چرا مناطق آزاد ترکیه موفقند؟/ برندسازی و وسعت کم، رمز موفقیت تُرک‌ها

اقتصاد۲۴ - ترکیه اصلی‌ترین رقیب صنعتی ایران در منطقه خاورمیانه به حساب می‌آید که توانسته موفقیت‌هایی چشمگیر در مناطق آزاد خود به نمایش بگذارد.

کشور ترکیه دارای ۲۱ منطقه آزاد از نوع مناطق آزاد تجاری است که برخلاف مناطق آزاد ایران، دارای محدوده و وسعت بسیار کم و مشخص هستند.

مناطق آزاد آدانا و آنتالیا هر دو در سال ۱۹۸۷ تاسیس شدند که اولی بر فعالیت‌های پتروشیمی، مواد شیمیایی، ساخت و ساز، صنایع سنگین تمرکز کرده بود و دومی بر تولید و تجارت.

پس از این دو در سال ۱۹۹۰ منطقه آزاد اژه با ۲۲۰ هکتار مساحت تشکیل شد و تمرکز خود را بر صنایع هوا و فضا، صنایع دفاعی و قطعات یدکی خودرو متوجه کرد که امروز به عنوان یکی از موفق‌ترین مناطق آزاد اروپا نیز شناخته می‌شود.

منطقه آزاد بورسا، منطقه آزاد دنیزلی، منطقه آزاد شرق آناتولی، منطقه آزاد اروپا، منطقه آزاد غازی عینتاب، منطقه آزاد استانبول، فرودگاه آتاتورک، استانبول چرم و منطقه آزاد صنعت، منطقه آزاد بورس اوراق بهادار استانبول، منطقه آزاد ازمیر و... برخی از این مناطق هستند که به مرور در سال‌های بعد تاسیس شدند تا سال ۲۰۰۲ که آخرین آن‌ها یعنی مرکز فناوری-تحقیقاتی توبیتاک مرمره منطقه آزاد تکنوپارک و فناوری با ۶۰ هکتار مساحت با تمرکز بر طراحی، تجزیه و تحلیل، آزمایش، تحقیق و توسعه، طراحی محصولات جدید، توسعه فن آوری‌های جدید، خرید مواد و قطعات جدید برای محصولات، خدمات مهندسی توسعه یافت.

بیشتر بخوانید: بررسی نقش مناطق آزاد در توسعه اقتصادی ترکیه/ چرا سرمایه‌گذاران خارجی به بنادر ترکیه سراریز شده‌اند؟

بر اساس قوانین مناطق آزاد ترکیه، موقعیت و مرز‌های این مناطق توسط هیئت وزیران تعیین می‌شود و مجری آن وزارت اقتصاد این کشور است.

ترکیه عضو سازمان جهانی تجارت، سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه(اکو)، همکاری‌های اقتصادی دریای سیاه و برخی نهاد‌ها و سازمان‌های بین المللی دیگر است. علاوه بر آن این کشور دارای اتحادیه گمرکی با اتحادیه اروپا و موافقتنامه تجارت آزاد با جامعه تجارت آزاد اروپا و کشور‌های اروپای مرکزی و شرقی است و همه این موارد کار را برای مناطق آزاد این کشور سهل کرده است. همچنین ترکیه از کلیه موافقتنامه‌های تجاری که توسط اتحادیه اروپا با سایر کشور‌ها منعقد می‌شود برخوردار است.

در مورد معافیت‌های اصلی در مناطق آزاد ترکیه نیز می‌توان گفت، درآمد‌های حاصله از فعالیت‌های تولیدی در مناطق آزاد از مالیات بر درآمد معاف هستند و واحد‌های تجاری و اداری آماده موجود در مناطق، به مدت ۱۰ سال برای فعالیت‌های تجاری و ۲۰ سال برای فعالیت‏‌های تولیدی اجاره داده می‌شوند، اما چنانچه سرمایه‏‌گذار خود اقدام به احداث کند، قرارداد اجاره برای فعالیت‌‏های تجاری ۲۰ ساله و برای فعالیت‌های تولیدی ۳۰ ساله خواهد بود؛ قرارداد‌ها تا ۹۹ سال قابل تمدید است.

معافیت از پرداخت عوارض گمرکی و مالیات بر ارزش افزوده برای کالا‌ها و مواد اولیه‌ای که از دیگر کشور‌ها وارد منطقه آزاد می‌شوند از دیگر معافیت‌هایی است که دولت ترکیه برای فعالان اقتصادی این مناطق در نظر گرفته است.

البته یکی از نکاتی که موجب ممتاز شدن شرایط مناطق آزاد ترکیه می‌شود زیرساخت‌های موجود در مناطق آزاد این کشور است؛ در حقیقت زیرساخت‌های موجود در مناطق آزاد ترکیه بسیار پیشرفته است و با حداقل بوروکراسی، در اختیار متقاضیان قرار می‏‌گیرد. اکثر مناطق آزاد در کنار بنادر بزرگ ترکیه قرار گرفته است که امکانات حمل و نقل دریایی را فراهم می‌آورد.

در آخر باید گفت ترکیه علاوه بر استفاده از موافقتنامه‌های تجاری و بین المللی که در موفقیت مناطق آزاد آن موفق بوده اند، سه نکته ساده، اما قابل تامل و موثر را در مورد مناطق آزادش رعایت کرده است. در وهله اول برای مناطق آزاد خود وسعت زیادی در نظر نگرفته تا بتواند مدیریت بهتری در آن‌ها ارائه دهد، نکته دوم اینکه توجه ویژه‌ای به کیفیت و کمیت زیرساخت‌ها برای اهداف در نظر گرفته شده مناطق آزاد خود کرده است و در نهایت اینکه برای هرکدام از مناطق آزاد خود نقشی در نظر گرفته که همان برندسازی است که برای مناطق آزاد مهم و ضروری است، در واقع با محدود و مشخص کردن نقش و فعالیت آنها، موجب شده تا تکلیف این مناطق مشخص باشد و مسئولان آن بدانند در چه حوزه‌هایی بیشتر باید فعالیت کنند و در همان حوزه‌ها نیز بدرخشند.

اقتصاد۲۴ پیشتر نقش مناطق آزاد در اقتصاد آلمان، چین ، ترکیه ، امارات ، هند ، سنگاپور ، اسپانیا، کره جنوبی، کاستاریکا، یونان ، ایتالیا ، عمان، نیجریه ، موریس ، مالزی ، کانادا ، بنگلادش ، تونس و مناطق ویژه اقتصادی روسیه، ازبکستان ، بلاروس ، عربستان ، لبنان ، تانزانیا ، آرژانتین ، لیتوانی ، غنا ، گرجستان ، اندونزی ، کرواسی ، نامیبیا ، پاناما، کلمبیا،  اولین منطقه آزاد تجاری جهان و همچنین شهر اینترنتی دبی را نیز بررسی کرده بود که گزارش آن را می‌توانید مطالعه کنید.