تفاوت طلای سفید و پلاتین؛ نکات ظریفی که ارزش شناختن دارند

اقتصاد۲۴- محمد آیتی: در دنیای جواهرات، ظاهر گاهی چنان فریبنده است که تشخیص هویت واقعی مواد اولیه، نیازمند دقتی فراتر از چشم غیرمسلح است. طلای سفید و پلاتین، دو فلز گرانبها که در ظاهر شباهت چشمگیری دارند، همواره مورد توجه طراحان، خریداران و علاقه‌مندان به زیورآلات بوده‌اند. با این حال، تفاوت‌های بنیادینی در ترکیب، دوام، ارزش و کاربرد آنها وجود دارد که شناخت‌شان نه تنها به انتخاب آگاهانه کمک می‌کند، بلکه از سرمایه‌گذاری‌های اشتباه نیز جلوگیری می‌کند.

پلاتین چیست؟

پلاتین یک فلز گرانبها، کمیاب و بسیار پایدار است که در طبیعت به‌صورت خالص یافت می‌شود و با نماد شیمیایی Pt و عدد اتمی ۷۸ شناخته می‌شود. این فلز دارای رنگی خاکستری مایل به سفید، براقیت طبیعی و مقاومت بسیار بالا در برابر زنگ‌زدگی، خوردگی و تغییر رنگ است. برخلاف بسیاری از فلزات دیگر، پلاتین نیازی به پوشش یا آلیاژ برای حفظ ظاهر خود ندارد و حتی پس از سال‌ها استفاده، درخشش اولیه‌اش را حفظ می‌کند. به‌دلیل چگالی بالا، استحکام مکانیکی عالی و سازگاری زیستی بی‌نظیر، پلاتین نه‌تنها در صنعت جواهرسازی به‌ویژه در ساخت انگشتر‌های نامزدی و جواهرات باارزش کاربرد گسترده‌ای دارد، بلکه در حوزه‌های پزشکی، خودروسازی و فناوری نیز به‌عنوان ماده‌ای استراتژیک شناخته می‌شود.

طلای سفید چیست؟

طلای سفید نوعی آلیاژ طلاست که با ترکیب طلای خالص (معمولاً ۱۴ یا ۱۸ عیار) و فلزات سفید مانند پالادیوم، نیکل یا منگنز تولید می‌شود تا رنگ زرد طلا کاهش یافته و ظاهری مات یا نقره‌ای به آن ببخشد. از آنجا که این آلیاژ به‌تنهایی همچنان ممکن است کمی گرم یا زرد رنگ باشد، سطح آن را معمولاً با لایه‌ای بسیار نازک از رودیوم فلزی براق و سفید از خانواده پلاتین پوشانده تا درخشش یکدست و سفیدی عمیق‌تری پیدا کند. این پوشش با گذشت زمان و استفاده مداوم ساییده می‌شود و نیاز به بازپوشش دوره‌ای دارد. طلای سفید به‌دلیل قیمت مناسب‌تر نسبت به پلاتین و ظاهری مدرن و جذاب، یکی از رایج‌ترین مواد در ساخت انگشتر‌های نامزدی، گردنبند و سایر زیورآلات در سراسر جهان محسوب می‌شود.

بیشتر بخوانید: تفاوت قیمت و ارزش سکه‌ها؛ از سکه امامی وکیوم تا بهار آزادی ضرب ۱۳۵۸/ اصلی‌ترین و گران‌ترین سکه موجود در بازار کدام است؟

ویژگی‌های ذاتی طلای سفید و پلاتین

پلاتین فلزی کمیاب، چگال و بسیار پایدار است که به‌صورت طبیعی رنگی خاکستری مایل به سفید دارد و نیازی به پوشش یا آلیاژ برای حفظ ظاهر خود ندارد. این عنصر شیمیایی با نماد Pt و عدد اتمی ۷۸، در برابر خوردگی، اکسیداسیون و تغییر رنگ مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهد و حتی در دمای بسیار بالا نیز ساختارش دچار تغییر نمی‌شود. خلوص بالای پلاتین در جواهرات معمولاً بین ۹۰ تا ۹۵ درصد باعث شده تا به‌عنوان یکی از خالص‌ترین فلزات گرانبها در صنعت زیورآلات شناخته شود. 

طلای سفید در واقع یک فلز خالص نیست، بلکه آلیاژی هوشمندانه از طلای زرد و فلزات سفید مانند پالادیوم، نیکل یا منگنز است که با هدف دستیابی به رنگی مدرن و خنثی طراحی شده است. این ترکیب نه‌تنها رنگ طلا را از زرد به سفید تبدیل می‌کند، بلکه سختی و استحکام آن را نیز افزایش می‌دهد. با این حال، برای رسیدن به درخششی یکنواخت و مقاومت بیشتر در برابر سایش، سطح طلای سفید معمولاً با لایه‌ای نازک از رودیوم، فلزی از خانواده پلاتین پوشانده می‌شود. این پوشش با گذشت زمان و استفاده مکرر کم‌کم ساییده شده و نیاز به بازپوشش دوره‌ای دارد.

تفاوت طلای سفید و پلاتین در خلوص و استاندارد‌ها

خلوص پلاتین در جواهرات معمولاً بین ۹۰ تا ۹۵ درصد است و با علائمی مانند Pt۹۰۰ یا Pt۹۵۰ مشخص می‌شود. این در حالی است که طلای سفید معمولاً در درجات ۱۴ عیار (۵۸٫۳ درصد طلا) یا ۱۸ عیار (۷۵ درصد طلا) عرضه می‌شود. بنابراین، حتی در بالاترین درجه خلوص، طلای سفید هرگز به خلوص پلاتین نمی‌رسد. این نکته برای خریدارانی که به دنبال فلزی با حداقل آلایش هستند، اهمیت ویژه‌ای دارد.

