زندگی ایرانیان تا چه اندازه اینترنتی شده است؟/ ماندگاری اینترنت پس از کرونا چقدر خواهد بود؟

 

اقتصاد ۲۴- دنیای امروز دست کم نزدیک به ۳ میلیارد نفر کاربر اینترنت دارد که حدود ۱۱۲ میلیون نفرشان اهل و ساکن خاورمیانه اند و در این میان ایران با داشتن ۴۵ میلیون کاربر اینترنت رتبه نخست این منطقه را داراست.

 

آمار فوق که مربوط به زمانی پیش از شیوع ویروس کروناست قطعا حالا دستخوش تغییراتی شده است؛ ترس از کرونا در سراسر دنیا خیلی‌ها را خانه نشین کرده است و همین اتفاق کافی است تا آمار جهانی کاربران اینترنت دستخوش تغییر و تحول شود؛ اتفاقی که می‌توان با اطمینان از رخ دادنش در میان ایرانیان خبر داد و گفت که شیوع ویروس کرونا شیب اینترنتی شدن زندگی را در میان ایرانیان بیشتر کرده است؛ شاهد این ادعا افزایش ۱.۵ برابری مصرف اینترنت در دو ماهه گذشته است که به تازگی از زبان سجاد بنابی نایب رئیس هیأت مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت در رسانه‌ها منتشر شده است، اما آیا این تغییر سبک زندگی را می‌توان به منزله رسوخ اینترنت به تمامی ابعاد زندگی جمعیت ۸۰ میلیون نفری ایران تعبیر کرد؟

رضا الفت نسب، عضو هیات مدیره انجمن صنفی کسب و کار‌های اینترنتی از جمله افرادی است که به دلیل کارش می‌تواند پاسخ جامع تری برای این پرسش داشته باشد؛ او در این باره به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: این روز‌ها اینترنت سهم بیشتری از سبد مصرفی خانوار‌های ایرانی را به خود اختصاص داده است. در زیر سایه ابتلا به کرونا هم شمار قابل توجهی از صاحبان مشاغل دورکار شده اند و هم تامین قابل توجهی از تقاضا‌های مردم از طریق اینترنت صورت می‌گیرد؛ می‌توان مدعی شد که حالا سرانه مصرف اینترنت در ایران بیش از هر زمان دیگری است و در قیاس با نقط اوج مصرف همیشگی میزان مصرف کنونی تا ۱.۵ برابر افزایش داشته است، البته که عملکرد اپراتورهای اینترنت رضایت بخش بوده است؛ به صورت مشخص تخصیص بسته های رایگان اینترنت باعث شده تا مردم بیشتر به پیگیری امور جاری خود از این طریق تمایل داشته باشند و از این طریق اپراتورها مشتریان ثابت جدیدی پیدا کرده‌اند.

 

وی افزود: بسیاری از مراجعات اداری و حتی ضروری مثل ثبت درخواست بیمه بیکاری و یا ارتباط گرفتن با مراکز درمانی حالا از طریق سامانه های اینترنتی امکانپذیر است؛ در مجموع تحولات دو ماهه اخیر برای ارزیابی بستر اینترنتی کشور مانور خوبی بود اما نمی‌توان این اتفاق را سرآغاز روی آوردن مردم به زندگی اینترنتی تلقی کرد و اگر ملاک این است باید بگویم هنوز برای رسیدن به چنین نقطه‌ای آمادگی لازم را نداریم.

 

اگر زندگی اینترنتی را سبکی بدانیم که سال‌هاست همه شئونات زندگی اجتماعی را تحت تاثیر خود قرار داده است باید به آدمی مثل الفت نسب حق بدهیم که بگوید ایرانیان هنوز به مرحله زندگی اینترنتی نرسیده اند؛ وی در این خصوص می‌گوید: یک بخش از افزایش مصرف اینترنت به دورکار شدن شماری از شاغلان کنونی بازمی گردد؛ مشخصا در قیاس با گذشته حال تعداد بیشتری از مشاغل دور کارشده اند و در این میان فعالیت‌های آموزشی و خدمات وبیناری مهمترین مصداق اینترنتی مشاغلند.

