چین و روسیه در جستجوی جایگزینی برای دلار/ سلطه دلار به پایان می‌رسد؟

اقتصاد 24 - در تاریخ 15 ژانویه، آمریکا و چین نخستین مرحله از معامله تجاری خود را با هدف کاهش تنش‌ها امضا کردند و چین توافق کرد تا 200 میلیارد دلار از محصولات آمریکایی را طی دو سال خریداری کند. همانطور که «اکونومیست» نوشت؛ این روند ممکن است ظاهرا نوید صلح در روابط اقتصاد جهانی را دهد، اما روابط تجاری در لایه‌های عمیق‌تر در حال تغییر هستند.

تلاش آمریکا در استفاده از تحریم‌ها، تعرفه‌ها و ممنوعیت شرکت‌های جزو لیست‌ سیاه در جهت انعطاف‌بخشی به اقتصاد خود، توجه کشورها را جلب کرده و آنها هرچه بیشتر سعی دارند تا در روابط تجاری مبتنی بر دلار تغییراتی ایجاد کنند. این مجله اقتصادی همچنین نوشت: "اگرچه تغییرات می‌تواند سیستم پولی بین‌المللی را متعادل‌تر کنند، اما این موضوع ریسک‌هایی را نیز برای اقتصاد جهان در پی دارد."

«اکونومیست» در ادامه افزود: "دولت ترامپ توان مالی خود را نه تنها علیه چین بلکه علیه ایران، روسیه و سایر کشورها - از جمله متحدان خود در اتحادیه اروپا و ترکیه - به کار بسته است. تحریم‌های اخیر علیه ایران، که هفته گذشته اعلام شد، درد بیشتری را بر اقتصاد ایران متحمل خواهد کرد که پیش از این، موشک‌های اقتصادی، بانک‌ها، تولیدات نفت و حمل‌ونقل دریایی را مورد هدف قرار داده بود".

این مجله اقتصادی می افزاید: "امروز تجارت جهانی مبتنی بر دلار است و مدت مدیدی است که تجارت حتی در سایر کشورها بدون مراجعه به زیرساخت‌های ارزی، بانکی و پرداختی آمریکا دشوار شده‌ است. حداقل، نیمی از کل فاکتورهای تجاری جهان به دلار است و اکثر معاملات فرامرزی در نهایت از طریق نیویورک تسویه می‌شوند."

در این مقاله همچنین آمده‌ است: "آمریكا پس از حملات 11 سپتامبر 2001، با جدیت از سیستم دلار به عنوان سلاح ژئوپلیتیكی استفاده كرد، اما دونالد ترامپ این سیاست را وارد سطح جدیدی کرده است و از تحریم ها به عنوان اصلی‌ترین ابزار سیاست خارجی خود بهره می‌برد و حتی متحدین خود را نیز با تحریم‌های «ثانویه» مورد هدف قرار می‌دهد تا به دلیل ارتباط تجاری با کشورهایی که در لیست «بدها» بودند، تنبیه شوند. قدرت آمریكا برخاسته از توانایی خود در منع شرکت‌ها برای استفاده از سیستم مالی آمریکایی است و به نوبه خود آنها را منزوی می‌کند تا قادر به تعامل با بیشتر با شرکای خود نباشند. این کنش اغلب کشنده است. "

اقدامات متفاوتی برای جایگزینی دلار تاکنون انجام شده‌ است. روسیه به طور قابل توجهی جریان معاملات، بدهی‌های خارجی و دارایی‌های بانکی خود را از دلار آزاد کرده‌ است. شرکت‌های بزرگ انرژی در این کشور قراردادهای خود را به روبل امضا می‌کنند. روسیه، چین، هند و سایر کشورها در حال مذاکره و امضای قراردادهای دو جانبه یا گسترده‌تر با ارزهای ملی هستند. آنها همچنین در حال جستجوی گزینه‌های دیگری به جای سوئیفت آمریکایی هستند. در همین حال، اروپا اینستکس را برای دورزدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران ارائه داده است.

در این میان، انقلاب دیجیتالی بخش‌های مالی جهان را تحت تاثیر گذاشته است. بانکداران مرکزی از اروپا تا چین سعی دارند ارزهای دیجیتالی ارائه دهند و این موضوع می‌تواند هزینه پرداخت‌های الکترونیکی فرامرزی را کاهش دهد. این روند ارز آمریکا را تهدید می‌کند. پس از سال 2000، سهم دلار در ذخایر فارکس از حدود 70 درصد به 60 درصد کاهش یافته است.

«اکونومیست» در پایان سه ریسک بزرگ را در این دوره جدید آزمایش پولی معرفی کرد. نخست اینکه تشدید تحریم‌ها می‌تواند یک شوک مالی ایجاد کند؛ برای مثال، تصور کنید بانک‌های بزرگ چین مورد هدف قرار بگیرند که دارای بیش از یک تریلیون دلار دارایی هستند. نکته دوم این است که هرچه هژمونی مالی آمریکا سیاسی‌تر می‌شود، نقش طولانی‌مدتش در وام‌دهی متزلزل می‌شود و از اعتبارش برای وام دهی در بازارهای مالی و بانک‌ها کاسته خواهد شد. چالش سوم نیز این است که روند انتقال در نظم پولی جهانی ذاتاً غیرقابل پیش بینی است و برخی از اقتصاددانان معتقدند که رکود فعلی در جهان تا حدی ناشی از عدم وجود هژمونی برای پایداری اقتصاد جهانی است. نباید فراموش کرد که "افزایش فشار مالی ترامپ تأثیرات بسیار زیادی فراتر از تهران یا مسکو" به جای خواهد گذاشت.

مترجم: فرزانه اسکندریان
منبع: اکونومیست