دوام و مقاومت در برابر سایش

پلاتین به‌دلیل چگالی بالا و ساختار محکم، در برابر سایش بسیار مقاوم است. البته این فلز نیز ممکن است با گذشت زمان خط‌های ریزی بر روی سطح خود نشان دهد، اما جرم آن کاهش نمی‌یابد، بلکه فلز تنها جابه‌جا می‌شود. در مقابل، طلای سفید به‌ویژه در صورتی که لایه رودیوم آن ساییده شود، رنگ زرد ملایمی از زیر آن ظاهر می‌شود و نیاز به بازپوشش دوره‌ای دارد. این ویژگی، هزینه نگهداری طلای سفید را در بلندمدت افزایش می‌دهد.

وزن و احساس لمسی

یکی از تفاوت‌های قابل‌لمس بین این دو فلز، وزن آنهاست. پلاتین تقریباً ۶۰ درصد سنگین‌تر از طلای سفید است. این ویژگی به‌راحتی با دست قابل تشخیص است و برای بسیاری از افراد، حس سنگینی پلاتین نشانه‌ای از اصالت و ارزش محسوب می‌شود. در طراحی انگشتر یا دستبند، این تفاوت وزنی می‌تواند تأثیر مستقیمی بر راحتی و تجربه پوشش داشته باشد.

ارزش بازار و قیمت‌گذاری

پلاتین به‌دلیل کمیابی بیشتر تقریباً ۳۰ برابر کمیاب‌تر از طلا و فرآیند استخراج پیچیده‌تر، معمولاً گران‌تر از طلای سفید است. البته نوسانات بازار جهانی فلزات گرانبها گاهی این رابطه را معکوس می‌کند، اما به‌طور کلی، پلاتین همواره جایگاهی ممتاز در بازار داشته است. برای سرمایه‌گذاران و جمع‌آورندگان، پلاتین گزینه‌ای جذاب‌تر برای نگهداری ارزش در بلندمدت محسوب می‌شود.

•    واکنش‌پذیری پوست و سازگاری زیستی

پلاتین به‌دلیل خلوص بالا و عدم نیاز به آلیاژ‌های حساسیت‌زا، برای افرادی با پوست حساس گزینه‌ای ایده‌آل است. در مقابل، برخی از آلیاژ‌های مورد استفاده در طلای سفید، به‌ویژه نیکل ممکن است در افراد مستعد، واکنش‌های آلرژیک ایجاد کنند. امروزه بسیاری از جواهرسازان از پالادیوم به‌جای نیکل استفاده می‌کنند تا این خطر را کاهش دهند، اما همچنان توصیه می‌شود خریداران حساسیت پوستی خود را با جواهرساز در میان بگذارند.

کاربرد‌ها در طراحی جواهرات

هر دو فلز در طراحی انگشتر‌های نامزدی، گردنبند و گوشواره کاربرد گسترده‌ای دارند. با این حال، پلاتین به‌دلیل استحکام بیشتر، برای نگهداری سنگ‌های گران‌بها مانند الماس گزینه‌ای امن‌تر است. طلای سفید نیز به‌دلیل انعطاف‌پذیری بیشتر، در طرح‌های ظریف و پیچیده مورد ترجیح قرار می‌گیرد. انتخاب بین این دو گاهی بیشتر به سبک طراحی و سلیقه شخصی بستگی دارد تا ویژگی‌های فنی.

قیمت پلاتین و طلا سفید در ایران

قیمت پلاتین و طلای سفید در ایران تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله نرخ جهانی فلزات گرانبها، نوسانات ارزی، عرضه و تقاضای داخلی و همچنین هزینه‌های ساخت و عیار فلز قرار دارد. به‌طور کلی، پلاتین به‌دلیل کمیابی بیشتر و فرآیند استخراج پیچیده‌تر، معمولاً گران‌تر از طلای سفید است، اما در برخی دوره‌ها به‌ویژه زمانی که قیمت طلا در بازار جهانی به‌شدت افزایش پیدا می‌کند. ممکن است طلای سفید (به‌ویژه در عیار ۱۸) از پلاتین گران‌تر شود. در ایران، قیمت پلاتین معمولاً بر اساس گرم و با عیار ۹۰۰ یا ۹۵۰ اعلام می‌شود، در حالی که طلای سفید بر اساس عیار‌های ۱۴ یا ۱۸ و با احتساب هزینه رودیوم‌کاری محاسبه می‌شود. برای خریداران، آگاهی از این نوسانات و مقایسه قیمت بر اساس وزن و خلوص فلز، نه بر اساس ظاهر، کلید تصمیم‌گیری هوشمندانه است.

نکات کلیدی برای خرید طلا سفید و پلاتین

• برچسب‌ها را بررسی کنید: علائمی مانند Pt۹۵۰ یا ۱۸K WG (White Gold) نشان‌دهنده نوع و خلوص فلز هستند.
• درخواست گواهی اصالت: خرید از فروشگاه‌های معتبر و دریافت سند رسمی، از اصول اولیه خرید جواهرات است.
• در مورد نگهداری سؤال کنید: بپرسید آیا طلای سفید شما با رودیوم پوشانده شده و چه زمانی نیاز به بازپوشش دارد.
• وزن را احساس کنید: در صورت امکان، نمونه‌های مشابه از هر دو فلز را در دست بگیرید تا تفاوت وزن را درک کنید.
• ارزش بلندمدت را در نظر بگیرید: اگر قصد نگهداری مادام‌العمر دارید، پلاتین گزینه‌ای پایدارتر است.