لباس‌های دست دوم در تله برندها/ سرمایه گذاری در صنعت پوشاک این بار روی دست دوم‌ها

اقتصاد۲۴- در سال‌های اخیر، خرید لباس‌های دست دوم رو‌به‌افزایش است و ایران هم مستثنا از این ماجرا نبوده. مسیری که پیش‌تر به‌عنوان راه‌حلی اقتصادی برای برخی اقشار جامعه شناخته می‌شد، حالا به انتخابی آگاهانه و نشانه‌ای از یک سبک زندگی پایدار تبدیل شده است. در مواجهه با آسیب‌های محیط‌زیستی ناشی از صنعت مد سریع (Fast Fashion)، بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند با خرید لباس‌های کارکرده، مصرف منابع‌طبیعی را کاهش دهند، تولید زباله‌های نساجی را کنترل کنند و ردپای کربنی خود را کوچک‌تر کنند. اما این روز‌ها که بازار لباس‌های دست دوم حسابی داغ شده، برند‌های بزرگ فست‌فشن هم نمی‌خواهند از این قافله عقب بمانند و برندهایی، چون «زارا» و «شین» هم وارد این کمپین شده‌اند که ماهیتشان کاملاً با رویکرد خرید لباس‌های دست‌دوم متفاوت است.

لباس‌های دست‌دوم به‌دلایل مختلفی هرروز محبوب‌تر می‌شوند. آمار خیریه‌ها نشان می‌دهد نزدیک به ۷۰ درصد مردم بریتانیا اکنون چندین قلم لباس دست دوم دارند و بیش از ۴۰ درصد می‌گویند نسبت به دو سال پیش لباس‌های دست دوم بیشتری می‌خرند و می‌پوشند. جنبش «سپتامبرِ دست دوم» مؤسسه «آکسفام» (یک سازمان غیرانتفاعی بین‌المللی با هدف مبارزه با فقر و نابرابری در سراسر جهان) چالشی سی‌روزه برای تشویق مردم به خرید دست‌دوم راه انداخته است. البته این جنبش فقط به لباس محدود نیست؛ افراد سعی می‌کنند در طول این ماه همه‌چیز را دست‌دوم بخرند.

۴۰ درصد از لباس‌های تولیدشده هیچ‌گاه پوشیده نمی‌شوند

مجله «مجله ماری کلر» نوشته است با شروع کمپین «سپتامبر دست‌دوم»، این سؤال مطرح می‌شود که آیا لباس‌های دست‌دوم، با وجود تمام مزایایشان، ممکن است به چالشی تازه تبدیل شوند؟

شعار امسال کمپین «برای جهان لباس بپوش» است؛ پیامی ساده، اما قدرتمند که تأکید می‌کند خریداران لباس‌های دست‌دوم می‌توانند با انتخاب‌های آگاهانه، تأثیری واقعی بر دنیای اطرافشان بگذارند.

اما این پیام با واقعیتی که در دنیای مد زودگذر جریان دارد، فاصله زیادی دارد. مردم با هیجان به خرید لباس‌هایی روی می‌آورند که عمرشان کوتاه است، جنسشان اغلب از پلاستیک است و خیلی زود به زباله تبدیل می‌شوند.

بیشتر بخوانید:ایرانی‌ها لباس‌های دست دوم بقیه مردم جهان را می‌پوشند!

آمار‌ها هم این زنگ خطر را تأیید می‌کنند. حدود ۴۰ درصد از لباس‌های تولیدشده هیچ‌گاه پوشیده نمی‌شوند، ۹۹ درصد لباس‌های داخل کمد‌ها تنها پنج بار یا کمتر استفاده می‌شوند، و طبق شاخص شفافیت مد، همین حالا آنقدر لباس در چرخه مصرف وجود دارد که می‌تواند نیاز شش نسل آینده را برآورده کند.

مد سریع عاشق لباس‌های دست‌دوم شده است!

این روز‌ها بازار لباس‌های دست‌دوم حسابی داغ شده و برند‌های بزرگ مد سریع هم نمی‌خواهند از این قافله عقب بمانند. البته این ماجرا کمی پیچیده است و چندان هم بی‌دردسر نیست.

دو سال پیش، برند معروف سوئدی H&M هم‌زمان با کمپین «سپتامبر دست‌دوم» بخش «لباس‌های دوست‌داشته‌شده قبلی» را در فروشگاه اصلی‌اش در لندن راه‌اندازی کرد. برند «زارا» هم پلتفرمی دارد که به مشتری‌ها اجازه می‌دهد لباس‌هایشان را بفروشند، تعمیر کنند یا حتی هدیه دهند. اما جالب‌ترین نمونه، پلتفرم فروش مجدد شین به‌نام Shein Exchange است که در آمریکا راه‌اندازی شد تا هم به سود بیشتری برسد و هم خودش را سبزتر نشان دهد. این قابلیت داخل اپلیکیشن شین است و کاربران به‌راحتی می‌توانند لباس‌هایی را که قبلاً خریده‌اند، بفروشند.

