مساله حضور نیرو‌های بین‌المللی در غزه همزمان با سالگرد ۷ اکتبر

اقتصاد۲۴- دوشنبه شب در شهر شرم‌الشیخ مصر، میانجیگران با نمایندگان جنبش حماس جلسه‌ای چهار ساعته برگزار کردند که مطابق برخی گزارش‌ها این جلسه «در فضایی مثبت» پیش رفته است. این گفت‌و‌گو‌ها بخشی از گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیمی است که میان حماس و اسرائیل به‌وسیلۀ کشور‌های مصر، قطر، ترکیه و ایالات متحده شروع شده که هدف آن دستیابی به آتش‌بس و هدایت یک توافق صلح معنادار در نوار غزه است. در این راستا رسانه مصری «القاهره الإخباریه» گزارش داد که این مذاکرات روز سه‌شنبه نیز ادامه داشته است، اما نمایندگان حماس اعلام کرده‌اند که جلسه نخست نه تنها به بحث نظری پرداخته بلکه منجر به «ترسیم نقشه راهی برای دور فعلی مذاکرات و تعیین جدول زمانی آن» شده است.

در همین جلسه، طرف فلسطینی هشدار داده است که ادامه حملات اسرائیلی به غزه، روند آزادی زندانیان را به مخاطره می‌اندازد و بر لزوم توقف عملیات نظامی تأکید کرده و در هیأت حماس، نام‌هایی، چون خلیل الحیه و زاهر جبارین دیده می‌شوند که ماه گذشته در دوحه هدف سوءقصد قرار گرفتند و جان سالم به‌در بردند.

موضوعاتی، چون آتش‌بس، خروج کامل نیرو‌های اسرائیلی از غزه، تبادل اسرا و بازداشت‌شدگان، و ملاحظات بشردوستانه و امدادی، محور‌های اصلی مذاکرات اعلام شده‌اند و بر اساس مستندات رسانه‌ای، میانجی‌ها در پی آن هستند تا یک جدول زمانی مشخص برای اجرای تبادل اسرا و تثبیت آتش‌بس طراحی کنند، اما دو طرف مواضعی متفاوت دارند که پیش‌بینی تداوم گفت‌و‌گو‌ها برای چند روز آینده را تقویت می‌کند.

تعیین خطوط قرمز و مصالح طرفین

یکی از دشوارترین نقاط اختلاف میان طرف‌ها، جزئیات خروج اسرائیل از غزه و انتقال قدرت در آن منطقه است. بر اساس گزارش‌ها، موضوع تشکیل نیروی بین‌المللی تثبیت‌کننده برای غزه در طرح ترامپ پیش‌بینی شده و این نیرو ممکن است متشکل از کشور‌های عربی و مسلمان باشد که نام کشور‌هایی مانند مصر، اردن، ترکیه، عربستان سعودی، قطر، اندونزی، پاکستان و ... هم در این راستا مطرح شده است، اما هنوز جزئیات این نیروی بین‌المللی، سازوکار فرماندهی، وظایف و اختیارات آن مورد اختلاف بسیاری است.

رسانه‌های اسرائیل نیز در این فضا تأکید کرده‌اند که مذاکرات فراتر از بحث امنیتی پیش رفته و شامل آینده اداره غزه پس از آتش‌بس است. در مقابل، هر چند بنیامین نتانیاهو به تیم مذاکره‌کننده اعلام کرده که در این مرحله هیچ انعطافی درباره مفاد طرح ترامپ نشان نخواهد داد، اما منابع فلسطینی بر این نکته تأکید دارند که تنها اجرای مؤثر و نظارت دقیق بر مفاد توافق می‌تواند تضمین شکست‌ناپذیری آن را فراهم کند.