 

اما زندگی اینترنتی که فقط به جنبه کاری افراد محدود نمی‌شود؛ وقتی از اینترنتی شدن زندگی مردم صحبت می‌کنیم یعنی خرید‌های روزانه و معاشرت‌های عادی هم باید رنگ اینترنتی شدن به خود گرفته باشند؛ الفت نسب در این باره می‌گوید: درست استکه در نتیجه شیوع کرونا خیلی‌ها بیشتر از هر زمان دیگری از راه‌های ارتباط غیر حضوری مثل شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها برای جویا شدن از وضعیت یکدیگر استفاده می‌کنند، اما هیچ تضمینی نیست که این سبک زندگی در دوران بعد از کرونا ماندگار شود؛ البته این موقعیت نقطه عطفی است که باید آن را غنمیت شمرد؛ نکته دیگر بیگانگی است که هنوز بیشتر مردم با خرید‌های اینترنتی دارند و می‌توان گفت که این امر تا حدودی به نبود فرهنگ و عدم اطمینان متقابل مردم باز می‌گردد.

 

حتی اگر آمار افزایش سرانه مصرف اینترنت را دلیلی بر استقبال تدریجی مردم از اینترنت فرض کنیم نباید فراموش کنیم که در نتیجه اتفاقات مربوط به ناآرامی‌های گران شدن بنزین و اجباری شدن استفاده از رمز دوم اینترنتی خسارت‌های جبران ناپذیری به مشاغلی وارد آمد که در بستر اینترنت شکل گرفته بودند؛ در این خصوص عضو هیات مدیره انجمن صنفی کسب و کار‌های اینترنتی می‌گوید: مجموعه اتفاقات ناخوشایند نیمه دوم سال ۹۸ باعث کاهش اعتماد مردم به اینترنت شد و در نتیجه محبوبیت پیگیری امور مختلف زندگی از مجرای اینترنت به صورت ملموسی کاهش یافت؛ درست است که حالا با آمدن کرونا این اعتماد از دست رفته در حال بازگشتن است، اما این روز‌ها بیشترین موراد استفاده از اینترنت به همان روابط کاری، معاشرت‌های مجازی، استفاده از خدمات تولید محتوای مجازی نظیر تماشای فیلم و گوش کردن آهنگ و خواندن کتاب و در نهایت خرید اقلام سوپرمارکتی برای گذراندن موقت زندگی است؛ مشخصا هنوز مرم برای ساده ترین تراکنش های مالی با برخی بانک ها مشکلات اساسی دارند که باید مرتفع شود.

 

وی ادامه می‌دهد: به صورت مشخص مشاغل خدمات حضوری اینترنتی مثل اعزام تعمیرکار، درخواست خدمات حمل و نقل، ثبت سفارش غذا و خرید اقلام غیر ضروری و غیر سوپرمارکتی افت چشم گیری داشته اند؛ در سبک زندگی اینترنتی این‌ها هم بخشی از خدمات مورد استفاده مردم هستند؛ می‌دانیم که دلیل رکود این بخش چیزی غیر از ترس از ابتلا به کرونا نیست، اما اگر بخواهیم به ماندگاری نقش کنونی اینترنت در زندگی ایرانیان و حتی افزایش سهم کنونی فکر کنیم باید در این حوزه‌ها نیز به دنبال مشوق‌های برای استفاده مردم باشیم.

 

این کارشناس حوزه اینترنت در تکمیل دیدگاه خود می‌گوید: سالهاست که دولت‌ها قصد دارند تا اینترنت را به طریقی وارد جریان اصلی زندگی شهروندان ایران کنند، اما در عمل اتفاق خاصی نیفتاده است؛ همینطور عامه مردم نیز هنوز اعتماد چندانی به استفاده از اینترنت ندارند و هنوز خیلی‌ها ترجیح می‌دهند تا از خدمات آف لاین به جای خدمات آن لاین استفاده کنند؛ در داد و ستد‌های خرد هنوز معامله حضوری و پایاپای اولویت اول خریداران و فروشندگان است؛ هم کمتر خریداری راضی می‌شود تا پیش از دریافت کالا پول آن را بپردازد و هم کمتر فروشنده‌ای مایل است تا بعد از ارسال جنس پول آن را دریافت کند؛ این مشکلی است که به صورت جدی با آن مواجهیم؛ بخشی از راه حل در نهادینه کردن رعایت اصول ایمنی و امنیتی در فضای مجازی است، اما بخش دیگر به نبود خدمات بیمه‌های تجارت الکترونیک باز می‌گردد؛ این اتفاقی که در همه دنیا افتاده و از این طریق اطمینان مردم به استفاده بیشتر از اینترنت جلب شده است، اما در ایران شرکت ها‌ی بیمه تاکنون از خود مقاومت نشان داده اند و از ورود به این بازار پرهیز کرده اند.