تاریخ انتشار: ۲۲:۰۶ - ۱۲ مرداد ۱۳۹۹

افشاگری گاردین / نقش پنهان یک افسر سرویس جاسوسی انگلیس در کودتای ۲۸ مرداد

برای نخستین بار نقش پنهان یک افسر سرویس جاسوسی انگلیس در همکاری با سازمان سیای آمریکا برای راه اندازی کودتا علیه دکتر مصدق در ایران فاش شد.

کودتای 28 مرداد

  اقتصاد۲۴ - گاردین برای نخستین بار پس از آنکه در سال ۱۹۸۵ مقاله آبزرور از این روزنامه پاک شد، نقش پنهان یک افسر سرویس جاسوسی انگلیس که منجر به کودتا در ایران شد و خاورمیانه را تغییر داد، را فاش کرد.

این گزارش با عنوان «چگونه ام آی ۶ و سیا به نیرو‌ها برای طرح کودتا علیه ایران پیوستند»، در نسخه ۲۶ مه روزنامه آبزرور چاپ شد، اما به سرعت حذف شد. این گزارش این واقعیت را آشکار می‌کند که «نورمن داربیشایر» یکی از اعضای سرویس جاسوسی انگلیس (ام آی ۶)، برای بازگرداندن شاه ایران به عنوان حاکم این کشور در سال ۱۹۵۳، عملیاتی پنهانی و خشونت آمیز را ترتیب داده است.

با این وجود تنها چند روز پس از انتشار این گزارش در این روزنامه، به ناگاه تمام مدارک و شواهد تازه این عملیات انگلیسی و هویت داربیشایر از مباحث عمومی ناپدید شد.

«تقی امیرانی» فیلمساز، این هفته پیش از انتشار مستندش تحت عنوان «کودتای ۵۳» گفت: «ما هنوز نمی‌دانیم چه کسی این مسئله را ابتدا به دست آبزرور رسانده است یا چرا این کار را کرده. ما فقط می‌دانیم که هر سابقه‌ای از مصاحبه با داربیشایر به سرعت ناپدید شد و هیچ کس داستان را دنبال نکرد. این مسئله باعث می‌شود تا به امروز دخالت انگلیس کاملا لاپوشانی شود.»

پیشینه کودتای ۱۹۵۳ مدت هاست که باعث ظن و گمان بین المللی شده است. نخست وزیر «وینستون چرچیل» مخالف حکومت نخستین رهبر دموکراتیک این کشور یعنی «محمد مصدق» بود، بیشتر به این دلیل که منافع انگلیس در صنعت نفت ایران را تهدید می‌کرد. اکنون مشخص است که ام آی ۶ با همکاری با سیا - که این سازمان هم امیدوار بود پهلوی را به تخت سلطنت بازگرداند -برای سرنگونی مصدق کار‌های بسیار بیشتری انجام داد.

در ماه ژوئن، اسناد موجود در بایگانی واشنگتن نشان داد که چگونه نام ملکه الیزابت دوم به اشتباه به منظور ترغیب شاه برای ماندن در ایران قبل از کودتا به کار گرفته شده است. مستند «کودتای ۵۳» اکنون یک مورد روشن را نشان می‌دهد که انگلیسی‌ها چگونه یک کودتا را به شکل آدم ربایی، شکنجه و پرداختن هزینه به معترضان برای رفتن به خیابان‌های تهران را برنامه ریزی کرده بودند.

مستند کودتای ۵۳، که در ۱۹ اوت یعنی ۶۷ سالگی کودتا پخش شد، به انجام بازجوی تحقیقات از امیرانی که ایرانی -انگلیسی است، منتهی شد. امیرانی با همکاری با «والتر مُرچ» تدوین گر تحسین شده فیلم‌هایی مانند مکالمه (۱۹۷۴)، بیمار انگلیسی (۱۹۹۶) و اینک آخرالزمان (۱۹۷۹)، به بایگانی و مصاحبه‌های بسیاری از افراد درگیر در این ماجرا دست یافت.

مرچ گفت: «ما وقتی ساخت این فیلم را آغاز کردیم، چیزی راجع به راز داربیشایر یا اسرار این راز نمی‌دانستیم. هیچ کدام از این‌ها در رادار ما نبود. تقی وتی کارمان را شروع کردیم، چیز‌هایی را کشف کرد. این کار خیلی زمان برد. اما این بیشترین مطالبی بود که من تا به حال بر روی آن کار کردم - ۵۳۲ ساعت - یعنی دو برابر آنچه که من در اینک آخرالزمان کار کردم.»

نقطه عطف زمانی بود که امیرانی در تحقیقات بر روی «پایان امپراتوری»، یک سریال مستند از گرانادا از اواسط دهه ۱۹۸۰، یک سری شواهد کلیدی پیدا کرد. نسخه‌ای از یک قسمت این مستند درباره ایران، در ابتدا حاوی مصاحبه‌ای با داربیشایر بود که با صراحت صحبت می‌کرد.