از نگاه مصر (به عنوان میانجی‌گر اصلی)، تلاش بر این است که تعادلی بین الزامات امنیتی اسرائیل و نیاز‌های بشری فلسطینی‌ها برقرار شود و قاهره خواهان آن است که هر توافقی مشروعیت دوام‌دار داشته باشد و مانند دوره‌های پیشین دچار فروپاشی نشود. نکته مهم دیگر این است که عربستان، امارات، اردن، ترکیه و دیگر کشورها، همگی در فهرست پیشنهاد‌های حضور در نیروی تثبیت‌کننده آمده‌اند. مصر به‌ویژه تمایل دارد مدل این نیرو شبیه به نیروی چندملیتی ناظران (MFO) باشد که پس از بازگرداندن شبه‌جزیره سینا از اسرائیل به مصر در سال ۱۹۸۲ تأسیس شد، اما معلوم نیست که آیا حضور نیرو‌های آمریکایی نیز در ترکیب این نیرو پذیرفته خواهد شد یا خیر.

چشم‌انداز مذاکرات بر پایه طرح ترامپ چه خواهد بود؟

در خوانش آینده این دوره از مذاکرات، سه سناریو محتمل می‌تواند مفروض باشد. سناریوی اول، توافق کامل و اجرای مرحله‌ای آن است. در بهترین حالت، طرف‌ها می‌توانند در چند روز آینده به تفاهم برسند و مفادی، چون آتش‌بس فوری، تبادل اسرا، عقب‌نشینی نیرو‌های اسرائیلی به خطوط مورد توافق و استقرار نیروی بین‌المللی به‌صورت مرحله‌ای اجرا شوند و اگر ضمانت‌ها و نظارت بین‌المللی جدی طراحی شود، این توافق ممکن است نقطه آغاز بازسازی و ثبات نسبی در غزه باشد.

بیشتر بخوانید:آخرین وضعیت مذاکرات غزه از زبان وزیر خارجه مصر

سناریوی دوم، توافق ناقص و پیمان شکننده است. این سناریویی که به عنوان گزینه میانه مورد نظر است، توافقی مقدماتی بر آتش‌بس و تبادل اسرا است، اما در مورد مسئله خروج کامل ارتش، نقش حماس یا ترکیب نیرو‌های بین‌المللی اختلاف پابرجا بماند.

سناریوی سوم هم شکست مذاکرات و تشدید مناقشه است؛ به گونه‌ای که اختلافات بر سر اصول اساسی همچون تسلیح حماس، زمان‌بندی عقب‌نشینی اسرائیل، نظارت بین‌المللی و حفظ اقتدار فلسطینیان حل نشود. در این صورت، اسرائیل احتمالا تنش نظامی را تشدید می‌کند و شرایط انسانی در غزه وخیم‌تر می‌شود.

نکته اینجاست که در هر یک از این سناریوها، چند عامل تعیین‌کننده خواهند بود که یکی از آنها ضمانت‌ها و نظارت بین‌المللی است و در صورتی که ناظرانی معتبر (از کشور‌های عربی یا نهاد‌های بین‌المللی) بر اجرای توافق نظارت داشته باشند، احتمال رعایت تعهدات بیشتر است.

عامل دیگر فشار منطقه‌ای و جهانی است؛ چراکه حمایت کشور‌های عربی و فشار جامعه بین‌المللی می‌تواند تضمین‌کننده پافشاری بر مفاد توافق باشد، اما در مقابل جناح‌های تندرو در اسرائیل ممکن است مخالفت کنند، و در حماس نیز برخی گروه‌ها ممکن است مخالف تسلیم برخی اختیارات باشند که این موضوع هم عامل دیگری است.

در مجموع، دور جدید مذاکرات شرم‌الشیخ تلاش جدی و آخرین شانس میانجی‌گران برای اجماع بر طرح ترامپ است. اگر این دور به شکست بینجامد، نه تنها شرایط انسانی در غزه به وخامت بیشتری می‌گراید، بلکه اعتماد به روند سیاسی و صلح منطقه‌ای نیز آسیب خواهد دید.

منبع: توسعه ایرانی