برند‌های دیگری مثل Dr Martens و The North Face هم با شرکت‌های فناوری همکاری می‌کنند تا کار‌های پشت صحنه مثل ثبت آگهی و ارسال لباس‌ها را راحت‌تر کنند. این کار‌ها باعث شده است فروش لباس‌های دست‌دوم سریع‌تر و منظم‌تر شود و بیشتر به چشم بیاید.

اما نکته جالب اینجاست که این سیستم فروش لباس‌های دست‌دوم دقیقاً از همان روش‌های مد زودگذر تقلید می‌کند؛ همان سیستمی که باعث شده است لباس‌های زیادی بخریم و سریع دور بریزیم. اگر قرار باشد از همان روش‌ها استفاده کنیم، مشکل اصلی یعنی تولید بیش‌ازحد و مصرف بی‌رویه همچنان باقی می‌ماند.

ضمناً رشد سریع بازار لباس‌های دست‌دوم ممکن است مشکلاتی مثل آسیب به محیط‌زیست، شرایط بد کاری و سوءاستفاده از کارگران را هم به‌دنبال داشته باشد. اتحادیه‌های کارگری می‌گویند سود‌های بالا در بازار فروش مجدد لباس‌ها اغلب به قیمت بیکاری کارگران تمام می‌شود، درست مثل آنچه سال‌ها در مد سریع دیده‌ایم.

کمک به زمین؟

کمپین «سپتامبر دست‌دوم» توانسته توجه خیلی‌ها را به خرید لباس‌های کارکرده جلب کند و باعث شده است این سبک خرید کم‌کم جای خودش را در بین مردم باز کند. اما حقیقت این است که ماجرا جدی‌تر از یک «ترند» فصلی است؛ چون اگر این حرکت شکست بخورد، فشار صنعت مد سریع همه‌چیز را از پا درمی‌آورد؛ از محیط‌زیست گرفته تا سیستم‌های خیریه و بازار لباس‌های دست‌دوم.

مثلاً فقط مؤسسه خیریه آکسفام هر سال حدود ۴۷ میلیون تکه لباس دریافت می‌کند؛ مقدار زیادی از این لباس‌ها به‌قدری بی‌کیفیت یا غیرقابل استفاده‌اند که حتی نمی‌توان آنها را در فروشگاه‌های خیریه فروخت. این لباس‌ها به مرکز بازیافت در یورکشایر فرستاده می‌شوند؛ جایی که بعضی‌ها به کهنه صنعتی تبدیل می‌شوند و بقیه راهی کشور‌های دیگر می‌شوند.

براساس گزارش جدید ThredUp، پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۸ فروش لباس‌های دست‌دوم از مد سریع هم جلو بزند. آمار‌ها نشان می‌دهد بازار جهانی این نوع لباس‌ها می‌تواند به ۳۵۰ میلیارد دلار برسد، درحالی‌که برای مد سریع این رقم ۲۶۰ میلیارد دلار پیش‌بینی شده.

استفاده دوباره لباس‌ها هم باعث صرفه‌جویی در پول می‌شود و هم به محیط‌زیست نفس تازه‌ای می‌دهد. خرید لباس دست‌دوم یکی از مؤثرترین روش‌ها برای حمایت از مد پایدار و حفاظت از محیط‌زیست است. وقتی ما به‌جای خرید لباس‌های نو و تازه، لباس‌های دست‌دوم انتخاب می‌کنیم، به کاهش تولید پوشاک جدید کمک می‌کنیم که خود منجر به کاهش مصرف آب، انرژی و منابع‌طبیعی می‌شود. همچنین، این کار باعث کاهش حجم زباله‌های نساجی می‌شود که یکی از بزرگ‌ترین مشکلات محیط‌زیستی در صنعت مد است. با افزایش چرخه عمر لباس‌ها و کاهش تقاضا برای تولید سریع و انبوه، می‌توان از آلودگی هوا و آب، انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و مصرف مواد شیمیایی مضر جلوگیری کرد. به‌این‌ترتیب، خرید لباس دست‌دوم نقش مهمی در حرکت به‌سوی صنعت مد پایدار و حفاظت از کره زمین ایفا می‌کند.

رقابت برای مد سریع سخت است

صنعت مد سریع وعده داده که اگر در تنوع، سرعت و قیمت رقابت کند، مردم با همان اشتیاقی که لباس‌های نو می‌خرند، سراغ لباس‌های دست‌دوم هم می‌روند. اما تحقیقی که در سال ۲۰۲۲ در مجله «بازاریابی و مدیریت مد» منتشر شد، نشان داد برای خریداران لباس دست‌دوم، کیفیت و اصالت لباس خیلی مهم است. یک نظرسنجی از شرکت ThredUP نیز نشان داد بیش از ۶۰ درصد خریداران کیفیت را در اولویت قرار می‌دهند. هرکسی در بازارچه‌های خیریه یا دست‌دوم گشت زده باشد، می‌داند لباس‌های مد سریع به‌سختی می‌توانند با لباس‌های نخ‌پنبه‌ای نرم و لوکس یا پارچه‌های سنگین و باکیفیت گذشته رقابت کنند؛ لباس‌هایی که برای ماندن ساخته شده‌اند.