داربیشایر می‌گفت: «کاری که به من محول شده بود، بسیار ساده بود: به آنجا بروید، به سفیر اطلاع ندهید و هر هزینه‌ای که برای تأمین سرنگونی مصدق با ابزار قانونی و یا شبه قانونی نیاز دارید، از سرویس اطلاعاتی بگیرید.» این افسر ام آی۶ در ادامه توضیح می‌دهد که او «مبلغ هنگفتی پول، بیش از یک و نیم میلیون پوند» خرج کرده است، و افزود: «من شخصاً دستور می‌دادم و آشوب‌های خیابانی را هدایت می‌کردم.»

با این حال، فیلم این مصاحبه انفجاری هرگز پخش نشد. در فیلم امیرانی، نقش داربیشایر را «رالف فینز» بازی می‌کند که خطوطی از متن سانسور شده گرانادا را ارائه می‌دهد. مقاله سال ۱۹۸۵ آبزرور توسط خبرنگار «نایجل هاوکس» درست قبل از نمایش قسمت ایرانی توسط شبکه ۴ منتشر شد.

اما وقتی برنامه به پایان رسید، خبری از داربیشایر و شهادت او نبود. یک نقد تلویزیونی که یک هفته بعد توسط «جولیان بارنز» منتقد آبزرور ارائه شد، هیچ اشاره‌ای به این بخش از داستان نکرد. امیرانی، مرچ و کارشناسان اطلاعاتی که با آن‌ها مشورت کرده اند این گونه نتیجه می‌گیرند که دولت پس از یک نمایش خصوصی، وارد میدان شد و مانع از آن شد که تهیه کنندگان از مصاحبه داربیشایر استفاده کنند. به روزنامه ها، از جمله آبزرور، که در آن زمان توسط «دونالد ترلفورد» ویرایش شده بود، همچنین گفته می‌شد که دیگر وارد ماجرا نشوند.

داربیشایر با «استفان مید» همتای خود در سازمان سیا که در «پایان امپراطوری» ظاهر شد، از نزدیک همکاری کرد. او همکار انگلیسی خود را «فردی که کاملا روان به زبان فارسی و همچنین فرانسوی صحبت می‌کند» توصیف می‌کند.

شاید تکان دهنده‌ترین شواهد در «کودتای ۵۳» مربوط به نقش انگلیس در آدم ربایی و در نهایت قتل فجیع و ظاهرا «تصادفی» «محمود افشارطوس» رئیس شهربانی دوره مصدق باشد. این حادثه ناآرامی‌هایی را منجر شد که به دستگیری و زندانی شدن مصدق در اوت (مرداد) منتهی شد.

داربیشایر در سال ۱۹۹۳ درگذشت، و «آلیسون روپر» محقق سابق گرانادا، که در «پایان امپراطوری» کار می‌کرد، به همراه «مارک اندرسون» تهیه کننده / کارگردان، به امیرانی گفتند که آن‌ها هیچ خاطره روشنی از مصاحبه با افسر ام آی ۶ یا آنچه که در این فیلم رخ داده، ندارند.

در آمریکا، این کودتا به عملیات «آژاکس» معروف بود، در حالی که در انگلیس این عملیات «چکمه» نام داشت. پس از کودتا، شاه تا زمان انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ بر این کشور حاکم بود.

این کودتا نه تنها روابط غرب با ایران را به مدت ۶۰ سال شکل داد، بلکه خاورمیانه را هم تغییر داد.
 
منبع: جماران
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت سکه و طلا امروز سه‌شنبه ۱۲ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

قیمت روز روغن خوراکی + جدول

قیمت انواع خودرو‌های مزدا ۳، بسترن و کاپرا گروه بهمن امروز

قیمت خودرو‌های سایپا امروز سه‌شنبه ۱۲ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

قیمت انواع لپ تاپ لنوو + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو امروز سه‌شنبه ۱۲ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

عکس/ حال و هوای کنسرت چند هزار نفری در پارک ملت تهران

عکس/ ژست خاص خدیجه خانم دختر محمدعلی شاه ۱۰۵ سال پیش با تیپ فرنگی و پالتو پوست

برگزاری آیین سنتی معایده در اهواز

عکس/ پست کنایه آمیز محسن تنابنده با یک کپشن مبهم درباره نقی

عکس/ چهره عجیب مادر مظفرالدین شاه ۱۴۴ سال پیش با سبیل پرپشت ودامن چین دار

قیمت دلار و یورو امروز سه‌شنبه ۱۲ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

ارشک اول کیست؟/بنیانگذار سلسله اشکانیان را بشناسید

قیمت خودرو‌های سایپا امروز چهارشنبه ۱۳ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

۶ فرصت و دلیل که نشان می‌دهند توافق ایران و آمریکا امکانپذیر است/ ۳ سناریوی محتمل در چشم انداز مذاکرات دو کشور

قیمت دلار و یورو امروز چهارشنبه ۱۳ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

قیمت سکه و طلا امروز چهارشنبه ۱۳ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

عکس/عذرخواهی شبکه تماشا به دلیل پخش یک صحنه

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

رسانه اسرائیلی اهداف احتمالی حمله به ایران را منتشر کرد!

