بعد از اعلام بازگشت تحریم‌ها علیه ایران چه خواهد شد؟

اقتصاد۲۴ - آمریکا در حالی برای اعلام بازگشت تحریم‌های بین المللی علیه ایران آماده می‌شود که مخالفت بین المللی گسترده‌ای، از جمله از سوی متحدان دیرینه واشنگتن، علیه اقدام کاخ سفید شکل گرفته است. آمریکا در مواجهه با این مخالفت‌ها ممکن است به تهدید و ارعاب کشور‌ها روی بیاورد.

 روز یکشنبه سی‌ام شهریور (۲۰ سپتامبر) در شرایطی فرا رسید که آمریکا در بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران همچنان فاقد حمایت بین المللی است. روز یکشنبه، مهلت یک ماهه‌ای که توسط آمریکا برای اعلام بازگشت تحریم‌ها تعیین شده بود، به پایان رسید، ولی از اجماع بین المللی علیه ایران هیچ خبری نشد. کاخ سفید بار دیگر خود را منزوی یافت.

یک ماه پیش، در بیستم آگوست، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، طی سفری به مقر سازمان ملل در نیویورک، شکایتی از ایران به رئیس شورای امنیت ارائه کرد و مدعی شد که بعد از ۳۰ روز تحریم‌های بین المللی علیه ایران بار دیگر برقرار خواهد شد. یک ماه از آن سفر گذشت، ولی در حالی که آمریکا همچنان بر بازگشت تحریم‌ها علیه ایران اصرار می‌کند، هیچ یک از اعضای برجام حاضر به همراهی با کاخ سفید نشد. در طول یک ماه گذشته، گمانه‌های زیادی درباره احتمال اقدام حقوقی علیه آمریکا در شورای امنیت یا مقابله با اقدامات حقوقی آمریکا در این شورا منتشر شد، اما باز هم این گمانه‌ها عملی نشد.

حدود یک هفته بعد از ارائه شکایت به رئیس شورای امنیت، مایک پمپئو در توئیتی اعلام کرد که تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، صرفنظر از اینکه اعضای شورای امنیت چه کنند، بار دیگر اعمال خواهند شد.

پمپئو در ۲۷ آگوست در توئیتی نوشت: «اگر هر کدام از اعضای شورای امنیت سازمان ملل برای تداوم رفع تحریم‌ها قطعنامه‌ای ارائه دهند، آمریکا با آن مخالفت خواهد کرد. اگر قطعنامه‌ای هم ارائه نشود، تحریم‌ها باز هم علیه ایران در ۲۰ سپتامبر بازخواهند گشت. قطعنامه ۲۲۳۱ این گونه است.»

هیچ کشوری قطعنامه ارائه نکرد. با این حال، کاخ سفید بر اعمال تحریم‌ها اصرار می‌کند. روز جمعه، در آستانه پایان مهلت یک ماهه آمریکا برای فعال شدن مکانیسم ماشه سه کشور اروپایی عضو برجام – فرانسه، آلمان و بریتانیا- در بیانیه مشترکی با تصمیم آمریکا برای اعلام بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران مخالفت کردند. در این بیانیه، که از سوی هئیت‌های نمایندگی دائمی این کشور‌ها در سازمان ملل متحد منتشر شد، اعلام شده که تروئیکای اروپایی نامه آمریکا در خصوص فعال سازی مکانیسم ماشه را فاقد اثر حقوقی می‌داند.

قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که در سال ۲۰۱۵ برای تایید برجام با اجماع اعضای شورا به تصویب رسید، در واقع اجرای شش قطعنامه تحریمی قبلی را تعلیق کرد. اما در همین قطعنامه قید شده که یک کشور عضو برجام می‌تواند با ارائه یک شکایت نامه یا اصطلاحا اخطاریه ظرف ۳۰ روز شش قطعنامه قبلی را بازگرداند. آمریکا در واقع دنبال بازگرداندن این شش قطعنامه بوده و هست. اما اروپایی ها، تقریبا دو روز قبل از پایان مهلت سی روزه آمریکا، با صدور یک بیانیه مشترک گفتند شش قطعنامه قبلی حتی بعد از ۲۰ سپتامبر همچنان تعلیق خواهند ماند. معنای این امر این است که اروپایی‌ها عملا فعال شدن مکانیسم ماشه توسط آمریکا را قبول ندارند.

بیشتر بخوانید: خط و نشان قاطع ایران برای آمریکا

اینکه بعد از اعلام برقراری مجدد این شش قطعنامه توسط آمریکا چه اتفاقی رخ خواهد داد، هنوز به طور دقیق معلوم نیست. آیا سایر کشور‌ها در تشکیل کارگروه نظارت بر اجرای تحریم‌های بازعمال‌شده توسط آمریکا موافقت خواهند کرد؟ در اجرای این تحریم‌ها در عرصه عمل چطور؟ این‌ها سوالاتی است که بعد از بیستم سپتامبر تا حدودی مشخص خواهند شد. اما از هم اکنون برخی محافل سیاسی در واشنگتن برای تحمیل اجرای این قطعنامه‌ها به کشور‌ها دست به کار شده اند. اخیرا تعدادی از جمهوریخواهان کنگره در بیانیه‌ای خواستار بازنگری در کمک‌های آمریکا به کشور‌هایی شدند که با فعال سازی مکانیسم ماشه مخالفت کرده اند. احتمالا این درخواست‌ها در آینده بیشتر شود.

در اروپا نیز ظاهرا تحرکاتی در حال انجام است. در روز‌های اخیر، تماس‌هایی میان تروئیکای اروپایی و میان این تروئیکا و آمریکا در جریان بوده است. ظاهرا، نتیجه این تماس‌ها این شده که اروپایی‌ها با فعال شدن مکانیسم ماشه مخالفت کنند و آمریکا هم اقدام خاصی علیه اروپایی‌ها انجام ندهد تا اینکه نتیجه انتخابات آمریکا مشخص شود و سپس در راهبرد‌ها تجدید نظر شود.

نکته قابل توجه اینکه اروپایی‌ها تقریبا دو روز قبل از اینکه آمریکا بازگشت تحریم‌ها را اعلام کند، بیانیه صادر کردند و با اقدام آمریکا مخالفت کردند. ظاهرا، هدف اروپایی‌ها از انتشار این بیانیه این بود که ایران را متقاعد کنند که در برجام باقی بماند و البته موفق هم شدند. هیچ نشانه‌ای از احتمال خروج ایران از برجام در صورت اعلام بازگشت تحریم‌های بین المللی از سوی آمریکا دیده نمی‌شود. در عالم سیاست معمولا واکنش‌های رسمی بعد از کنش‌ها اتفاق می‌افتند. اما اروپایی‌ها این بار برخلاف رویه قدیمی شان که در واکنش نشان دادن کمی تامل می‌کنند، قبل از اینکه رسما بازگشت تحریم‌ها از سوی آمریکا اعلام شود، واکنش نشان دادند و با این اقدام کاخ سفید مخالفت کردند. امری که ظاهرا به ایران برای ماندن در برجام دلگرمی بیشتری داد.