ویترین بازار ایران چه شرایطی دارد؟

با وجود محیط‌زیستی بودن خرید لباس دست‌دوم، این نوع لباس‌ها اگرچه در شرایط اقتصادی فعلی می‌توانند برای مردم کمک‌کننده باشند، اما بازار اقتصادی پوشاک را با خطر مواجه می‌کنند.

خردادماه امسال خبرگزاری ایلنا در گزارشی نوشت در سال‌های اخیر صنعت پوشاک ایران با چالشی جدی مواجه شده است. پس از آسیب‌هایی که قاچاق پوشاک به تولیدات داخلی وارد کرد، اکنون لباس‌های وارداتی دست‌دوم، استوک و اوتلت، با قیمت پایین و تنوع بالا، ضربه‌ای تازه به این صنعت وارد کرده‌اند. این نوع لباس‌ها از کشور‌های همسایه یا به‌صورت غیررسمی از اروپا وارد می‌شوند.

یکی از دلایل اصلی گرایش مردم به این پوشاک، کیفیت بهتر و قیمت مناسب‌تر آنها نسبت به لباس‌های داخلی است. بسیاری از مشتریان ترجیح می‌دهند لباسی بخرند که برند، بادوام و خوش‌دوخت باشد، حتی اگر دست‌دوم باشد، تا اینکه هزینه بیشتری برای لباس داخلی با کیفیت پایین‌تر بپردازند.

بیشتر بخوانید:وضعیت بازار پوشاک در نمایشگاه‌های بهاره

از سوی دیگر، تولیدکنندگان داخلی در وضعیت بسیار دشواری قرار گرفته‌اند. کمبود مواد اولیه باکیفیت، افزایش هزینه‌های تولید، مالیات‌های سنگین، نبود حمایت‌های مالی و کاهش تقاضا از سوی مصرف‌کنندگان باعث شده است بسیاری از واحد‌های تولیدی تعطیل شوند یا با ظرفیت حداقلی فعالیت کنند.

علاوه‌بر تهدیدات اقتصادی، موضوع سلامت نیز مطرح است. بسیاری از این لباس‌ها درواقع دست‌دوم هستند، اگرچه به‌عنوان استوک یا اوتلت فروخته می‌شوند. نبود نظارت بهداشتی کافی، فروش لباس‌هایی با بوی نامطبوع، لکه‌دار یا پوسیده را ممکن کرده است که می‌تواند سلامت عمومی را تهدید کند.

لباس‌های دست‌دوم؛ دوست محیط‌زیست، اما نیازمند مراقبت

بااین‌حال، لباس‌های دست‌دوم را باید با شرایط مناسبی خریداری کرد. خرید لباس‌های دست‌دوم که در ایران با نام «تاناکورا» شناخته می‌شوند، علاوه‌بر کمک به حفظ محیط‌زیست و کاهش مصرف منابع‌طبیعی در صنعت پوشاک، می‌تواند به صرفه‌جویی در هزینه‌های خانوار نیز کمک کند. اما کارشناسان بهداشت هشدار می‌دهند این لباس‌ها ممکن است حامل عوامل بیماری‌زا باشند و استفاده نادرست از آنها سلامت شما را به خطر بیندازد.

خبرآنلاین سال گذشته به‌نقل از «پریم‌رُز فریستون»، استاد ارشد میکروبیولوژی بالینی دانشگاه لستر انگلستان، نوشته بود: «در سال‌های اخیر تقاضا برای خرید لباس‌های دست‌دوم افزایش چشمگیری داشته است. بسیاری از مردم این روش را راهی سازگار با محیط‌زیست و فرصتی برای تنوع دادن به کمد لباسشان می‌دانند.».

اما به‌گفته او، لباس‌های دست‌دوم می‌توانند محل تجمع انواع میکروب‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها باشند و باعث بروز بیماری‌های عفونی به‌خصوص بیماری‌های پوستی شوند. چون پوست هر فرد به‌طور طبیعی میلیون‌ها باکتری خاص به خود دارد که بخشی از میکروبیوم بدن هستند. این میکروب‌ها معمولاً برای صاحبشان بی‌ضررند، اما وقتی لباس به فرد دیگری منتقل شود، می‌تواند خطرناک باشد.

برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های عفونی، این استاد دانشگاه توصیه کرده لباس‌های دست‌دوم را حتماً قبل از استفاده ضدعفونی کنید. بهترین روش، شست‌وشو در دمای حداقل ۶۰ درجه سانتی‌گراد است که باعث ازبین‌رفتن اکثر میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زا می‌شود. اگر امکان شست‌وشوی لباس در دمای بالا وجود ندارد، می‌توانید از مواد ضدعفونی‌کننده مخصوص لباس استفاده کنید.

همچنین، توجه داشته باشید لباس‌های دست‌دوم را در مرحله ضدعفونی ابتدا جدا از سایر لباس‌های خود بشویید و پس از اطمینان از پاکسازی کامل، آنها را با دیگر لباس‌ها مخلوط کنید. این نکته به جلوگیری از انتقال میکروب‌ها به سایر لباس‌ها کمک می‌کند.