تابلوی قرمز بورس با روان سهامداران چه می‌کند؟

اقتصاد۲۴ -این روزها نگاه خیلی‌ها به تابلوی بورس خیره مانده است. هر خبری از بازار سهام می‌تواند آنها را ناامید یا عصبانی کند. مهدی اسماعیل تبار، روانشناس می‌گوید: «تابلوی بورس بعضی مواقع مثل صحنه یک تصادف هولناک است. بهتر است در چنین مواقعی شخص آن را نادیده بگیرد تا به آرامش برسد.»

 

جذابیت بازار سهام و رشد بورس، سبب شد بسیاری وارد این بازار شوند. افرادی که بخشی از دارایی خود را تبدیل به پول نقد کردند و به بورس آمدند. «ماشینم رو فروختم»، «200 میلیون وام گرفتم و در بورس سرمایه‌گذاری کردم»، «وام گرفتم و با سرمایه‌گذاری در بورس سود کردم.»
بسیاری به امید سودهای بالا و رشد یکباره سرمایه وارد بازار سهام شدند. اما روند بازار طی یک ماه گذشته مسیری متفاوت از گذشته را طی کرد و همین تغییر مسیر باعث خشم و نگرانی بسیاری شده است.
چشم افراد زیادی این روزها خیره به تابلوی بورس است. هر خانه سبز یا قرمز می‌تواند لبخند را روی لب خیلی‌ها بنشاند یا آنها را خشمگین کند.

اما بورس چه تأثیری روی روان و رفتار مردم دارد؟ آیا می‌توان گفت تغییرات بورس بر روان مردم اثرگذار بوده است؟ واقعیت این است که خیلی‌ها تمام دارایی خود را در بورس سرمایه‌گذاری کرده‌اند. همین کافی است تا تابلوی قرمز بورس آنها را ناامید، پرخاشگر و حتی زندگی‌شان را از این رو به آن رو کند.
برخی از سرمایه‌گذاران در بورس احساس ناامیدی و شکست می‌کنند.
«بدبخت شدم، همه زندگیم را باختم.»، «دارم دیوونه می‌شم» و هزاران نظر دیگر که نشان‌دهنده غم، استرس و ناامیدی کسانی است که در بورس سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
محمدرضا  یکی از کسانی است که دوستانش در بورس فعالیت دارند، او می‌گوید: «دوستم 200 میلیون وام گرفته است و آن را در بورس سرمایه‌گذای کرده است. حالا نسبت به هر نوسانی در بورس زود عصبانی می‌شود و گاهی ناسزا می‌گوید و همیشه استرس دارد. این رفتارش ما را هم اذیت می‌کند. یک دوست دیگرم هم هر روز با ناامیدی خبرهای بورس را دنبال می‌کند، همیشه استرس این را دارد که نتیجه سرمایه‌گذاری‌اش چه می‌شود.»
مهدی اسماعل تبار، روانشناس درباره هیجانات بورسی اخیر گفت: خوشحال‌کننده است که از حوزه اقتصاد و روانشناسی به بورس نگاه شده است. من معتقدم هم سازمان بورس و هم روانشناساندر این حوزه کم‌کاری کرده‌اند.
وی تاکید کرد« «هر کسی که به هر طریقی در بورس فعالیت دارد باید در کنار آن یک پیوست روانشناسی هم داشته باشد. چون کسانی هستند که همه دارایی خود را به بورس آورده‌اند و با نوسانات بورسی بسیار به هم می‌ریزند. حتی کسانی هستند که با خبرهای این روزها سکته می‌کنند.»
این روانشناس می‌گوید:در مواقع افت شاخص بورس در شخص نوعی تعارض ایجاد می‌شود. چون شخص با این تحلیل و امید همه دارایی خود را وارد بورس کرده که ظرف مدت کوتاهی  سرمایه‌اش را چند برابر کند. اما این فرد با افت بورس به ناکامی می‌رسد. شخص احساس درماندگی می‌کند و با خود می‌گوید من، بدبخت و بیچاره‌ترین فرد روی زمین هستم.»
اسماعیل تبار توصیه کرد: برای اینکه در چنین مواقعی بتوانیم بر اعصاب و روان خود کنترل داشته باشیم باید خودشناسی، خودباوری و خود مدیریتی را در خود تقویت کنیم تا با کمترین آسیب از این موقعیت دشوار عبور کنیم.
وی توصیه کرد: سرمایه‌گذاران برای ورود به بورس نباید عجله کنند و باید فرصت بیشتری برای رسیدن به سودصرف کنند. در کنار صبوری و و عجله نداشتن برای خروج از بازار، لازم است که گاهی خبرهای منفی را دنبال نکنند. چراکه بعضی از اتفاقات مانند صحنه تصادف هولناک است و نباید آن را تماشا کرد، برای بورس هم می‌تواند اینگونه باشد. بهتر است در چنین مواقعی مدام تابلوی قرمز بورس و وضعیت پرتفوی خود را مدام چک نکنند.»

چرخه بورس می‌چرخد، گاهی مثبت است و گاهی منفی. خیلی‌ها با سرمایه کم سود زیادی برده‌اند اما برخی در شرایطی وارد بازار شده‌اند که به سرعت به سود نمی‌رسند و باید کمی سهامداری کنند.
حسین خطیبی، دکترای علوم ارتباطات نیز در گفتگو با تجارت‌نیوز گفت: «از آنجا که تبلیغات عمومی زیادی برای فعالیت در بورس شده است خیلی‌ها فکر می‌کنند این بازی باخت ندارد. این تبلیغات باعث شد که مردم عادی دارایی‌های خود را بفروشند و وارد بورس شوند. یعنی افرادی که هیچ دانش بورسی نداشتند. طبیعی است که این افراد در صورت سود نکردن با ناکامی رو‌به‌رو می‌شوند.»

او درباره نامیدی ایجاد شده پس از افت اخیر بورس گفت: «این افت اگر مقطعی و کم باشد، تنها منجر به ناامیدی و احساس ناکامی موقتی می‌شود. اما اگر این روند نزولی ادامه پیدا کند، ما شاهد نارضایتی فراگیری خواهیم شد. به خصوص اینکه کسانی وارد بورس شده‌اند که شغلشان این نبوده و با افت و خیز بازار آشنایی کافی ندارند.»
خطیبی ادامه داد: «فعالیت اقتصادی این چنینی فقط پیامد مقطعی و لحظه‌ای ندارد بلکه پیامد طولانی مدت هم دارد. کسانی هستند که دارایی‌ خود را فروختند، مثلا کسی که خانه خود را فروخته و حالا مستأجر است. این فرد آینده نامعلومی دارد. یا شخصی که ماشین خود را که با آن مسافرکشی می‌کرده فروخته و با امیدی به بورس آمده است. این افراد در صورت ناکامی می‌توانند دچار خشم شوند و خشم خود را به دیگران نیز منتقل کنند. حتی این احتمال وجود دارد که این افراد خشم خود را با دعوای خیابانی خالی کنند. بنابراین ورود کورکورانه مردم به هر بازار و هر سرمایه‌گذاری می‌تواند آسیب‌زا باشد.»