‌ها و کمیسیون‌های مشورتی مانند شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی

۲. صدور کارت بازرگانی

•    صدور، تمدید، تعلیق یا ابطال کارت‌های بازرگانی برای افراد و شرکت‌ها

•    شرط لازم برای فعالیت در عرصه صادرات و واردات رسمی کشور

۳. توسعه تجارت داخلی و خارجی

•    تسهیل صادرات و واردات برای اعضا

•    ایجاد ارتباط بین‌المللی با اتاق‌های بازرگانی سایر کشور‌ها

•    برگزاری نمایشگاه‌ها، همایش‌ها و هیئت‌های تجاری خارجی و داخلی

۴. ارائه خدمات آموزشی و مشاوره‌ای

•    برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه‌های حقوق تجارت، مالیات، گمرک، بیمه و ...

•    ارائه مشاوره‌های تخصصی در زمینه امور اقتصادی، حقوقی، مالی و بازرگانی

۵. حل اختلافات تجاری

•    تاسیس و مدیریت مرکز داوری اتاق بازرگانی برای رسیدگی به اختلافات داخلی و بین‌المللی

•    ارائه خدمات داوری، میانجی‌گری و سازش به اعضا

۶. تهیه و ارائه گزارش‌های اقتصادی

•    جمع‌آوری آمار و اطلاعات اقتصادی، تحلیل وضعیت بازارها، تولید، صادرات، واردات، مالیات و...

•    انتشار گزارش‌ها و بولتن‌های اقتصادی برای اعضا و دولت

۷. کمک به بهبود فضای کسب‌وکار

•    شناسایی موانع فعالیت اقتصادی و ارائه راهکار‌های اصلاحی

•    تسهیل فرآیند‌های اداری، مالی و قانونی برای تجار و کارآفرینان

۸. ارتباط با نهاد‌های بین‌المللی

•    ایجاد و توسعه همکاری با سازمان‌های اقتصادی جهانی

•    کمک به عضویت شرکت‌های ایرانی در بازار‌های جهانی و منطقه‌ای

۹. حمایت از تولید و صادرات غیرنفتی

•    کمک به معرفی محصولات ایرانی در بازار‌های بین‌المللی

•    تقویت برندینگ صادراتی و افزایش رقابت‌پذیری کالا‌های ایرانی

نقش اتاق بازرگانی در اقتصاد ایران چیست؟

اتاق بازرگانی در اقتصاد ایران نقشی کلیدی و میانجی‌گرانه ایفا می‌کند و به‌عنوان نماینده رسمی بخش خصوصی، تلاش دارد تا تعامل مؤثری میان دولت و فعالان اقتصادی برقرار کند. این نهاد با هدف بهبود فضای کسب‌وکار، توسعه تجارت داخلی و خارجی، حمایت از تولیدکنندگان و بازرگانان، و انتقال خواسته‌ها و مشکلات آنان به دولت فعالیت می‌کند. از طریق ارائه نظرات کارشناسی، حضور در شورا‌های مشورتی اقتصادی و مشارکت در تدوین قوانین و سیاست‌ها، اتاق بازرگانی به جهت‌گیری اقتصاد کشور کمک می‌کند.

همچنین با صدور کارت‌های بازرگانی، برگزاری دوره‌های آموزشی، توسعه روابط بین‌المللی و تسهیل صادرات، نقش فعالی در توانمندسازی بخش خصوصی و کاهش وابستگی کشور به درآمد‌های نفتی دارد.

به‌طور خلاصه، اتاق بازرگانی با ایفای نقش واسطه، تسهیل‌گر و مشاور در عرصه اقتصاد، یکی از ارکان مهم پیشبرد اقتصاد پویا، رقابتی و متکی بر بخش خصوصی در ایران به‌شمار می‌رود.

سهم اتاق بازرگانی چیست؟

سهم اتاق بازرگانی در اقتصاد ایران، نقشی موثر و چندبُعدی است که به‌عنوان صدای بخش خصوصی، در جهت بهبود محیط کسب‌ و کار و توسعه اقتصادی کشور عمل می‌کند. این نهاد با داشتن جایگاه رسمی در نظام اقتصادی کشور، در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی نقش مشورتی دارد و می‌کوشد تا منافع تولیدکنندگان، صادرکنندگان، بازرگانان و فعالان اقتصادی را نمایندگی کند. اتاق بازرگانی از طریق کمیسیون‌های تخصصی خود، پیشنهاد‌های کارشناسی برای اصلاح قوانین مالیاتی، گمرکی، ارزی، بانکی و تجاری ارائه می‌دهد و موانع تولید و تجارت را به دولت منعکس می‌کند. 

این اتاق با اعزام و پذیرش هیئت‌های تجاری، برگزاری نمایشگاه‌ها و ایجاد ارتباط با اتاق‌های مشابه در سایر کشورها، نقش مهمی در توسعه صادرات غیرنفتی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی ایفا می‌کند. این نهاد با ترویج شفافیت، آموزش فعالان اقتصادی، حل اختلافات تجاری و تسهیل فرآیند‌های بازرگانی، سهم بزرگی در تقویت بخش خصوصی، افزایش رقابت‌پذیری اقتصاد و کاهش وابستگی به درآمد‌های نفتی دارد. به‌طور کلی، اتاق بازرگانی به‌عنوان پل ارتباطی میان دولت و بازار، در تحقق رشد پایدار اقتصادی و مردمی‌سازی اقتصاد نقش کلیدی دارد.

ایران با کدام کشور‌ها اتاق بازرگانی دارد؟

ایران تاکنون ۳۴ اتاق مشترک بازرگانی دوجانبه با کشور‌های مختلف تاسیس کرده است که با هدف تقویت روابط اقتصادی، تسهیل تجارت و جذب سرمایه‌گذاری پایه‌گذاری شده‌اند. این اتاق‌ها شامل کشور‌هایی از جمله ارمنستان، اسپانیا، استرالیا، افغانستان، امارات، انگلیس، ایتالیا، بلژیک، روسیه، سوئد، سوئیس، عراق، فرانسه، کانادا، کره جنوبی، عمان، هلند، یونان، قزاقستان، آذربایجان، اوکراین، گرجستان، برزیل، ترکمنستان، هند، شرق آفریقا، ترکیه، پاکستان، کویت، اتریش، قطر، تاجیکستان و ویتنام هستند.

این اتاق‌ها نقش مهمی در تسهیل صادرات و واردات، برگزاری نمایشگاه‌ها و هیئت‌های تجاری مشترک، ارائه خدمات به فعالان اقتصادی و تقویت دیپلماسی اقتصادی ایفا می‌کنند. برای مثال، اتاق مشترک ایران و امارات در راستای راه‌اندازی کمیته‌های مشترک کاری و تاسیس دفتر نمایندگی در آن کشور فعالیت می‌کند و اتاق مشترک ایران و سوریه نیز برای ارتقای همکاری‌های اقتصادی و بازسازی زیرساخت‌ها میان دو کشور شکل گرفته است. همچنین اتاق مشترک با تاجیکستان برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های مشترک فرهنگی-زبان فارسی موثر بوده است و اتاق ایران-اتریش با فعالیت در زمینه برگزاری برنامه‌های B۲B و آموزش تعاملات تجاری فعال است.

به‌طور کلی، این اتاق‌های مشترک پلتفرمی برای تقویت حضور بخش خصوصی ایران در بازار‌های جهانی، حل مشکلات موانع تجاری و بانکی، و افزایش همگرایی اقتصادی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای هستند.