اجاره نجومی ویلا‌های اطراف تهران در روز سیزده بدر

نقی معمولی این‌طوری رئیس صداوسیما را ضربه‌فنی کرد!

تصویر باورنکردنی یکی از بدترین حوادث ژاپن

عکس صمیمی عرفان پایدار با نوید محمدزاده در آمریکا

مرگ ۷۴۷ مسافر نوروزی در ۱۸ روز

بانک‌ها روز پنج‌شنبه ۱۴ فروردین باز هستند

لاریجانی: آمریکا می‌تواند منافع اقتصادی با ایران تعریف کند

گروسی: احتمالا تا پایان آوریل [۸ اردیبهشت]به تهران سفر می‌کنم

کی‌روش خیال تراکتوری‌ها را راحت کرد

واکنش روسیه به تهدید نظامی ترامپ علیه ایران

موسیمانه جنگ با استقلال را آغاز کرد

کاخ‌های تاریخی تهران امروز تعطیل است؟

عکس/ اقدام زیرکانه یک خانم تهرانی در ثبت مهریه‌

عکس/ بازیگر سریال آنام در سیزده‌بدر

درآمد پزشک باید منطقی باشد تا زیرمیزی گرفتن کمرنگ شود/ با برون‌سپاری کار‌های حوزه بهداشت و درمان وضعیت بهتر می‌شود

عکس/سوتی خنده‌دار در طراحی گرافیکی بنر شهرداری

فیلم/خط خوردن یک ملی‌پوش به دلیل خرید مایکروفر در دوران مایلی کهن

قابلیت جدید و عجیب چت‌جی‌پی‌تی با طراحی رسید جعلی!

وال کیلمر، بازیگر سرشناس هالیوود درگذشت

همه چیز درباره سریال From/ این سریال ترسناک ارزش دیدن دارد؟

عکس/تنها باری که شهید مطهری رای داد

تیم فوتبال محبوب دونالد ترامپ لو رفت

پیش بینی آب و هوا سیزده فروردین

وضعیت ترافیکی تهران در صبح روز طبیعت

آخرین وضعیت ترافیکی جاده‌های شمال در روز طبیعت

کتابخانه و موزه دکتر حسابی

انتقال آب دریای خزر به تهران مطرح نیست

گوشت یارانه‌ای در بازار نیست!

تغییر ساعت کاری از ۱۶ فروردین ۱۴۰۴

وضعیت بازار مسکن در روز‌های عید

قیمت طلای جهانی بالا رفت

آیا اتریوم (ETH) یک سرمایه‌گذاری مرده است؟

سامانه فروش خودرو‌های وارداتی تعطیل می‌شود؟

نشریه آمریکایی: جنگ با ایران به نفع منافع ملی آمریکا نیست/ ایران و آمریکا در حال بالا رفتن از نردبان تشدید تنش هستند

بهترین استراتژی سرمایه‌گذاری در سال جدید

ناترازی گاز در سال جدید تشدید می‌شود/ اصلاح تدریجی قیمت‌ها کلید حل بحران انرژی

سیزده بدر چیست و چه رسم و رسوماتی دارد؟

واکنش‌ها به اظهارات تند ترامپ علیه پوتین درباره اوکراین/آیا خشم ترامپ به چرخش او در برابر روسیه منجر خواهد شد؟

پیشتازی پزشکیان در استفاده از توئیتر و اینستاگرام/ عراقچی جای ظریف را گرفت، ستار هاشمی غیبت کرد

مهمترین آیین های سیزده بدر چیست؟

قیمت خودرو‌های سایپا + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو + جدول

قیمت سکه پارسیان + جدول

قیمت سکه و طلا + جدول

قیمت بیت کوین و رمزارز‌ها + جدول

قیمت دلار، یورو و سایر ارز‌ها + جدول

سال ۱۴۰۳ با خط فقر مطلق ۳۰ درصدی به پایان سلام کرد/ تحریم، تورم، فقر؛ سه‌ضلعیِ فروپاشی معیشت!

فیلم/ میز سحرآمیز و جذاب فیلسوف روسی

عضو کمیسیون بهداشت مجلس: دلالان دارو از لجن کف جوی آب جنس تحویل مردم دادند